vivo
TARİX-İ QEZELBAŞAN
22
(Şahrux) yenə onun qarşısını almaq üçün Reyə gəldi. Qara Yusifin oğlu Mirza
Cahanşah onun hüzuruna getdi və (Şahrux) İskəndərin fitnəsinin qarşısını almağı
ona həvalə etdi. (Misra): sərxoşu saqinin qəmzəsinə tapşır!
(Altıncısı), Cahanşah Mirza ibn Qara Yusif: Arabir şer yazmağa meyl
edirdi və təxəllüsü «Həqiqi» idi. Mirza Şahrux tərəfindən Azərbaycan valisi təyin
edildi. Talışdakı Qızılağacda qışladı. Qardaşı İskəndər Rumdan geri qayıdıb
Sürməlu
133
qışlağından Təbrizə gəldi və oranı tutdu. Cahanşah onu dəf etməyə
tələsdi və 840-cı ilin əvvəllərində (1436) Mərənd yaxınlığındakı Sufiyan
(qəsəbəsində) iki qardaş arasında döyüş oldu. İskəndər Əlincəq qalasına qaçdı və
orada (8)41-ci il şəvval ayının 25-də (20.IV.1438) onun cariyələrindən birinə aşiq
olmuş oğlu Şahqubad tərəfindən öldürüldü
134
və onun meyidini Təbriz (yaxınlı-
ğındakı Vəlyankuhda yerləşən Əxi Sədəddin qülləsinə apardılar. Və əmisi onu
(Şahqubadı) cəzalandırdı.
844-cü ildə (2.VI.1440
–
21.V.1441) (Cahanşah) Gürcüstana qoşun çəkdi
və qələbə qazandı. 851-ci ildə (19.III.1447
–
6.III.1448) Diyarbəkrə
–
qardaşı
İskəndərin oğlu Əlvəndin üstünə yeridi. Oranın bəzi mahallarını tutdu. 856-cı ildə
(23.I.1452
–
11.I.1453) İraq vilayətini tutdu və 857-ci ildə (1453) İsfahanda kütləvi
qırğın törətdi. 859-cu ildə (22.XII.1454
–
10.XII.1455) Bağdadı tutdu və oranı
qardaşı İsfahan bəyin oğlunun əlindən aldı
135
. (8)61-ci ildə (29.XI.1456
–
18.XI.
1457) Xorasana yollandı, Heratı tutdu və Əlaüd-dövlə ibn Baysunqur
136
ona pənah
gətirdi. Bu zaman Sultan Əbu Səid Mavəraənnəhrdən onun üstünə yeridi və Azər-
baycandan Həsənəlinin qiyam xəbəri gəldi. Cahanşah onunla (Əbu Səidlə) sülh
bağlamağa məcbur olub geri qayıtdı
137
. Həsənəli qaçıb Bakı
138
qalasında gizləndi.
Atası istəyirdi ki, onu yanına gətirib cəzalandırsın; (yalandan) bildirdi ki: «onun
günahından keçdim». (Amma) arvadı Bəyim qoymadı və axırda onu (Həsənəlini)
öz məmləkətindən qovdu.
O biri oğlu Pirbudaq Şirazda üsyan etdiyi üçün onu oradan çıxarıb
Bağdada göndərdi və bu misranın hərfləri həmin tarixi köstərir: «Həqiqi kam-e del
yabəd ze Şiraz»
139
. O, (Pirbudaq) ora getdi, (amma), yenə də atasına tabe olmaq
istəmirdi. 869-cu ildə (3.IX.1464
–
23.VIII.1465) (Cahanşah) oranı (Bağdadı)
mühasirəyə aldı və bir ildən sonra tutdu və 870-ci il ziqədə ayının 2-də (16.VI.
1466) bazar günü səhər qardaşı Məhəmməd (Mirza) Pirbudağı öldürdü.
vivo
TARİX-İ QEZELBAŞAN
23
873-cü ildə (22.VII.1468
–
10.VII.1469) (Cahanşah) Diyarbəkrə
–
Həsən
bəyin (Uzun Həsənin) üstünə qoşun çəkdi və qış çox sərt olduğu üçün Muş düzün-
dən geri qayıtdı. O, gecələr oturmağa və gündüzlər yatmağa adət etdiyi üçün Rum
padşahı onun adını «Yarasa» («Şəbpərə») qoymuşdu. O, evdə yatdığı və qoşunu
başqa düşərgəyə yollandığı zaman Həsən bəy fürsət tapıb altı min süvari ilə onun
üstünü aldı və həmin ilin rəbiüssani ayının 12-də (30.X.1468) qaçarkən naməlum
bir şəxs tərəfindən öldürüldü. Oğlanları Məhəmmədi və Əbu Yusif əsir düşdü.
Məhəmmədi öldürüldü və o biri kor edildi. (Cahanşah) 808-ci ildə (29.VI.1405
–
17.VI.1406) Mardin
140
(yaxınlığındakı) Mədrəsə (kəndində) anadan olmuşdu.
Həsənəli ibn CahanĢah: Atası onu öz ölkəsindən qovduqda, o, Diyar-
bəkrə
–
Həsən bəyin yanına getdi (və ondan) qayğı gördü. Dəfələrlə atasının hüzu-
runa qayıtmaq istəsə də, yenə qorxub Həsən bəyin yanına gedirdi və yenə də
hörmət görürdü. Axırda fitnəsi və xəyanəti məlum olanda, Həsən bəy onu qovdu və
(o), qardaşı Pirbudağın yanına getdi. Atasının ölümündən sonra Təbrizə gəldi və
xəzinəni öz tərəfdarı hesab etdiyi bir dəstə rəzilin arasında bölüşdürdü. Qardaşı
Əbülqasım Kermanda qiyam qaldırdı və İsfahanı tutmaq istədi, amma müvəffəq
olmadı. Çarəsiz qalıb qardaşına (Həsənəliyə) təslim oldu və onun əmri ilə öldü-
rüldü. Və atasının xeyirli işlər görmüş və «Müzəffəriyyə» sarayını tikdirmiş arvadı
Bəyimi boğub öldürdü, onun (Bəyimin) qardaşları Qasım və Həmzəni qılıncdan
keçirdi.
Xülasə, sanki bu nahaq qanların əvəzi olaraq, o əzəmətdə ordu Xoyda
Həsən bəyin qoşunu ilə üzləşəndə qorxudan xəndəklərdə gizləndi. Axırda Həsən
bəyin mühafizəçiləri sapand daşları ilə onları qaçmağa məcbur etdilər. Həsənəli
Bərdəyə
–
Qaramanlu tayfasının yanına qaçdı, oradan Ərdəbilə gəldi. Hər gün bir
fitnə törədirdi. Axırda Həsən bəy oğlu Uğurlu Məhəmmədi onun üstünə göndərdi
və 873-cü ilin şəvval ayında (14.IV.
–
12.V.1469) Həmədanda ələ keçib öldürüldü.
Bununla o sülaləyə son qoyuldu
141
.
QARAQOYUNLU TAYFALARI HAQQINDA
142
Alpaut tayfası
Pir Məhəmməd bəy bu tayfanın böyük əmirlərindəndir. Pirbudaq Mirzanın
ölümündən sonra Bağdad hakimi oldu. Həsən padşah onu mühasirəyə aldı və heç
nə edə bilmədi. Elə o vaxtlar
–
872-ci ildə (2.VIII.1467
–
21.VII.1468) vəfat etdi.