«tasdiqlayman»

5. Bilim, amaliy kunikma va ularni bajarishni nazorat kilish shakllari

-ogzaki

- vaziyatli masalalar yechish

- amaliy kunikmalarni namoyish kilish

- SRS

6. Joriy nazoratni baxolash mezonlari

Baxo darajasi	Ball Reytingi	Talaba ishi xarakteristikasi
	20	Amaliy darsga katnashish bali. Bilim darajasi tulik yuk va amaliy kunikmalarni bajara olmaydi-talaba darsga umuman tayyor emas.
Konikarsiz	20 - 54,9	Talaba konikarsiz javob bermaydi. Talabalar bilimi darajasi va amaliy kunikmalar bajarish konikarsiz, kuyida kayd etilganlardan birortasini xam bilmasligi: Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikoz klinik belgilarini bilmaydi. Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikozda aritmiya kelib chikish mexanizmlarini bilmaydi. Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikozni differinsial diagnoztikasini bilmaydi. Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikozi bulgan bemorlarni kabul kilganda yetarlicha anamnez yegishni bilmaydi. Aritmiya bilan bemorlarni kabul kilganda bemor axvoliga yetarlicha baxo berolmaydi. KVP yoki OP sharoitida YuIK bilan bemorlarni tekshirish rejasini tuzishni bilmaydi.
Bilim va amaliy kunikmalar birlamchi darajasini ta’minlash
Konikarli 55-70,9%	55-60,9	Konikarli past daraja javob. Talaba bilim va amaliy kunikmalar birlamchi darajasida bajarishga xarakat kiladi (kuyiga karang), lekin kunikmalarni bajarishda jiddiy xatoliklarga yul kuyadi.
	61-65,9	Konikarli urta darajada javob. Talaba bilim va amaliy kunikmalar birlamchi darajasini bajaradi (kuyiga karang), lekin javob berishda va bajarishda ba’zi xatoliklarga yul kuyadi
	66-70,9	Konikarli yukori darajadagi javob. Talaba bilim va amaliy kunikmalar birlamchi darajasini tulik bajara oladi: Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikoz klinik belgilarini biladi. Aritmiyani sub’ektiv, ob’ektiv va laborator-instrumental belgilarin differinsial diagnoztikasini biladi. Aritmiyali bemorlarni statsionargacha bulgan yordamni biladi.
Yuqori darajali bilim
Yaxshi 71-85,9%	71-75,9	Talaba birlamchi bilim va amaliy kunikmalarni tulik biladi ( «66-70,9» punktida kayd etilgan)+ kuyidagi bilim va amaliy kunikmalarni biladi: Aritmiya kelib chikishiga karab davolash uchun dorilar guruxini biladi. Aritmiyali bemorlardan ratsional anamnez yega oladi. Aritmiyali bemorlarni kabul kilganda obektiv xolatiga baxo bera oladi. Talaba birlamchi bilim va amaliy kunikmalar yordamida laborator-instrumental yordamida olingan natijalarni taxlil kila oladi – giperxolesterinemiya, leykotsitoz, EChToshishi aniklay oladi. EKG olish texnikasini kursata oladi KVP va OP sharoitida aritmiyali bemorlarni tekshirish rejasini tuza oladi. Bemorning ambulator kartasiga kundalik yozuvni sitfatli tuldira oladi.
	76-80	Talaba birlamchi bilim va amaliy kunikmalar darajasini tulik bajara oladi (yukoriga karang)+«71-75,9», punktda kursatilgan bilimlarnixamda kuyidagi bilim va amaliy kunikmalarnibiladi: Aritmiyada birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika utkazishni biladi
	81-85,9	Talaba birlamchi bilim va amaliy kunikmalar tulik bajara oladi (yukoriga karang)+ «71-75,9» i «76-80» punktlarda kursatilgan bilimlar, xamda kuyidagi bilim va amaliy kunikmalarni: KVP va OP sharoitida aritmiyali bemorlarni monitoringi, olib borish va kuzatish tamoyillari bilish Shaxslar aro mulokat koidalariga amal kilgan xolda medikamentoz va nomedikamentoz davo maslaxati utkazishni bilish. KVP va OP sharoitida aritmiyali bemorlarni dispanserizatsiya va reabilitatsiyatamoyillarini bilish
A’lo 86-100%	86-90	Talaba birlamchi bilim va amaliy kunikmalarni tulik biladi (yukoriga karang)+ «81-85,9» punktida kursatilgan bilimlar, xamda kuyidagi bilim va amaliy kunikmalarni biladi: Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikozni davolash tamoyillarini biladi. Turli etiologiyali aritmiyalarni medikamentoz davolash va ularga kursatma va karshi kursatmalarni biladi. Aritmiya tugrisida internet ma’lumotlarini keltira oladi
	91-95	Talaba birlamchi bilim va amaliy kunikmalarni tulik biladi (yukoriga karang)+ «86-90» punktda kursatilaganlarni, xamda kuyidagi bilim va amaliy kunikmalarni: Miokard infarktini exokardiografik belgilarini biladi
	96-100	Talaba birlamchi bilim va amaliy kunikmalarni tulik biladi (yukoriga karang)+ «91-95» punktda kursatilaganlarni, xamda kuyidagi bilim va amaliy kunikmalarni: Adabiyot ma’lumotlariga (makola va internet) asoslangan ilmiy ma’lumotlar

Izox: birlamchi bilim va amaliy kunikmalar – bemor «xavfsizligini» ta’minlash uchun minemal bilim.

7. Nazorat savollari

• 
  Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikozni differinsial diagnoztikasini
  
• 
  Kon aylanishi yetishmovchiligigi klinik diagnostikasi
  
• 
  Anemii, tireotoksikozniklinik diagnostikasi
  
• 
  Etiologiyasiga karab anemiyani differensial davolash.
  
• 
  Kon aylanishi yetishmovchiligi, anemiya va teriotoksikozni ambulator davolash.
  

8. Adabiyotlar

Asosiylari

1. 
   Ichki kasalliklar, Sharapov U.F. T: Ibn Sino, 2003
   
2. 
   Ichki kasalliklar, Bobojanov S. T: Yangi asr avlod, 2008
   
3. 
   Vnutrennie bolezni, tom 1 Muxin N.A. M.: GEOTAR - Media,2009
   
4. 
   Textbook of Internal Medicine Editor-in-Chief William N. Kelley 1997
   

Kushimchalari

• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun ma’ruzalar tuplami , Gadaev A.G., T., 2012
  
• 
  Obщaya vrachebnaya praktika, Pod red.F.G.Nazirova, A.G.Gadaeva. M.: GEOTAR-Media, 2009.
  
• 
  Spravochnik vracha obщey praktiki. Dj.Myorta. M.: Praktika, 1998.
  
• 
  Sbornik prakticheskix navыkov dlya vrachey obщey praktiki. Gadaev A., Axmedov X.S. T., 2010.
  
• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun amaliy kunikmalar tuplami Gadaev A.G., Axmedov X.S., 2010. T.
  
• 
  Terapevticheskiy spravochnik Vashingtonskogo Pod red. M.Vudli M.: Praktika, 2000.
  
• 
  Umumiy amaliyot shifokori uchun kullanma F.G.Nazirov, A.G.Gadaev taxr. M.: GEOTAR-Media, 2007.
  
• 
  Diagnostika bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
  
• 
  Lechenie bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
  
• 
  Differensialnыy diagnoz vnutrennix bolezney. Vinogradov A.V. M.: Meditsinskoe informatsionnoe agenstvo, 2009.
  
• 
  Vnutrennie bolezni: uchebnik.- v 2-x t. (1t) Pod red. Martыnova i dr. M.: GEOTAR - Media, 2005:
  

Internet resurslari:

http://elibrary.ruhttp://www.freebooks4doctors.com/ http://www.medscape.com/ http://www.meducation.net/ http://www.thecochranelibrary.com

Meditsinskie saytы:

Med.-site.narod.ru

www.medkniga.ru

www.cardioline.ru
ARTERIAL GIPERTENZIYa

QON BOSIMINING OShIShI BEZOVTA QILGAN BEMORLARNING MUAMMOLARINI HAL QILIShda talabalarning bilim va ko‘nikmalariga qo‘yilgan talablar
Maqsad: Talabalariga qon bosimining oshishi bezovta qilgan bemorlar muammolarini kasallik belgilariga qarab sindromal hal qilishni va UAV malakaviy tavsifnomasi doirasida sog‘liqni saqlashning birlamchi tizimi sharoitida ularni olib borish tamoyillarini o‘rgatish.
O‘qituvchining asosiy vazifalari:

• 
  Talabalarni AG ga chalingan bemorlarni muammolarini hal qilishga o‘rgatish;
  
• 
  Talabalarni AG aniqlangan bemorlarga o‘z vaqtida tashxis qo‘yishga o‘rgatish;
  
• 
  Talabalarni AG bilan kuzatiladigan kasalliklarni bir-biridan farqlashga o‘rgatish;
  
• 
  AG bilan og‘rigan bemorlarning muammolarini yechish orqali talaba uchun zarur bo‘lgan bilim, malaka va amaliy ko‘nikmalarni takomillashtirish (ma’lumotlar yig‘ish, muammolarni aniqlash va bemorni ob’ektiv ko‘rikdan o‘tkazish, shuningdek laborator-asbobiy tekshiruvlarni asosli tayinlash mahorati);
  
• 
  Talabalarni AG aniqlangan bemorni olib borish tamoyillarini asosli tanlashga o‘rgatish;
  
• 
  Talabalarni QVP yoki OP sharoitida AG aniqlangan bemorlarda davolash-profilaktika choralarini asosli amalga oshirish va kuzatuv olib borishga o‘rgatish.
  

1. 
   Bemorlarning ushbu muammosini tahlil qilishda talabalarning bilimlarini baholashning muhim jihatlari quyidagilardan iborat bo‘lmog‘i lozim:
   

• 
  Bemorning turmush tarzi sifatiga ta’sir ko‘rsatgan asosiy muammoni aniqlay olish;
  

• 
  Ratsional anamnez yig‘ish uchun yordamchi savollar bera olish;
  

• 
  Xavf omillari mavjudligini ajrata bilish;
  

• 
  Ushbu muammoga sabab bo‘lishi mumkin bo‘lgan kasalliklar va xolatlarni sanab chiqish;
  

• 
  Bemorni asosli ob’ektiv ko‘rikdan o‘tkazish;
  

• 
  QVP va OP sharoitida laborator-asbobiy tekshiruvlarni asosli tayinlay olish;
  

• 
  QVP va OP dan tashqarida qo‘shimcha tekshiruvlar o‘tkazish zaruriyatini aniqlay bilish;
  

• 
  Olingan ma’lumotlar asosida ushbu muammoning asosiy sababini (tashxisini) aniqlay bilish;
  

• 
  UAV malakaviy tavsifnomasi asosida bemorni olib borish tamoyilini aniqlay olish;
  

• 
  Dorilarsiz davolash bo‘yicha maslahatlar berish;
  

• 
  Isbotlarga asoslangan tibbiyot tamoyillariga suyangan holda dorilar bilan davolashni bilish;
  

• 
  Sog‘likni saqlashning birlamchi tizimida o‘tkaziladigan profilaktika chora-tadbirlarini aniqlay olish;
  

• 
  AG bilan birga kechadigan kasalliklarga chalingan bemorlarni QVP va OP sharoitida kuzatish va reabilitatsiya qilish tamoyillarini aniqlay olish.
  

3. 
   Arterial gipertenziya mavjud bo‘lgan bemorlarning muammolarini yechishda talaba nimalarni bilishi zarur:
   

№	Ma’lumotlar ro‘yxati	Egallashi lozim bo‘lgan bilimlar darajasi
1	AG bilan birga kechadigan kasalliklar	Talaba kamida 10 ta tez-tez uchrab turadigan kasalliklarni bilishi kerak
2	AG bilan birga kechadigan eng xavfli kasalliklar	Talaba kamida 5 ta kasallikni bilishi lozim
3	Bemorni QVP va OP sharoitida olib borishni talab etuvchi holatlar (1-toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
4	Tor mutaxassis maslahati yoki shifoxonaga yotqizishni talab etuvchi holatlar (2-toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
5	QVP va OP sharoitida o‘tkazishni talab etuvchi tekshirishlar ro‘yxati (3.1-toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
6	QVP va OP dan tashqarida o‘tkazilishi lozim bo‘lgan tekshirishlar ro‘yxati (3.2-toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
7	AG bilan birga kechadigan kasalliklarni tashxislashning asosiy mezonlari	Talaba har bir kasallikning o‘ziga xos xususiyatlarini, shuningdek tashxisiy mezonlarini bilishi lozim
8	AG klassifikatsiyasi (darajasi, yurak-tomirlardagi asoratlar va bosqichiga ko‘ra)	Talaba bilishi kerak
7	Ichki a’zolar shikastlanganligi belgilari	Talaba shikastlanish belgilarini sanab berishi zarur
9	Davolash tamoyillari	Talaba kasallikni dorilarsiz va dorilar bilan davolash tamoyillarini bilishi kerak
10	Birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika tamoyillari	Talaba birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika o‘tkazishning asosiy tamoyillarini bilishi lozim
11	AG bilan birga kechadigan kasalliklarga chalingan bemorlarni QVP yoki OP sharoitida dispanserizatsiya va reabilitatsiya tamoyillari (4-toifa)	Talaba dispanserizatsiya va reabilitatsiya o‘tkazishda lozim bo‘lgan asosiy chora-tadbirlarni sanab berishi kerak

4. 
   Arterial gipertenziya bilan og‘rigan bemorlarning muammolarini hal qilishda talaba nimalarni bajara olishi zarur:
   

№	Ko‘nikmalar ro‘yxati	Egallashi lozim bo‘lgan amaliy ko‘nikmalar
1	Bemordan va uning qarindoshlaridan kasallik to‘g‘risida so‘rab-surishtirish	Talaba ehtimol qilingan tashxisni qo‘yish uchun yordam beradigan lo‘nda va aniq savollar bera olishi kerak Talaba bemorning shikoyatlarini aniqlab ularni baholay olishi lozim Talaba kasallik tarixini tahlil qila bilishi zarur: kasallikning boshlanishi, birinchi belgilari, ularning o‘zaro bog‘lanish sabablari va rivojlanish dinamikasi. Talaba hayot anamnezini tahlil qila olishi kerak: xavf omillarini, ota-onasi va yaqin qarindoshlarining sog‘lig‘ini aniqlashi kerak
2	Xavf omillarini aniqlash	Talaba bemordan so‘rab-surishtirish va ob’ektiv ko‘rik asosida boshqariladigan va boshqarib bo‘lmaydigan xavf omillarini aniqlay olishi zarur
3	Qon bosimini o‘lchash	Talaba qadamma-qadam tekshirish tamoyiliga amal qilgan holda tonometriya o‘tkazishni bilishi lozim
4	Teri qoplamalarini ko‘zdan kechirish	Talaba quyidagilarni aniqlay olishi shart: rangparlik ko‘karish (sianoz) toshimalar, akne, qizil xoshiyalar
5	Teri osti yog to‘kimalarini ko‘zdan kechirish	Talaba yog‘ to‘qimasining taksimlanishining mutanosibligini aniklay olishi lozim
6	Umumiy ko‘rik	Talaba quyidagilarni aniklay olishi zarur: - oysimon yuz mavjudligi - shishinqirash - buyin venalarining bo‘rtishi - qorin aortasining pulsatsiya xolati
7	Uyku, bilak va son arteriyalarida pulsni tekshirish	Talaba aniklay olishi shart: - pulsning bor yoki yo‘kligi Talaba bilak arteriyasining xususiyatlarini baxolay olishi zarur
8	Nafas a’zolari auskultatsiyasini o‘tkazish	Talaba aniklay olishi kerak: - nam xirillashlar
9	Yurak-tomir tizimining palpatsiyasi, perkussiyasi va auskultatsiyasini o‘tkazish	Talaba quyidagi belgilarni aniqlay olishi shart: chap qorincha gipertrofiyasi Talaba baholay olishi lozim: yurak tonlari shovqinlar mavjud bo‘lsa, ularning epitsentrini va yurak faoliyati fazasiga aloqasini aniqlay olish (sistolik va diastolik shovqin) funksional yurak shovqinlarini organiklaridan farqlay olish
10	Jigarning palpatsiyasi va perkussiyasini o‘tkazish	Talaba quyidagi belgilarni aniqlay olishi kerak: o‘tkir qorin gepatomegaliya
11	Buyraklarning perkussiyasi va palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba bajara olishi shart: bel sohasiga urib ko‘rish sinamasini o‘tkazish; palpatsiya yordamida bo‘yrak holatini aniqlash
12	Buyrak arteriyalari auskultatsiyasini o‘tkazish	Talaba quyidagilar mavjudligini aniqlay olishi lozim: - sistolik shovqin
13	Oftalmoskopiya o‘tkazish	Talaba qadamba-qadam tekshirish tamoyiliga amal qilgan holda oftalmoskopiya o‘tkazishni bilishi va ko‘z tubini ko‘zdan kechirishi, hamda quyidagi belgilarni aniqlay olishi kerak. - arteriovenoz kesishmalar
14	Nevrologik ko‘rikdan o‘tkazish.	Talaba aniqlay olishi lozim: periferik parez yoki paralich markaziy parez yoki paralich Talaba reflekslarni baholay olishi (nevrologik bolg‘achani qullagan holda) va quyidagilarni aniqlashi zarur: giperrefleksiya giporefleksiya arefleksiya Talaba harakatlantiruvchi reflekslarni va ularning buzilishi belgilarini baholay olishi kerak
15	Tana vazni indeksini hisoblash	Talaba quyidagi belgilarni aniqlay olishi lozim: tana vaznining yetishmovchiligi; tana vaznining ortiqchaligi
16	Klinik va biokimyoviy tekshirishlarni tahlil qilish	Talaba qo‘shimcha tekshirish usullarini asosli buyurishi va me’yordan chetga chiqish holatlarini aniqlay olishi kerak
17	EKG olish va uni sharhlab berish	Talaba qadamba-qadam bajarish tamoyiliga amal qilgan holda EKG tushirishni bilishi kerak. Talaba EKG natijalarini sharhlay olishi va quyidagi belgilarni aniqlay olishi zarur: miokard ishemiyasi miokard infarkti chap qorincha gipertrofiyasi.
18	AG bilan birga kechadigan kasalliklarni farqlay olish	Talaba kasalliklarni ularning o‘ziga xos belgilariga qarab farqlay olishi kerak (anamnez, ob’ektiv ko‘rikdan o‘tkazish va laborator-asbobiy tekshiruvlar)
19	Dorilarsiz davolash bo‘yicha maslaxatlar	Talaba dorilarsiz davolash tamoyillarini bilishi lozim
20	AG bilan kechadigan kasalliklarni davolashda dori vositalaridan oqilona foydalanish	Talaba samaradorligi isbotlangan dorilarni tanlay olishi lozim. 2. Dori vositasini tanlashda talaba quyidagilarni baholay olishi kerak: samaradorlik, xavfsizlik, qulaylik, arzonlik.
21	AG bilan og‘rigan bemorlar monitoringi va ularni kuzatish	Talaba QVP va OP sharoitida monitoring o‘tkaza olishi va kasallikning kechishini nazorat qila bilishi kerak

№7-Amaliy mashgulot