Tarix” kafedrasi “manbashunoslik va tarixshunoslik”

Huquqiy hujjatlar va yozishmalar

O’zbekistonning qadimgi va o’rta asrlar tarixini o’rganishda ilmiy tekshirish institutlarining kutubxonalarida, davlat tarix arxivida, o’lkashunoslik muzeylarida saqlanayotgan rasmiy hujjat va yozishmalarning ahamiyati benihoya kattadir. Lekin ularni topish, o’rganish va o’z o’rnida foydalanish o’ta qiyin bo’lib, tadqiqotchidan chuqur bilim, maxsus malaka, qunt va sabot-matonat talab qilinadi.

Huquqiy hujjatlarni ham, jamiyatda katta nufuzga ega bo’lgan shaxslar o’rtasida olib borilgan yozishmalarni ham yuir yerdan, aniqrog’i bir yoki ikki asar ichidan, bir muzey, arxiv va fondidan topib bo’dmaydi. Ularni barcha muzey, arxiv va fondlar ichidan, qo’lyozma kitob va chop etilgan asarlardan qidirib topish mumkin.

Huquqiy hujjatlar – podshoh va xonlarning farmonlari, yorliqlari, inoyatnomalar, rahnomalar, vasiqalar, vaqfnomalar va boshqalar O’zbekistondagi tarix va o’lkashunoslik muzeylarida, maxsus ilmiy-tekshirish institutlari va universitetlarning kutubxonalarida, shuningdek Davlat tarix arxivdarida hamda shaxsiy majmuadarda saqdanadi. Ammo IX-XII asrga oid hujjatlar hali alohida to’planib o’rganilganicha yo’q.

Bu davrda maxsus kotib yoki dabirlikka qancha katta e’tibor berilgani Nizimiy Aruziy Samarqandiyning “To’rt maqola” asarida bayon etilib, ayrim maktublar namunalari keltirilgan. Musulmonchilik hujjatlari Burxoniddin Marg’inoniyning “Hidoya” asarida keyincha o’zining rasmiy tavsifini topdi.