Targeting: what promises do country



Yüklə 0,81 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/19
tarix14.09.2018
ölçüsü0,81 Mb.
#68335
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19

34 

 

bank sektorundakı qısamüddətli likvid vəsaitləri hesabına formalaşır. Belə bazar iştirakçılarının 



(brokerlər)  uzunmüddətli  likvid  notlar  bazarına  buraxılması  banklarda  likvidlik  defisitinin 

formalaşmasına yardımçı olacaqdır. 

Qeyd etmək lazımdır, uzunmüddətli notların satılması zamanı bazar faizlərini təhrif etməmək 

üçün Mərkəzi Bank qiymət qoyan kimi yox, qiymət götürən kimi fəaliyyət göstərməlidir. Lakin 

28 günlük notlar ilə əməliyyatlar zamanı siyasət faizi də istinad faiz kimi qəbul edilə bilər (əgər 

bazar faziləri mövcud deyilsə). Tövsiyə olunur ki, dövlət qiymətli kağızlarının satılması zamanı 

da  Maliyyə  Nazirliyi  DQK-lar  üzrə  qiymətləri  müəyyənləşdirməsin  və  bazarda  qiymət  götürən 

iştirakçı kimi çıxış etsin.  

Aydındır  ki,  dövlət  büdcəsinin  defisit  problemi  olmadığından  DQK  bazarının  inkişafı  da 

ləngiyir. DQK-lar üzrə təkrar bazarın inkişafdan qalması isə digər qiymətli kağızlar bazarının da 

inkişafına  mənfi  təsir  göstərir.  Ümumiyyətlə,  DQK-lar  üzrə  faiz  dərəcələri  müxtəlif  müddətlər 

üzrə riskdən azad gəlirliliyi əks etdirir. Riskdən azad gəlirlilik əyrisi isə digər borc kağızlarının 

(məsələn,  korporativ,  və  s.)  qiymətləndirilməsi  üçün  istinad  nöqtəsi  kimi  çıxış  edir.  DQK-ların 

təkrar  bazarının  mövcud  olmaması  bençmark  kimi  qəbul  edilən  risksiz  gəlirlilik  əyrisinin 

hesablanmasına  maneədir.  Bu  problemi  aradan  qaldırmaq  üçün  Mərkəzi  Bankın  uzunmüddətli 

notları istifadə oluna və riskdən azad “qaba” gəlirlilik əyrisi hesablana bilər.   

Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  struktur  likvidlik  profisitinin  mövcud  olması  kommersiya 

banklarında likvidlik idarəetməsinin lazımi səviyyədə olmamasından da xəbər verir. Praktikada 

kommersiya  banklarının  likvidlik  idarəetməsi  gündəlik  xərclərin  azaldılması  məqsədi  güdür. 

Çünki,  heç  bir  gəlirlilik  qazanmayan  bank  ehtiyatının  fürsət  məsrəfi  banklararası  bazar 

faizləridir.  Bankların  gündəlik  xərclərinin  yüksəlməsi  isə  onların  əməliyyat  xərclərini  artırır  və 

yüksək  spredin  formalaşmasına  gətirib  çıxarır.  Bank  sektorunda  spredin  yüksək  olması  isə 

sektorda  səmərəliliyin  arzuedilən  səviyyədə  olmadığını  göstərir.  Bu  səbəbdən,  Mərkəzi  Bank 

sektorda likvidlik idarəetməsi praktikasının yaxşılaşdırılması üçün tədbirlər həyata keçirməlidir. 

Mərkəzi  Bank  struktur  likvidlik  profisitinin  mövcud  olduğu  şəraitdə  məcburi  ehtiyat 

normalarından  aktiv  alət  kimi  istifadə  edə  bilər.  Əgər  likvidlik  profisiti  banklar  arasında 

simmetrik  paylanmamışdırsa  və  burada  heterogenlik  müşahidə  olunursa,  bu  zaman  likvidlik 

mövqeyinə görə banklara məcburi ehtiyatlar üzrə differensiallaşdırılmış norma tətbiq oluna bilər.  

Həmçinin, AMB bank sistemi qarşısında xalis öhdəliklərinin müddət strukturunda dəyişikliyə 

gedərək  sektorun  likvidlik  defisitinin  yaranmasına  çalışmalıdır.  Belə  ki,  likvidlik  defisitinin 

yaranması  üçün  Mərkəzi  Bank  sektordan  uzunmüddətli  alətlərlə  borc  almalı,  qısamüddətli 

alətlərlə borc verməlidir. Belə olan halda, banklar aktiv və passivləri üzrə mövcud olan müddət 

uyğunsuzluğunu, həmçinin likvidlik defisitini ortadan qaldırmaq üçün banklararası bazara və ya 

Mərkəzi Banka tez-tez müraciət etməli olacaqlar.  

Nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  praktikada  mərkəzi  bankların  bank  sektoruna  qısamüddətli 

kreditlər  verməyi  üstün  tutması  siyasət  faiz  qərarlarının  transmissiyası  ilə  də  bağlıdır.  Belə  ki, 




35 

 

bank  sektoruna  uzunmüddətli  kredit  verən  mərkəzi  bank  siyasət  faizini  dəyişdiyi  zaman  bunu 



mövcud  kredit  portfelinə  tətbiq  edə  bilmir.  Halbuki,  kreditlərin  qısa  müddətə  verilməsi  siyasət 

faizləri üzrə qərarları birbaşa bank sektoruna verilən kreditlərə transmissiya etməyə imkan verir.  

Düzdür,  mövcud  əməliyyat  çərçivəsi  ilə  Mərkəzi  Bankın  sektora  müddəti  30  günədək  olan 

kreditlərdən  tutmuş,  müddəti  ən  az  5  il  təşkil  edən  kreditlərə  qədər  borc  vermək  imkanı 

mövcuddur.  Lakin  hesab  edirik  ki,  bu  çərçivənin  də  yuxarıdakı  arqumentlərə  görə  yenidən 

nəzərdən  keçirilməsinə  ehtiyac  var.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki,  Beynəlxalq  Valyuta  Fondu  da  öz 

hesabatlarında  eyni  istiqamətdə  tövsiyələr  vermişdir  (BVF  (2014)  ,  FSAP  Aide  Memoire 

(2015)). 

Hesab  edirik  ki,  daimi  imkanlar  strukturunun  də  yeni  rejim  üçün  dəyişdirilməsi  zərurəti 

yaranmışdır.  Mərkəzi  Bank  girov  əsasında  limitsiz  gecəlik  kreditlərin  verilməsi  və  gecəlik 

depozit  götürmə  imkanlarının  təklif  edilməsi  mexanizmini  də  işləyib  hazırlamalıdır.  Bu  halda, 

faiz  dəhlizinin  parametrlərini  repo  və  əks-repo  əməliyyatları  üzrə  faiz  dərəcələri  deyil,  daimi 

imkanlar  strukturunun  kredit  və  depozit  faizləri  təşkil  edəcəkdir.  Bu  zaman  kommersiya 

banklarına  verilən  kreditlər  və  depozitlər  eyni  faiz  dərəcəsi  ilə  təklif  edilməli,  banklar  üzrə 

differensiallaşdırılma aparılmamalıdır.  

Burada əsas problemlərdən biri də, maliyyə bazarlarının inkişaf etməməsinə görə girov kimi 

qəbul  edilən  alətlərin  məhdud  olmasıdır.  Lakin  düşünürük  ki,  Mərkəzi  Bankın  uzunmüddətli 

notlarının dövriyyəyə buraxılması, habelə girov təsnifatının genişləndirilməsi bu məhdudiyyətin 

təsirini  yumşaldacaqdır.  Hətta,  Mərkəzi  Bank  girov  təsnifatına  xarici  ölkələrin  dövlət  qiymətli 

kağızlarını  da  daxil  edə  bilər.  Bu  təcrübə  geniş  yayılmasa  da,  bir  sıra  mərkəzi  banklar  oxşar 

praktikaya müraciət edirlər (İngiltərə Bankı, Türkiyə Mərkəzi Bankı, və s.).  

Daxili banklararası bazarın inkişafının ləngiməsi və orada aparılan əməliyyatların çox kiçik 

həcmdə olması Mərkəzi Bankın yeni rejimi üçün əsas məhdudiyyətlərdən biri hesab oluna bilər. 

Düzdür, bazarın inkişaf səviyyəsinin geri qalması bəzi obyektiv səbəblərlə də bağlıdır. Məsələn, 

bankların likvdilik idarəetməsi və banklararası bazardakı əməliyyatların idarə olunması ilə bağlı 

təcrübəsinin  az olması,  bazarın inkişafına maneə  yaradan səbəblər arasında sadalana bilər. Çox 

vaxt,  banklar  arasındakı  kredit  və  depozit  əməliyyatları  şəxsi  əlaqə  və  münasibətlərə  dayanan 

qarşılıqlı inama söykənir. Bu isə göstərir ki, banklar arasında profesional müstəvidə münasibətlər 

hələ  də  inkişaf  etməyib.  Buna  səbəb  olaraq,  bazarda  şəffaflığın  aşağı  olması,  bazarın  texniki 

təchizatının tələblərə cavab verməməsi, əməliyyatlar üzrə girov alətlərinin məhdud olması, zəruri 

informasiyaya çıxışın çətin olması, belə əməliyyatlarla bağlı zəruri bacarıqların formalaşmaması, 

və s. kimi amillər göstərilə bilər.   

Əvvəlcə  qeyd  etdiyimiz  kimi,  banklararası  bazarda  seqmentasiya  mövcud  olduğundan  bəzi 

bankların digərlərinə borc vermək praktikası olmaya bilər. Lakin hesab edirik ki, girov əsasında 

bankların  bir-birinə  kredit  verməsi  mümkündür  və  bu  təşviq  edilməlidir.  Aydındır  ki,  daimi 

imkanlar  strukturu  fəaliyyətə  başlayarsa,  bazarda  likvidlik  profisiti  olan  banaklar  depozit 




Yüklə 0,81 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   19




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə