TariX-İ qezelbaşAN
Yüklə 0,53 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xınıslu tayfası
- TƏKƏLU TAYFASI
vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
17
Onların kiçik əmirləri Hacı Üveys və Seyf bəy olmuşlar ki, Əsilməz Sultandan və onun oğlu Dondar Sultandan sonra Bayatın əmirliyi onların əlinə keçdi.
Onların böyük əmirlərindən (biri) Şahverdi Sultandır və digəri Uğurlu Sultandır ki, Şahverdi xan Lur ilə vuruşub həlak oldu 87 , qardaşı Şahqulu Sultan Kərəhrud 88
və onun ətrafının hakimidir.
(Başqa bir əmir) Məhəmməd Sultandır ki, hazırda Nişabur şəhərinin əmirliyi ona mənsubdur. Ərəbgirlu (tayfası)
Onlar Ərəbgir vilayətinin Çimişkəzək (mahalındandır) 89
və I Şah İsmayıl – Allah ona Cənnət bağçalarında yer versin! – vaxtında onlar arasında böyük əmir olmayıb. Xınıslu tayfası
Bu tayfa Xınıs, Tərcan və Qarahisardandır 90 . I Şah İsmayıl vaxtında onların böyük əmiri Ərzincan valisi Həsən bəy Eyqutoğlu idi.
(Onların böyük əmirlərindən) Div Sultan I Şah İsmayıl 6 Tfzamanında Bəlx 91
hakimi oldu, özbəklərlə mühüm döyüşlər etdi və bütün vuruşlardan qalib çıxdı. Çaldıran döyüşündən sonra Şah İsmayıl onu hüzuruna çağırdı. Bir neçə dəfə Gürcüstana qoşun çəkdi və qələbələrlə geri döndü. Dayan Sultan Ustaclunun ölü- mündən sonra əmir əl-üməra oldu. Şah İsmayılın vəfatından sonra Şah Təhmasibi taxta çıxardı. 933-cü ildə (8.X.1526 – 26.IX.1527) Çuhə Sultan Təkəlunun təhriki ilə öldürüldü 92 . Əmir Sultan I Şah İsmayıl zamanında rumlu qorçilərin yüzbaşısı idi 93 . O
həzrətin vəfatından sonra Şah Təhmasibin xəzinədarı oldu. Çuhə Sultanın qətlindən sonra təbil və bayraq sahibi olub 94 , Qum valisi təyin edildi. Sultan Süleyman ikinci dəfə İraqa (İraqi-Əcəmə) gələndə 95 , o, Dərcəzin 96
yaxınlığındakı Vəsə kəndində idi. Rumlularla (osmanlılarla) şiddətli döyüşlər aparıb o həzrətin diqqətini özünə cəlb etdi və Qəzvin şəhərinin hakimliyini aldı, Saucbulaq, Pişkildərə, Ərəbsəidi, Simnani (kəndləri) 97
ona tiyul verildi və 944-cü ildə (10.VI. 1587 – 29.V.1538) Şah Təhmasib Damğandan Məşhədə qədər Xorasan əyalətlərinin əmir əlüməralığı- nı ona əta etdi. O, 947-ci ildə (8.V.1540 – 26.IV.1541) Təbrizdə vəfat etdi. vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
18
(Bu tayfanın başqa bir əmiri) Zəif Yusifin oğlu Sufiyan Xəlifədir. Əslən Sivas şəhərindəndir. Pəhləvanlıqda birinci idi və özbəklər ilə şiddətli döyüşlər edib 943-cü ildə (20.VI.1536 – 9.VI.1537) Nişabur (yaxınlığındakı) Əbdülabad (kən- dində) Übeyd xanla vuruşda öldürüldü 98 . Nurəli Xəlifə I Şah İsmayıl vaxtında Ərzincan hakimi idi. Rumlularla (osmanlılarla) mühüm döyüşlər etmiş, Tokat şəhərini yandırmışdı. 922-ci ildə (5.II.1516 – 23.I.1517) Çimişkəzəkdə «Bığlı Çavuş» adı ilə məşhur olan Mustafa paşa ilə vuruşda həlak oldu 99 . Bu tayfanın böyük əmirlərindən biri Süleyman Sultandır. Div Sultanın mülazimi idi və onun öldürülməsindən sonra, fərmana görə, onun yerinə keçdi, (9) 43-cü ildə (20.VI.1536 – 9.VI.1587) Vəramində 100
dünyadan köçdü. Onun oğlu Hüseyncan Sultan Əmir Sultan Rumlunun köməyi ilə Rey hakimi oldu, Məntəşa Sultan Ustaclunun ölümündən sonra Çuxursədin 101
zaman İskəndər paşa İrəvana gəldikdə 102
, onunla vuruşmadı və (9)58-ci ildə (1551) vəfat etdi. Şah Təhmasib onun qoşununu Div Sultanın oğlu Ədhəm bəyə həvalə etdi.
103 .
Başqa birisi Yusifcan Sultandır ki, hazırda Turşizin 104
və o ətrafın hakimi- dir.
Bu tayfa Məntəşa eli, Aydın eli, Sərxan eli, Həmid eli, Kermiyan və Ədasya diyarındandır və bu vilayətlərə bir yerdə Təkə eli deyirlər. 916-cı ildə (10.IV.1510— 30.III.1511) o diyardan aləmin pənahı olan dərgaha gəldilər və Sultan Bayəzidin əmirləri ilə mühüm döyüşlər etdilər, bütün vuruşlardan qalib çıxdılar.
Bu tayfanın mötəbər əmiri Yekan bəy I Şah İsmayılın dövründə böyük əmir idi.
Başqa birisi Çuhə Sultandır ki, I Şah İsmayılın vaxtında Kəlhor hakimi idi, Div Sultan Rumlunun qətlindən sonra əmir əl-üməra oldu və 937-ci ildə (25.VIII.1530-14.VIII.1531) Gəndoman yaylağında öldürüldü.
Bu hadisənin təfsilatı belədir: vivo TARİX-İ QEZELBAŞAN
19
Hüseyn xan Şamlu Şirazdan gələrək, Ģahın hədsiz lütfləri sayəsində taytuşlarından seçildikdə, Çuhə Sultanın paxıllığı tutub onu öldürmək fikrinə düşdü. Bu məqsədlə ziyafət təşkil edib Hüseyn xanı dəvət etdi. Bəzi qorçilər bu qəsddən onu (Hüseyn xanı) xəbərdar etdilər və o həmin ziyafətə getmədi. Elə ki, gecə düşdü, (Hüseyn xan) Şamlulardan bir dəstə ilə Çuhə Sultanın çadırının üstünə hücum çəkdi. Çuhə Sultan onların əlindən qaçıb özünü Şah Təhmasibin divanxanasına saldı. Hüseyn xan onu təqib etdi. Şahın çadırında o iki yolunu azmış əmir savaşmağa başladılar və çəkişmə zamanı iki ox Şah Təhmasibin tacına dəydi.
(Həmin gün) keşikdə olan zülqədr qorçiləri Şamlularla birləşdilər və Məsir adlı zülqədr qorçisi Çuhə Sultanı ağır yaraladı və o öldü. Amma təkəlular onun ölümünü gizli saxladılar. Düşərgənin yaxınlığında olan Burun Sultan Təkəlunun oğlu Hüseyn Sultan köməyə gəldi, Şamlular bu vuruşdan qaçıb İsfahana yollandılar və Şamlulardan 300 nəfərə yaxını əsir tutulub təkəlular tərəfindən öldürüldü. Təkəlu əmirləri Çuhə Sultanın oğlu Şahqubadı (onun yerinə) vəkil etdilər və orduda fəsad törətməyə başladılar. Başqa tayfalar, o cümlədən, ustaclu, rumlu, zülqədr, əfşar birləşməyə məcbur oldular və bir neçə gün sonra İmamzadə Səhləli yaxınlığında onlarla təkəlu (tayfası) arasında döyüş oldu. Şah Təhmasib də o tayfanın qətlinə fərman vermişdi. Nəhayət, təkəlu tayfası Kürdüstan yolu ilə min bir əziyyətlə qaçıb Bağdada getdi və oranın hakimi Məhəmməd xan Şərəfəddinoğlu Quduz Sultanı və bəzi başqa ixtilafçıları öldürüb başlarını Şah Təhmasibin sarayına göndərdi. «Afət-e təkəlu» ifadəsi bu hadisənin tarixini göstərir.
(Bu tayfanın başqa bir əmiri) Uləmadır ki, Azərbaycanda hakim idi və Çuhə Sultanın yerinə vəkil olmaq istədiyi üçün yeddi min süvari ilə Şah Təhmasib sarayına yaxınlaşdı. Elə ki, üsyan xəbəri Şahın qulağına çatdı, onun üstünə hücum etdi, Uləma qaçıb özünü Van qalasına saldı və xandqar ona zərli paltar və qızıl saplarla tikilmiş əmmamə göndərdi və onu Ruma dəvət etdi. O, Sultan Süleymanın hüzuruna yetişən kimi onu İrana hücuma keçməyə təhrik etdi və Sultan Süleymanın İrana ikinci yürüşü onun səyi ilə olmuşdu. Uləma Rumda (Türkiyədə) vəfat etdi.
Onların böyük əmirlərindən biri Məhəmməd xan Şərəfəddinoğludur. Əvvəlcə Çuhə Sultanın mülazimi idi, Əxi Sultanın qətlindən sonra Qəzvin hakimi oldu və Zülfüqar Türkmanın öldürülməsindən sonra İraqi-Ərəb valisi oldu. Sufiyan Xəlifə Rumlu öldürüldükdən sonra Ģahzadə Sultan Məhəmməd Xudabəndənin
Yüklə 0,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|