Targeting: what promises do country
Yüklə 0,81 Mb. Pdf görüntüsü
|
9
saxlayacaqlarını öhdəliklərinə götürsələr, bu zaman uzunmüddətli faizləri də aşağı sala bilərlər. 2008-ci ilin maliyyə krizində bir çox mərkəzi banklar (Federal Ehtiyatlar, Avropa Mərkəzi Bankı, və s.) bu addımı ataraq siyasət faizlərini uzun müddət aşağı saxlayacağını açıqladı. Digər tərəfdən, məhz sadalanan bu mülahizələrə görə, bəzi mərkəzi banklar, məsələn, Riksbank hər siyasət komitəsindən sonra siyasət faizi ilə yanaşı, həm də onların gələcək trayektoriyası ilə bağlı proqnozlarını açaqılayır. Bununla o, gözləntilər kanalına təsir etməklə uzunmüddətli fazi dərəcələrini stabilləşdirmək məqsədi güdür. Ümumiyyətlə, praktikada monetar qurumların məhz hansı səbəbdən qısamüddətli nominal faiz dərəcələrini (1 gecəlik və ya iki həftəlik faizlər) əməliyyat hədəfi kimi müəyyən etmələri maraq doğurur. Düzdür, əksər mərkəzi banklarda belə qənaət mövcuddur ki, monetar transmissiya üçün əsas əhəmiyyətli faiz dərəcləri 3 ay və daha uzunmüddətli faizlərdir. Lakin praktikada daha qısamüddətli faiz dərəcələrinin əməliyyat hədəfi kimi seçilməsi həm ixtiyari, həm də bazarların rolunun güclənməsindən doğan qeyri-ixtiyari amillərlə bağlıdır. Borio (1997) qeyd edir ki, bank ehtiyatları təklifindən birbaşa asılı olan gecəlik faizlərinin əksinə, mərkəzi bank digər faizlərə daha az nəzarət edə bilir. Bununla yanaşı, mərkəzi bank tərəfindən uzunmüddətli faiz dərəcələrinin müəyyənləşdirilməsi bazar iştirakçılarını çaşdıra və monetar siyasət qərarları siqnallarını təhrif edə bilər. Digər tərəfdən, Bindsel və Niborq (2008) konkret misalla göstərir ki, mərkəzi bank tərəfindən nisbətən uzunmüddətli faiz dərəcələrinin müəyyən olunması gecəlik faizlərdə yüksək volatillik yarada bilər. Belə ki, həmin misalda mərkəzi bankın 90 günlük siyasət faizini 5%-dən 4%-ə endirməsi gözləntisi həmin günkü gecəlik faizləri 94%-ə yüksəldə bilər. Belə olduqda, MakQof və digərləri (2005) təklif edir ki, mərkəzi banklar uzunmüddətli faizləri ancaq qısamüddətli siyasət faizləri sıfır minimum həddinə yaxın olduqda tənzimləsinlər. Həmçinin, uzunmüddətli qiymət səviyyəsinin müəyyənləşdirilməsi bazarda spekulyasiyanı təşviq etdiyindən qısamüddətli gəlirlilik əyrisində arzu olunmayan təhriflərə gətirib çıxara bilər. Belə ki, misal üçün, 12 aylıq müddətə faiz dərəcəsi müəyyənləşdirildiyi halda mərkəzi bankın bazar əməliyyatları keçmiş 12 ay ərzində təyin olunmuş siyasət faiz dərəcələri intervalını əks etdirəcək ki, bu da spekulasiyaları təşviq edən amil hesab oluna bilər (Qrey və Talbot (2006)). Mərkəzi banklar siyasət faiz qərarlarının bazardakı faizlərə və gəlirlilik əyrisinə bir monetar siyasət komitəsi (MSK) görüşündən bir sonrakı görüşə qədər təsir göstərməsinə çalışırlar. Belə ki, əgər bazar iştirakçıları mərkəzi bankın faiz siyasət (faiz) qərarlarını planlaşdırılmış bir MSK görüşündən digər görüşə qədər tənzimlədiyini düşünürsə, onda gəlirlilik əyrisi digər görüşə qədər horizontal qalır. Misal üçün, 2002-2013-cü illərdə İngiltərə Bankında monetar siyasət komitəsinin üzvü olmuş Pol Tuker deyirdi: “Beləliklə, bizim məqsədimiz digər MSK görüşünə qədər, siyasət faizi səviyyəsində (gəlirlik) əyrisini horizontal (sabit) saxlamaqdır”. Beləliklə, monetar qurum qısamüddətli dövrdə nominal faizlərin səviyyəsini arzu etdiyi səviyyədə müəyyənləşdirə bilər. Hətta qısamüddətli dövrdə monetar qurum real faizlərə də təsir 10
göstərmək imkanına malikdir. Əslində, monetar siyasət qərarlarının real göstəricilər üzərindəki təsirləri (monetar transmissiya) məhz monetar qurumun qısamüddətli dövrdə real faiz dərəcələrinə təsir imkanı ilə izah olunur. Bu ona görə baş verir ki, qısamüddətli dövrdə qiymətlər ətalətli təbiətə malik olduğundan inflyasiya gözləntiləri çeviklik nümayiş etdirə bilmir. Aydındır ki, real faizlərin dəyişməsi ona görə baş verir ki, Fişer tənliyinə əsasən inflyasiya gözləntiləri nominal faiz dərəcələrinə nisbətən adekvat dəyişə bilmir.
Likvidlik idarəetməsi Mərkəzi banklar pul siyasətini həyata keçirərkən əsasən qısamüddətli faiz dərəcələrindən istifadə edirlər. Onlar bank ehtiyatları bazarında tələb və təklifi müəyyənləşdirən amilləri tənzimləyərək qısamüddətli (əsasən, 1 gecəlik və ya 2 həftəlik) faizlərə təsir göstərirlər. Belə ki, mərkəzi banklar bazarda bank ehtiyatları təklifini müəyyənləşdirmək üçün monopolist mövqeyə malikdirlər – onlar müəyyən olunan hər hansı bir faiz dərəcəsində tələb olunan həcmdə ehtiyat (rezerv) təklif etmək iqtidarındadırlar. Başqa sözlə, əgər mərkəzi bank bazarda faizi müəyyən səviyyədə təsbit etmək istəyirsə, onda o, həmin səviyyədə bazarın tələb etdiyi miqdarda ehtiyat təklif etməlidir. Lakin mərkəzi banklar nəinki təklif kanalı ilə bazara nüfuz etmək imkanına malikdir, onlar həm də tələb kanalı ilə də bazar təsir göstərə bilir. Misal üçün, mərkəzi bankın məcburi ehtiyat norması vasitəsilə və ya banklararası ödənişlərin xarakteristikasının çizgilərini müəyyənləşdirməklə tələb kanalına təsir göstərə bilər (Borio (1997)). Bank ehtiyatlarına tələbin xarakteristikası isə, məcburi ehtiyat normasının marjinal bank ehtiyatları tələbi üçün müəyyənləşdirici amil olub-olmamasından asılıdır. Əgər məcburi ehtiyat normaları mövcud deyilsə, bu zaman bank ehtiyatlarına tələbi bankların işçi (hesablaşmalar)
müəyyən edir. İşçi balansı bankların gündəlik əməliyyatlar üzrə hesablaşma ehtiyaclarının ödənilməsinə xidmət edir. İşçi balansı yüksək məsrəfli balans hesab oluna bilər, çünki belə fürsətin məsrəfi 9 gecəlik faizdir. Bankların hesablarında belə müsbət balans saxlamaq arzusu daha çox tədbirli davranmaq məqsədi güdür, bəzən də mərkəzi bankla apardığı əməliyyatların təbiətini əks etdirir. Belə ki, əgər banklar öz hesablaşma öhdəliklərini vaxtlı- vaxtında yerinə yetirə bilmirlərsə, bu zaman bazar faizi ilə borc almağa məcbur olurlar. Beləliklə, işçi balansına tələb daha çox ödəniş və hesablaşmalar sisteminin institutsional və əməliyyat xarakteristikasından, həmçinin mərkəzi bankın gec likvidlik yardımının şərtlərindən asılıdır. Bu mülahizələri nəzərə aldıqda deyə bilərik ki, işçi balansına tələb gecəlik faiz dərəcəsinə qarşı qeyri-elastiklik nümayiş etdirəcəkdir. Başqa ifadə ilə, gecəlik faiz dərəcəsinin aşağı enməsi bankların işçi balanslarına tələbini artırmayacaqdır və ya gecəlik faizin yuxarı qalxması onları daha az işçi balansı saxlamağa sövq etməyəcəkdir.
8 İngilis dilində qarşılığı “working balances” və ya “settlement balances”. 9 İngilis dilində qarşılığı “opportunity cost”. New Oxford American Dictionary ona belə tərif verir: “bir alternativ (fürsət) seçildiyi zaman digər alternativlərdən əldə olunması mümkün olan potensial qazancın itkisi”.
Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|