Targeting: what promises do country
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
3
Mərkəzi bankın ən qısamüddətli faizləri müəyyənləşdirməsi isə onun əməliyyat çərçivəsinin effektiviliyinə bağlıdır. Mərkəzi bankın əməliyyat çərçivəsi onun likvidlik idarəetməsi və pul bazarında formalaşan faizləri kökləməsi 4 üçün zəruri olan alətlər toplusu kimi tərif olunur (ECB (1999)). Likvidlik idarəetməsi çərçivəsində monetar qurum mərkəzi bank puluna (ehtiyat pullara) yaranan tələbi və təklifi idarə etməklə gecəlik faizlərin banklararası bazarda formalaşmasını müəyyən edir. Bankların ehtiyat pullara tələbi isə institusional çərçivədən və günlük likvidlik ehtiyacının ödənilməsi zərurətindən doğur. Ehtiyat pulların təklifi üzərində monopolist hüquqa malik olan mərkəzi bank effektiv likvidlik idarəetməsi və adekvat əməliyyat çərçivəsi ilə qısamüddətli faiz dərəcəsini arzu etdiyi səviyyədə təsbit edir. Başqa sözlə, mərkəzi bank marjinal likvidlik təklifini müəyyənləşdirdiyindən qısamüddətli faizləri kökləmək imkanı əldə edir ki, bununla o, faiz impulslarını gəlirlilik əyrisi boyunca müxtəlif müddət strukturu üzrə ötürə bilir (ECB (1999)). Beləliklə, bizim bu məqalədə tədqiq etdiyimiz əsas sual qabaqcıl mərkəzi bank təcrübələrinə dayanan İH rejiminin zəruri əməliyyat çərçivəsi və AMB-nin mövcud çərçivəsinin bu istiqamətdə təkmilləşdirilməsidir. Borionun (1997) da yerində qeyd etdiyi kimi, əməliyyat proseduraları monetar siyasətin ən az görünən üzüdür. Çox vaxt, pul siyasətindən bəhs edərkən və ya siyasət qərarlarının transmissiyasından danışarkən texniki təfsilata enmir, əksinə, prosesin əməliyyat çərçivəsinin qüsursuz işlədiyini düşünürük. Halbuki, praktikada çox vaxt bu baş vermir – faiz transmissiyanın baş tutması əməliyyat çərçivəsinin işləməsi fərziyyəsinə yox, faktiki effektivliyinə bağlı olur. Monetar siyasətin əməliyyat çərçivəsi ilə bağlı, xüsusilə, Azərbaycan kimi keçid ölkələrində həyata keçirilən pul siyasəti ilə bağlı araşdırmaların nisbi azlığını nəzərə aldıqda bu araşdırmanın müvafiq ədəbiyyata töhfə verəcəyini düşünürük. Məqalənin əvvəlki bölmələrində inflyasiya hədəflənməsinin əməliyyat çərçivəsi və likvidlik idarəetməsi ilə bağlı ümumi anlayışlar verilir. Bu anlayışlar sonrakı bölmələrdə təqdim olunan ölkə təcrübələri və AMB-nin əməliyyat praktikası ilə bağl müzakirələri aydınlaşdırmaq məqsədi güdür. Bir sıra araşdırmacıların tapıntılarının əksinə, AMB-nin cari əməliyyat çərçivəsinin tədqiq göstərir ki, Bankın faiz transmissiyasının baş verməsi üçün zəruri şərtlərin formalaşmasında müəyyən çətinliklər mövcuddur. Xüsusilə, kommersiya banklarının struktur (uzunmüddətli) likvidlik profisiti, banklararası bazarın inkişafdan geri qalması, həmçinin təkrar bazarların mövcud olmaması əsas məhdudiyyətlərdən hesab oluna bilər. Əlavə olaraq, faiz transmissiyasının effektivliyinin artırılması üçün Bankın cari daimi imkanlar strukturunun da dəyişdirilməsinə ehtiyac var. Sonda, cari əməliyyat çərçivəsinin sadəlik, şəffaflıq və effektivlik meyarlarına uyğun olaraq təkmilləşdirilməsi də təklif olunur. Beləliklə, məqalənin strukturu belədir: 2-ci fəsildə biz inflyasiya hədəflənməsi haqqında qısa məlumat verir və rejimin əməliyyat çərçivəsi ilə bağlı ümumi anlayışları təqdim edirik. 3-cü
4 İngilis dilindəki qarşılığı “steering interest rates” – mərkəzi banklar tərəfindən bazar faizlərinin əməliyyat faizi hədəflərinə uyğunlaşdırılması əməliyyatı belə adlandırılır. 4
fəsildə biz inflyasiya hədəflənməsi rejimini mənimsəmiş bir sıra aparıcı bankların təcrübəsini araşdırır, 4-cü fəsildə isə AMB-nin əməliyyat çərçivəsini təhlil edirik. 5-ci fəsildə ölkə təcrübələrinə əsaslanaq və mövcud problemlərdən çıxış edərək cari əməliyyat çərçivəsinin təkmilləşdirilməsi üçün tövsiyələrimizi veririk. 6-cı bölmədə isə ümumi nəticələrimizi qeyd edirik.
2. İH və əməliyyat çərçivəsi: Ümumi anlayışlar Bu fəsil dörd alt bölməyə ayırlır.
Birinci bölmədə monetar siyasət alətləri haqqında qısa məlumat verilir. İkinci bölmədə qısamüddətli faiz dərəcələri və onların gəlirlilik əyrisinin uzunmüddətli sonluğundakı faizlərin formalaşması üçün əhəmiyyəti haqqında danışılır. Üçüncü bölmədə mərkəzi bankın likvidlik idarəetməsi üzrə ümumi anlayışlar təqdim edilir, dördüncü bölmədə isə siyasət faizinin bank faizlərinə transmissiya kanalından söhbət açılır.
Mərkəzi bankın monetar siyasət alətlərinə biləvasitə (birbaşa) və bilvasitə (dolayı) alətlər daxildir. Birbaşa alətlərə bazar faizləri üçün təyin olunan maksimum (tavan) və minimum (döşəmə) hədləri, kreditlərin və ya depozitlərin artımına qoyulan kəmiyyət məhdudiyyətlərini və ya rəsmi valyuta məzənnəsini göstərmək olar. Praktikada nadir hallarda birbaşa alətlərdən istifadə olunur və bu səbəbdən onların üzərində çox dayanmayacağıq. Mərkəzi bankın dolayı (bivasitə) alətlərinə gəldikdə isə, bu qrupa açıq bazar əməliyyatlarını
mərkəzi banklar bu üç alətin müxtəlif kombinasiyasından istifadə edir. Ümumiyyətlə, bu alətlərin hansına üstünlük verilməsi iqtisadiyyatın institutsional strukturundan, həmçinin maliyyə bazarlarının inkişaf səviyyəsindən asılıdır. Açıq bazar əməliyyatları mərkəzi bankın təşəbbüsü ilə təşkil olunur, ancaq qarşı tərəfin iştirakının könüllü olması prinsipinə əsaslanır. Açıq bazar əməliyyatları öncədən müəyyən olunumuş qrafik əsasında müntəzəm qaydada və ya cari vəziyyətin tələbi ilə qeyri-müntəzəm (ad
Açıq bazar əməliyyatlarına (i) girov əsasında verilən qısamüddətli kreditlər (ii) bankların mərkəzi bankda remunerasiya olunmuş depozitləri (iii) qısamüddətli qiymətli kağızların və ya xarici valyutanın birbaşa satınalınması və ya satılması (iv) repo və ya əks-repo əməliyyatları (v) xarici valyuta svop əməliyyatları daxildir. Mərkəzi banklar həm ilkin bazarda, həm də təkrar bazarda fəaliyyət göstərə bilərlər. Mərkəzi bankların ilkin bazarda fəaliyyəti yeni buraxılmış qiymətli kağızların (notların) bazar iştirakçılarına satılması ilə likvidliyin sistemdən çəkilməsinə xidmət edir.
5 İngilis dilində termin qarşılığı “standing facilities” kimi verilir. Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|