TariXİ MƏlumatlar
Yüklə 331,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1803 mart
- I Rus-İran müharibəsi dövrünə aid döyüşlər 1804
- 1827 20 sentyabr
- VIII 30-cu illəri
- 1618 sentyabr
8
1783 Təbriz yaxınlığında döyüş. Təbriz xanı Xudadad xanın Əhməd xanla birləşərək Urmiyalı İmamqulu xan Əfşar və onun müttəfiqi sərablı Əli xan Şəqaqi üzərində qələbə qazanması.
Qubalı Fətəli xanla Məhəmmədhəsən xan arasında döyüş. Qubalı Fətəli xanın Məhəmmədhəsən xanı məğlub edərək Şəki xanlığını Quba xanlığından asılı vəziyyətə salması.
Şamaxı yaxınlığında döyüş. Məhəmmədhəsən xanın məğlub olması və Şəki xanlığının yenidən Fətəli xandan asılı vəziyyətə düşməsi.
Alpar döyüşü. 500 nəfərlik rus hərbi dəstəsinin Qubalı Şeyxəli xan tərəfindən darmadağın edilməsi. 1803 mart Qanıx (Alazan) döyüşü. General Qulyakovun başçılığı ilə rus ordusunun Car-Balakən camaatı üzərində qələbə qazanması.
Zaqatala döyüşü. Üsyançılar tərəfindən rus ordusunun məğlub edilməsi və General Qulyakovun döyüşdə öldürülməsi.
Üçmüədzin döyüşü. Rusların İran ordusuna məğlub olması. 1804 Qəmərli döyüşü. Rus qoşunlarının İran ordusuna məğlub olaraq geri çəkilməsi. 1806 oktyabr Şəki yaxınlığında döyüş. Döyüşü nəticəsində ruslar qalib gələrək Şəkini ələ keçirdilər və Səlim xan İrana qaçmaq məcburiyyətində qaldı. Xanlığı idarə etmək üçün rusiyapərəst Cəfərqulu xan başda olmaqla müvəqqəti idarə yaradıldı. 1807 Gümrü döyüşü. Rusların osmanlı qoşununu məğlub etməsi. 1809 Qarababa döyüşü. Abbas Mirzənin rus qoşunlarını məğlub etməsi. 1812 10 oktyabr Aslandüz döyüşü. Rus generalı Kotlyarevskinin başçılığı ilə rusların Abbas Mirzə üzərində əhəmiyyətli qələbə qazanması.
Lənkəran döyüşü. Generalı Kotlyarevskinin başçılığı ilə rusların Lənkəran xanlığını işğal etməsi II Rus-İran müharibəsi dövrünə aid döyüşlər 1826 Şəmkir döyüşü. Rusların qalib gələrək, İran ordusunu Şuşanın mühasirəsindən əl çəkməyə məcbur etməsi.
Gəncə döyüşü. İran qoşunlarının məğlub olması, II Rusiya-İran müharibəsinin taleyinin həll olunması.
Cavanbulaq döyüşü. Rusların qələbə çalaraq Abbasabad qalasını işğal etməsi. Bu qələbə İrəvan xanlığının taleyində faciəli rol oynadı.
Sərdarabad döyüşü. Rusların qalib gələrək Sərdarabad qalasını tutması.
Manna hökmdarı Ullusun ilə II Sarqon arasında Sirdakka şəhərində sövdələşmə imzalanması. 387 Roma ilə Sasanilər arasında sülh müqaviləsi. Müqavilənin şərtlərinə əsasən Albaniyanın Dzirav döyüşündə itirdiyi vilayətlər geri qaytarıldı, Van gölü sahilindən qərbdə yerləşən kiçik erməni çarlığının ərazisi Roma ilə sasanilər arasında bölüşdürüldü və erməni çarlığı süqut etdi. 629 Roma-Sasani müqaviləsi. Müqavilənin şərtinə görə Albaniya Sasanilərin hakimiyyəti altında qaldı. 644 Ərəb sərkərdəsi Bukeyr İbn Abdullah ilə Cənubi Azərbaycan mərzbanı İsfəndiyar aarasında sülh müqaviləsi bağlanması. Sülhün şərtlərinə əsasən Azərbaycan əhalisi “imkanları daxilində” ərəblərə can vergisi - cizyə verməli idi, qadınlar, uşaqlar can vergisindən azad edilirdilər, əhali ərəblərə tabe olmalı, nəzərdə tutulan vergini verməli idi, ərəblər yerli əhalinin dininə, adət-ənənələrinə və məişət işlərinə qarışmamağı öhdələrinə götürdülər, könüllü olaraq ərəb ordusunda qulluq edənlər bütün vergi və mükəlləfiyyətlərdən azad edildilər, ərəblər onlara tabe olmayıb ölkəni tərk etmək istəyənlərə imkan yaratdılar. 665 Cavanşir ilə Xəzər xaqanı arasında sülh bağlanması. Müqavilənin şərtlərinə əsasən Albanlar hər il xəzərlərə xərac verməyə razı oldular, bunun müqabilində bütün əsirlər və qənimətlər albanlara geri qaytarıldı. 681 Varaz Trdat ilə xəzərlər arasında sülh müqaviləsi bağlanması. Sülhün şərtinə görə xəzərlər Albaniyanı tərk etdilər.
Ərəblərin Şirvan hökmdarı Şəhriyarla sülh bağlaması. Sülhün şərtlərinə görə Şirvan əhalisi ərəblərə xərac və cizyə verməli, bu vergilər şimaldan hücum edən türkləri və digər din sabihlərini dəf etmək üçün burada saxlanılacaq qoşuna sərf edilməli idi. 9
VIII 30-cu illəri Ərəblərlə xəzərlər arasında sülh müqaviləsi bağlanması. Sülhün şərtinə görə xəzərlərin bir hissəsi İslam dinini qəbul etdi.
Xarəzmşah Cəlaləddinin Şirvanşah III Fəribürz Cəlaləddin ilə müqavilə bağlaması. Həmin müqavilənin şərtlərinə əsasən III Fəribürz Cəlaləddinə müəyyən miqdarda xərac verərək ondan asılı vəziyyətə düşdü, Şirvanşahlar daxili müstəqilliyini saxladı. 1348 Çobani Əşrəflə Şirvanşah Kavus arasında saziş imzalanması. Sazişə əsasən Şirvanşahlar çobanilərin ağalığını tanıdı, bunun müqabilində Çobani Əşrəf Şirvandan geri çəkildi.
Uzun Həsənin gürcü hakimi VI Baqratla sülh bağlaması. Sülhün şərtinə görə Tiflis də daxil omaqla Şərqi Gürcüstan Ağqoyunlu dövlətinin hakimiyyəti altına düşdü.
Əbhər sazişi. Əbhər sazişinin şərtlərinə əsasən Ağqoyunlu dövləti şahzadə Murad Mirzə ilə Əlvənd Mirzə arasında iki yerə bölündü, bütün Ərəb İraqı, Fars və Kirman Ağqoyunlu Murad Mirzəyə keçdi, Qızılüzən çayı sərhədd olmaqla Diyarbəkir və Kürdən Cənubdakı Azərbaycan torpaqları və Qarabağ Ağqoyunlu Əlvənd Mirzəyə verildi. Əbhər sülhü nəticəsində Ağqoyunlu dövləti iki yerə parçalandı, dövlətin hərbi qüdrəti sarsıldı və süqutu sürətləndi. 1555 29 may Amasiyada sülhü. Sülhün şərtlərinə görə Qərbi Gürcüstan, Osmanlıların ixtiyarına keçdi, Gürcüstanın Şərq vilayətləri Səfəvilərin ixtiyarında qaldı.
İstanbul sülhü. Sülhün şərtlərinə əsasən Azərbaycan ərazisi Səfəvi və Osmanlı dövlətləri arasında bölündü, Şirvan, Qarabağ, Sərab, Marağa, Təbriz və onların qərbində yerləşən torpaqlar Osmanlılara verildi, Şərqi Gürcüstan, İranın bəzi qərb vilayətləri Osmanlı imperiyasının tərkibinə qatıldı, Qaradağ, Xalxal, Ərdəbil və Talış (Lənkəran) vilayətləri Səfəvilərdə qaldı.
Sərab sülhü. Sülhünşərtlərinə əsasən 1555-ci il Amasiya sülhünün şərtləri bərpa olundu, Səfəvilər rusların tikdiyi Terek qalasının dağıdılması barədə sultanın əmrinə mane olmamalı idilər, Osmanlı dövləti Azərbaycan, Şərqi Gürcüstan və Şərqi Anadolunun Səfəvi dövlətinə mənsub olmasını rəsmən tanıdı.
Mərənd sülhü.. Bu sülhün şərtləri 1612-ci il Sərab sülhündən elədə fərqlənmirdi. 1639 17 mayın Qəsri-Şir sülhü. Sülhün şərtlərinə görə Osmanlı-Səfəvi müharibəsinə son qoyuldu, İraqi Ərəb Osmanlılarda, Zəncir qalasından şərqdəki torpaqlar Səfəvilərdə qaldı, Səfəvilər Van və Qars qalalarına, Axalsıka hücum etməyəcəklərinə dair təminat verdilər. 1667 Rusiyanın qızılbaş ipəyini Haştərxan vasitəsilə Moskvaya və Qərbi Avropaya daşımaq hüququnu inhisara almaq üçün Səfəvi dövləti ilə ticarət müqaviləsi imzalanması. Bu müqavilə Səfəvilərin bütün hakimiyyəti dövründə ruslara gömrüksüz ticarət etmək hüququ, karvansaralarda və bazalarda imtiyazlar verirdi.
Peterburuq müqaviləsi. Səfəvilərlə Rusiya arasında imzalanam Peterburq müqaviləsinin şərtlərinə əsasən Xəzəryanı bölgələr – Səfəvilərin Dərbənddən Gilana qədər olan torpaqları (Dərbənd, Bakı, Salyan, Lənkəran, Rəşt və Ənzəli) Rusiyaya ilhaq edildi, bunun əvəzində Rusiya Səfəvi şahına əfqanlarla müharibədə hərbi yardım edəcəyini öhdəsinə götürdü.
Rüsiya ilə Osmanlı arasında İstanbul müqaviləsinin imzalanması. Şülhün şərtlərinə görə Rusiya Peterburq müqaviləsinin şərtlərin təsdiq edilməsinə nail oldu, Rusiya, Xəzəryanı bölgələr istisna olmaqla, bütün Azərbaycan ərazisinin Osmanlılara verilməsinə razılıq verdi, Şirvan Osmanlıların himayəsi altında yarımmüstəqil xanlıq elan olundu və Hacı Davud Şirvan xanı təsdiq edildi, Şirvanın sahilyanı hissəsi isə Rusiyanın tabeliyinə verildi, Kürdən şimaldakı torpaqlarda Osmanlılara hərbi qüvvə saxlamağa icazə verilmirdi və bu ərazilər yerli hakimlər tərəfindən idarə olunmalı idi. 1727 12 dekabr Nabur müqaviləsi. Rusiya ilə Osmanlı sərhədinin müəyyənləşdirilməsi barədə Nabur müqaviləsinin şərtlərinə əsasən ruslar 1727-ci ildə Cavad, Salyan, Şeşpara, Rustov, 1728-ci ildə isə Quba və Təngəyə yiyələndilər. 1732 16 yanvar Kirmanşah sülhü. Səfəvilərlə osmanlılar arasında imzalanan Kirmanşah müqaviləsinin şərtlərinə görə İrəvan, Gəncə, Şamaxı, Şirvan bölgələri Osmanlılara verildi, Osmanlı dövləti Həmədan, Kirmanşah, Ərdəbil və Təbrizi Səfəvilərə qaytarmağa razılıq verdi, Araz çayı bu dövlətlər arasında sərhəd oldu.
Rəşt müqaviləsi. Səfəvilərlə ruslar arasında imzalanan Rəşt müqaviləsinin şərtlərinə görə Kürdən cənubda yerləşən Xəzəryanı bölgələr Səfəvilər dövlətinə qaytarıldı, Səfəvilər dövləti isə Osmanlıları Xəzəryanı bölgələrə buraxmamağı öhdəsinə götürdü, Səfəvilər dövləti ərazisində rus tacirləri üçün güzəştli şərtlər nəzərdə tutuldu.
Yüklə 331,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|