172
Aşşur çarı sonra Allabriada və Parsuaşda (Parsuada) olmuşdu. "Namru,
Sanqibutu, Bit-Abdadani ölkələrinin və madalılar ölkəsinin məskən rəisləri" itaət
etdiklərini bildirmək üçün Parsuaşa gəlmiş, bac-xərac da gətirmişdilər.
II Sarqon Parsuaşdan Mannanın Misi vilayətinə keçir; çar belə məlumat verir:
"Öz ölkəsinin adamları ilə birlikdə Ullusunu mənə sidqi-ürəkdən xidmət etməyə hazır
vəziyyətdə özünün Sirdakka (və ya Zirdiakka, Durdukka) qalasında yolumu
gözləyirdi. Mənim inanılmış Aşşur vilayət rəislərim kimi o da mənim qoşunumu
yedizdirib-içirtmək üçün un və şərab anbarları düzəltmiş, böyük oğlunu ehtiram
əlaməti olaraq bəxşiş və sovqatla hüzuruma göndərib mənim himayəmə vermiş, öz
çarlığını möhkəmlətmək üçün stelasını mənə ithaf etmişdi. Mən onun bac olaraq
verdiyi iri qoşqu atlarını, qaramalı və davarı qəbul etdim".
Ullusunu ilə danışıqlarında Sarqon Manna çarına söz vermişdi ki, Mannanın
itirilmiş torpaqlarını alıb ona qaytarmaq məqsədilə Urartuya qarşı yürüşə
başlayacaqdır. Sarqonun "Relyasiya"sında bu münasibətlə deyilir: "...o (Ullusunu) öz
qisasının xatirinə qabağımda üzüqoylu düşdü yerə. İstəyirdi ki, qəddar düşmənləri
olan kakmiyalıların ayağı onun ölkəsinə dəyməsin, çöl döyüşündə Urs (Rusa) məğlub
edilsin, pərən-pərən düşmüş mannalılar öz yurdlarına qaytarılsın, o öz düşmənlərini
qalibiyyətlə ayaqlayıb öz ürək arzusuna çatsın".
Danışıqlar zamanı Ullusununun və mannalıların şərəfinə ziyafət düzəldilmişdi.
"Çar Ullusunuya... süfrə açdım, taxtını atası, valideyni İranzunun taxtından yüksəyə
qaldırdım; onları aşşurlularla birlikdə şən süfrə başında əyləşdirdim və onlar mənim
çarlığıma Aşşur qarşısında, öz ölkəsinin allahları qarşısında xeyir-dua verdilər".
Sarqon Mannada ikən Gizilbunda vilayətinin məskən rəislərindən bac alır; o
rəislərdən ki, onlar "uzaq yerdə uzaq dağlarda yaşayır, Mannalılar ölkəsi və madalılar
ölkəsi boyunca yolları kəsirlər, bu məskənlərdə yaşayan adamlar isə öz qüvvələrinə
güvənir və başqalarının hakimiyyətini tanımırlar, - məndən əvvəl gəlib getmiş çarların
heç biri onların yurdlarını görməmiş, adlarını eşitməmiş, onlardan vergi almamışdır, -
dağlı knyazları itaətə gətirmək və onlardan bəxşişlər almaq ixtiyarını mənə əta edən
mənim hakimim Aşşurun böyük kəlamına görə, mənim qoşunumun yürüşündən xəbər
tutub qorxuya düşdülər, öz ölkələrində onları dəhşət bürüdü: bac vermək üçün qoşqu
atları, sayagəlməz qaramal və davar topladılar və Mannanın Zirdiakka qalasına -
mənim hüzuruma gətirdilər; yalvarıb, and-aman edirdilər ki, onları öldürməyim,
divarlarını uçurtmayım; ayaqlarımı öpürdülər".
Sarqon Urartulu Rusa ilə müharibəyə başlayacağını vəd etdiyinə baxmayaraq,
nədənsə Zikertu üzərinə gedir.
Sarqon yazır: "Mannanın Zirdiakka qalasından yola düşdüm... Mannalılar
ölkəsinin, Bit-Kapsinin və qüdrətli Madalılar ölkəsinin arasında sürətlə irəlilədim və
onun (Ullusununun) böyük qalası Panzişə gəldim; bu qala Zikkertudan və Andiadan
qorunmaq üçün, bir də qaçanlar olmasın və düşmən ayaq basa bilməsin deyə bu iki
173
vilayətin qarşısında ucaldılmışdı. Mən qalanın istehkamını gücləndirdim, əmr edib
oraya arpa, yağ, şərab gətirtdim".
Sarqon sonra Zikertu ərazisinə soxulur. Dəhşətli təhlükə qarşısında Metatti öz
paytaxtı Pardanı tərk edir. Sarqonun verdiyi məlumata görə, "Metatti öz sarayının
əmlakını atıb kənara çıxdı. Atlarını və döyüşçülərini yığıb Ursanın (Rusanın)
köməyinə göndərdi". Aşşur çarı talanlar edir, qalaları, məskənləri dağıdır. "Onların
(yəni qalaların) divarlarını uçurtdum, qalalardakı evləri yandırdım, tufan kimi dağıdıb
yerlə yeksan etdim" - deyə zəhmli hökmdar məlumat verir.
Rusa Metattinin köməyinə çatmağa tələsirdi. O, görünür qərbdən Sarqonun
arxasına keçib yolunu kəsməyə çalışırdı. Sarqon düşmənin niyyətini duyub birdən-
birə yolunu dəyişib qərbə burulur, urartuluların vaxtilə tutduqları Manna vilayəti
Uişdişi ələ keçirir və burada Rusanın planları haqqında Allabria çarından məktub alır.
Sarqon həlledici döyüş ərəfəsindəki vəziyyəti xarakterizə edərək məlumat verir
ki, Rusa "özünün və müttəfiqlərinin çoxsaylı qoşununu topladı, zikertulu Metattinin
hayıfını almaq üçün döyüş qüvvələri yaratdı, təcrübəli döyüşçülərini... sıraya düzdü,
yelqanadlı atlara mindirdi, əllərinə silah verdi. [Rusaya] çoxdan bəri kömək etmiş,
ətrafda nə qədər dağlı çar var hamısını onun köməyinə çağırmış və özü yardım
görmüş zikertulu Metatti qoşununun çox olmasına, köməyə güvənib onları ayrılmağa
vadar etdi".
Düşmənlərin döyüşü Uauş (indiki Səhənd) dağında oldu, o "böyük dağda ki,
başı buludlara çatır, dünya yaranandan ins-cins görməyib, yolçusu olmayıb,
göylərində quşlar uçmayıb, qoynunda quşlar balalamayıb, yuva qurmayıb, o uca
dağda ki, dikəlmiş xəncər tiyəsinə bənzəyir, dibsiz uçurumlar və uzaq dağ dərələri
görünür; bərk istilərdə və şiddətli şaxtalarda bu dağ ölüm deməkdir, səhərlər və
axşamlar şəfəqə bürünür, gündüzlər və gecələr aravermədən qar yağır, ətəyindən
zirvəsinədək buz bağlamışdır; kim bu dağa qədəm basırsa, qasırğaya düşür, bədəni
(soyuqdan) qarsalanır".
Aşşur çarı Uauş dağında öz düşmənlərini dəhşətli məğlubiyyətə uğratdı,
darmadağın etdi. Sarqon məlumat verir: "Qoşunu əzdim, zikertulu Metattinin və
qonşu çarların alayını pərən-pərən saldım. Qatı düşmənim Urartunun və
müttəfiqlərinin qoşunlarını məğlubiyyətə uğratdım, Uauş dağında onları qaçmağa
məcbur etdim. Mənim hakimim Aşşurun Urartu üzərində qələbəsini əbədi bərqərar
etdim... Andianın və Zikertunun adamlarını ölüm girdabına saldım".
Zəhmli hökmdar belə bir məlumat verməyi də unutmur: "Qəddar düşməni
Mannalılar ölkəsinə yaxın qoymadım, mannalıların hökmdarı Ullusunuya yaxşılıq
etdim və onun əzabkeş camaatını işıqlı günə çıxartdım".
Sarqon bu parlaq qələbədən sonra Urmiya gölünün şərq sahili boyunca sürətlə
şimala doğru irəliləməyə başladı. Düşmən nizamsız halda geri çəkilirdi. "Urartu
ərazisinin girəcəyində... Urartu adamlarının "Mannalılar ölkəsi" adlandırdıqları...