TarġXĠ 1941-2002-ci illər yeddġ CĠlddə
Yüklə 15,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
16
marşalları G.K.Jukov, R.Y.Malinovski, F.İ.Tolbuxin və başqaları dəfələrlə qeyd etmişlər. Marşal G.K.Jukov yazırdı: "Bakı neftçiləri cəbhəyə və ölkəyə vətənimizin müdafiəsi üçün, düşmən üzərində tezliklə qələbə üçün nə qədər lazım idi, o qədər də yanacaq vermişdilər". 68 Bakı neftçilərinin qəhrəman əməyi qızıl orduda yüksək qiymətləndirildi. Cəbhə komandirlərindən, əsgərlərdən, general və admirallardan Azərbaycan Mərkəzi Komitəsinə, Bakı Komitəsinə məktub və teleqramlar gəlirdi. Azərbaycanın yüngül, yeyinti və yerli sənayesi də öz işlərini hərbi tələblər əsasında qurmuşdu. Yüngül sənaye müəssisələri hərbi geyimlər hazırlayırdılar. 1941-ci ildə Rostovdan köçürülmüş ayaqqabı fabriki əsasında Bakıda əsgərlər üçün ayaqqabı fabriki işə salınmışdı. Respublikada qızıl orduya döyüş ləvazimatı, keçə ayaqqabı, paltar, kimyəvi silahlar əleyhinə geyim, hərbi hospitallar üçün mebel, yanğın əleyhinə alətlər və s. ləvazimat istehsal edilirdi. Konserv zavodları 70 növ konserv istehsalına başlamışdı. Hər ay respublikada istehsal olunan 50 tona yaxın çayın qablaşdırılması üçün 1941-ci ildə Bakıda fabrik tikilmişdi. 1941-ci ildə Bakı ət kombinatında ordu üçün yeyinti konsentratı hazırlayan xüsusi sex fəaliyyət göstərirdi. 1941-ci ildə ət kombinatında, süd zavodlarında tibb preparatları hazırlayan xüsusi sexlər yaradılmışdı. Burada SSRİ-də ilk dəfə buynuz və dırnaqdan plastmas istehsalına başlanmışdı. 1942-ci ilin əvvəllərində kombinat artıq 40 adda məhsul istehsal edirdi. 69
Azərbaycanda meşə və ağac emalı sənayesinin vələs, fıstıq və dəmirağaclarından hazırlanmış məhsullarından təyyarə istehsalında geniş istifadə olunurdu. Respublikada tibb preparatları və onlar üçün xammal, kalsium-xlorid, natrium-xlorid, yodlu kalium, ağ streptosid, cərrah ipək sapı, tənzif, pambıq, şpris istehsal olunurdu. Müharibə illərində Azərbaycan toxuculuq kombinatı iki dəfə birinci yeri və DMK-nın bayrağını qazanmışdı. Volodarski adına tikiş fabriki dörd dəfə birinci yerə, ÜİHİMŞ və SSRİ Yüngül Sənaye Nazirliyinin bayrağına layiq görülmüşdü. Sərrac-yəhər fabriki, dəri-qalantereya fabriki də mükafatlandırılmışdı. 1941-ci ildə Rostovdan gətirilən avadanlıq əsasında Bakıda rezin məmulatları fabriki işə düşdü. Neft sənayesi müəssisələri üçün mallar, habelə Zaqafqaziya cəbhəsi komandanlığının tapşırığı ilə yandırıcı şüşələr üçün halqa istehsalına başlandı. Xalq istehlakı və kommunal təsərrüfatı üçün mallar istehsal edən metal məmulatları zavodu müharibənin əvvəllərindən əsgər qazanı, maska toru, yanğın nərdivanı, hərbi armatur, Bakı mebel fabriki hərbi arabalar buraxmağa başladı. Oktyabr rayon kombinatında dəri, ətriyyat, keçə, trikotaj istehsal edən yeni sexlər yaradıldı.
17
Müharibə illərində respublikanın müəssisələri 1419 min ədəd şinel, 4227 min dəst yay geyimi, 3097 min alt paltarı, 1977 min cüt çəkmə, 1417 min patron çantası, 1468 min dəst trikotaj istehsal etmişdi. 70
çətinliklərini dəf edərək verilən planları artıqlaması ilə yerinə yetirirdilər. Bakı tütün fabriki əməkçilərinin fədakar əməyi Azərbaycan hökuməti tərəfindən dəfələrlə qeyd olunmuşdu. Respublika yeyinti sənayesi işçiləri əhalini xüsusən müharibə şəraitində çox vacib olan "C" vitamini ilə təmin edə bilmişdilər. Ət-Süd Sənayesi Komissarlığı müəssisələrində insulin istehsalı altı dəfə artmışdı. 71
zəifliyinə, kəndlilərin narazılığına bel bağlayırdı. Lakin mövcud siyasi, iqtisadi sistem faşist qəsbkarlarını dəf etmək üçün kənd əhalisini də səfərbər edə bildi. ÜİK(b)P MK və SSRİ XKS-nin 1941-ci il avqustun 16-da qəbul etdiyi 1941-ci ilin dördüncü rübünün hərbi-təsərrüfat planında arxa cəbhədə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının artırılması mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. İlk növbədə ordunu çörəklə və başqa ərzaq məhsulları ilə təmin etmək, bunun üçün əkin sahələrini genişləndirmək, taxıl istehsalını artırmaq lazım idi. Kənd əməkçilərinə rəhbərliyi gücləndirmək məqsədilə 1941-ci ilin avqustunda fövqəladə orqanlar - 79 MTS və sovxozda siyasi şöbələr təşkil olunmuşdu. 72 MTS-lərin siyasi şöbələri kənd təsərrüfatı planlarının vaxtında yerinə yetirilməsinə, əmək intizamının yüksəldilməsinə nəzarət edirdilər. İşçi qüvvəsinin böyük əksəriyyəti, kəndin ixtisaslı qüvvələri - mexanik və sürücülər, kombaynçı və traktorçular cəbhəyə getmişdilər. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalının bütün ağırlığı qadınların və yeniyetmələrin üzərinə düşürdü. 1940-cı ildə Azərbaycan SSR-də 667,2 min əmək qabiliyyətli kolxozçu vardısa, 1941-ci ildə onların sayı azalaraq 441 minə düşmüşdü. Kolxoz və sovxozların maddi-texniki əsası xeyli zəif idi. Müharibənin birinci ilində ordunun ehtiyacları üçün Azərbaycan Respublikasından 5457 yük maşını, 672 digər avtomaşınlar, 476 traktor və 50 mindən artıq at verilmişdi. 73
qadın cəlb olunmuşdu. Kənd təsərrüfatına ixtisaslı kadrlar hazırlamaq üçün 17 məktəb fəaliyyət göstərirdi. Respublikada 1941-1942-ci illərdə hazırlanmış 10 min mexanizatorun yarıdan çoxunu qadınlar təşkil edirdi. 1944-cü il ərəfəsində traktorçuların 61,7, kombaynçı köməkçilərinin 52,2 faizi, təmir işçilərinin 3,33 faizi və sürücülərin 25,4 faizi qadınlar idi. Respublikanın MTS, kolxoz və sovxozlarında yeniyetmələrdən ibarət 157 yüksək məhsul briqada və manqası yaranmışdı. Kənd təsərrüfatı mexanizatorlarının 70 faizi yeniyetmələr idi. 74 1943- Yüklə 15,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|