TariX-İ qezelbaşAN
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
30
Başqa birisi Qazaq Sultanın oğlu – Çayan Sultanın qardaşı oğlu – Ş ahqu-
lu Sultandır ki, uzun illər Şah Təhmasibin adından Məşhəd hakimi idi və 958-ci ildə (1551) Şah Təhmasib onu çağırıb İsmayıl Mirzanın 184 lələsi təyin etdi. Hüseyncan Sultan Rumlunun vəfatından sonra Çuxursədin əmir əl-ümərası oldu və Şah Təhmasib onu Ruma səfir göndərdi 185 . Oradan qayıtdıqdan sonra Qəzvin şəhə- rində axirətə köçdü. Şah Təhmasib onun qoşununu Məhəmmədi xana – boyunun qısalığına görə şah ona «Toxmaq xan» ləqəbi vermişdi 186
.
Onun qardaşı Şahəli Sultan uzun illər Astrabad hakimi idi və az bir qoşunla özbək Əli Sultanı məğlub etdi və axırda Reydə fani dünyadan əbədi aləmə köçdü.
Başqa birisi Sədrəddin xandır ki, Astrabad hakimi və İsmayıl Mirzanın lələsi idi. Axırda əmirlikdən azad edildi. Öz səxavəti ilə bütün əmirlərdən seçilirdi.
Başqa biri də Məhəmməd xan Asayişoğludur ki, Astrabad hakimi idi. Başqa birisi Əhməd Sultan Sufioğludur ki, I Şah İsmayılın vaxtından Cam döyüşünün baş verdiyi 935-ci ilə (15.IX.1528 – 4.IX.1529) qədər 187 Kerman hakimi idi. Əvvəlcə Çuhə Sultan və başqa əmirlərlə birlikdə məğlub oldu və özbəklər kəsibə 188 başladılar. Qəziyyə əksinə dönüb Übeyd xanın çiyninə şeşpər dəyəndə, vuruşdan əl çəkib Kuckunci xan və Canıbəy xanla Mərvə qədər dayanma- dı. Həmin günün axşamı Çuhə Sultan geri dönüb şahın düşərgəsinə gəldi və Əhməd xan Kermanadək heç bir yerdə atının cilovunu çəkmədi. Buna görə Şah Təhmasib onu azad edib Kermanın idarəsini Mustafa bəy Saruşeyxlu-Əfşarın oğlu Şahqulu bəyə tapşırdı, çünki o həmin döyüşdə mərdlik göstərib on yeddi yara almışdı. Şah Təhmasib onun qamətini sultanlıq xalatı ilə bəzəyib Kermana yola saldı.
Herat hakimi və şahzadə Məhəmməd Xudabəndənin lələsi idi. II Şah İsmayılın taxta çıxdığı ildə onu Heratda öldürüb malını qarət etdilər 189 .
Şah Təhmasibin vəfat ilində 190
bu tayfadan hakim olan digər əmirlər aşağıdakılardır:
Məhəmməd xanın nəticəsi və Məntəşa Sultanın nəvəsi Murad xan Lahican valisi idi.
Piri bəy Rey hakimi idi. Məhəmməd Sultan Çuxursəd əmir əl-ümərası idi. vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
31
Məntəşa Sultanın oğlu Temir xan Sistan hakimi idi. Vəli bəy Xorasan mahallarından birində idi.
Hüseyn bəy Yüzbaşı sarayda idi. Allahqulu Sultan və İbrahim bəy Xorasanın bəzi mahallarına hakim idilər.
Pirqulu bəy də Xorasanda idi. Mahmud bəy Nişaburda idi.
Çıraq Sultan və Mustafa bəy Xoy şəhərində idilər. Şahqulu Sultan Yekanın oğlanları Mürşüdqulu Sultan və İbrahim Sultan Xorasanda istiqlal bayrağı ucaltdılar. Mürşüdqulu Sultan Türbət qalasını 191
tutdu. Şanlı Sultan Məhəmməd padşah (Xudabəndə) Xorasana gəldi. O, itaətsizlikdən və üsyandan dəm vurdu və müzəffər əsgərlər Türbət qalasını bir müddət mühasirədə saxladıqdan sonra sülh təklif etdi. Bu cürət nəticəsində günbəgün işləri həddini aşdı və ona gətirib çıxardı ki, Əliqulu xan Şamlu və Xorasanda olan digər əmirlərlə döyüşəsi oldu və qələbə küləyi ona tərəf əsdi və o vaxt 15 yaşında olan I Şah Abbası Şamlu əmirlərinin əlindən alıb Məşhədə yollandı 192
. Qardaşı İbrahim xan Ustaclunu orada qoyub köçbəköç paytaxt Qəzvinə gəldi, sikkə və xütbələr həzrəti 25 əlanın xoşbəxt ləqəbləri ilə – Allah-taala onları ucaltsın! – bağlanıb bəzədildi və bu həqirin «Əsəhh ət-təvarix»də yazdığı kimi, İraqı (İraqi-Əcəmi) digər qiyamçı və itaətsizlərdən azad etdikdən sonra özbək Abdulla xanın Xorasana hücum xəbəri yetişdi. Ətraf-əknafda olan əsgərləri toplayıb I Şah Abbasla birlikdə Xorasana yollandı. Həddən artıq müstəqillik qazandığı üçün Keyvanın (Saturi) qulamlıq etdiyi o şahın (Abbasın) əmri ilə Bistam çəmənliyində öldürüldü 193
və Məşhədin idarəsi Ümmət xana tapşırıldı.
Bu tayfanın böyük əmirlərindən biri Həmədan valisi Həsən xandır. Başqa birisi Mahmud Sultan Sufioğlunun oğlu Əlixan Sultandır. Zülqədr tayfası
Bu tayfa Əlbistan və Mərəşdə yaşayır 194 və özlərinin müstəqil padşahları olub; məsələn, Məlik Aslan, Nəsirəddin, Süleyman və Əlaüddövlə 195
.
Onların çoxu şanlı Səfəvi xanədanının müridləridir. I Şah İsmayılın cülusunun əvvəllərində onların böyük əksəriyyəti aləmin pənahı olan dərgaha gəldilər və Şirazın idarəsi onlara tapşırıldı. Şirazda hakimlik etmiş şəxslərin adları belədir: Sultan Xəlil, Əli Sultan, Murad Sultan, Həmzə Sultan, Qazi xan, İbrahim xan, Əli Sultan Tatioğlu, Şahvəli Sultan, Bərxurdar Sultan, Məhəmmədcan Sultan, Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|