«tasdiqlayman»

YuRAK URIB KETIShI BEZOVTA QILGAN BEMORLARNING MUAMMOLARINI HAL QILIShDA TALABALARNING BILIM VA KO‘NIKMALARIGA QO‘YILGAN TALABLAR

Maqsad: Talabalarga yurak urib ketishi bezovta qilgan bemorlar muammolarini kasallik belgilariga qarab sindromal hal qilishni va UAV malakaviy tavsifnomasi doirasida sog‘liqni saqlashning birlamchi tizimi sharoitida ularni olib borish tamoyillarini o‘rgatish.

O‘qituvchining asosiy vazifalari:

• Talabalarni yurak urib ketishi bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarni hal qilishga o‘rgatish.

• Talabalarni yurak urib ketishi bilan bog‘liq muammolar mavjud bo‘lganda o‘z vaqtida tashxis qo‘yishga o‘rgatish;

• Talabalarni yurak urib ketishi bilan kuzatiladigan kasalliklarni farqlashga o‘rgatish;

• Yurak urib ketishi bilan og‘rigan bemorlarning muammolarini hal qilish orqali talaba uchun zarur bo‘lgan bilim, malaka va amaliy ko‘nikmalarni takomillashtirish (ma’lumot yig‘ish, muammoni aniqlash va bemorni ob’ektiv ko‘rikdan o‘tkazish, shuningdek laboratoriya-asbobiy tekshiruvlarini asosli tayinlay olish mahorati);

• Talabalarni bemorlarni olib borish taktikasini asosli tanlashga o‘rgatish;

• Talabalarni QVP va OP sharoitida davolash-profilaktika choralarini asosli amalga oshirish va kuzatuv olib borishga o‘rgatish.

1.2. Bemorlarning ushbu muammosini tahlil qilishda talabalarning bilimlarini baholashning muhim jihatlari quyidagilardan iborat bo‘lmog‘i lozim:

• Bemorning turmush tarzi sifatiga ta’sir ko‘rsatgan asosiy muammoni aniqlay olish;

• Ratsional anamnez yig‘ish uchun yordamchi savollar bera olish;

• Xavf omillari mavjudligini ajrata bilish;

• Ushbu muammoga sabab bo‘lishi mumkin bo‘lgan kasalliklar va vaziyatlarni sanab chiqish;

• Bemorni asosli ob’ektiv ko‘rikdan o‘tkazish;

• QVP va OP sharoitida laboratoriya-asbobiy tekshiruvlarni asosli tayinlay olish;

• QVP va OP dan tashqarida qanaqa qo‘shimcha tekshiruvlar o‘tkazish zaruriyatini aniqlay bilish;

• Olingan ma’lumotlar asosida ushbu muammoning asosiy sababini (tashxisini) aniqlash;

• UAV malakaviy tavsifnomasi asosida bemorni olib borish tamoyilini aniqlay olish;

• Dorilarsiz davolash bo‘yicha maslahatlar berish;

• Isbotlarga asoslangan tibbiyot tamoyillariga suyangan holda dorilar bilan davolashni bilish;

• Sog‘likni saqlashning birlamchi tizimida o‘tkaziladigan profilaktik chora-tadbirlarni aniqlay olish;

• Yurak urib ketishi sindromi bilan kechadigan kasalliklarga chalingan bemorlarni QVP va OP sharoitida kuzatish va reabilitatsiya qilish tamoyillarini aniqlay olish.

1.3. Yurak urib ketishi sindromi bilan og‘rigan bemorlarning muammolarini hal qilishda talaba nimalarni bilishi zarur:

№	Ma’lumotlar ro‘yxati	Egallashi lozim bo‘lgan bilim darajasi
1	Yurak urib ketishi sindromi bilan birga kechadigan kasalliklar	Talaba kamida 10 ta tez-tez uchrab turadigan kasalliklarni bilishi kerak
2	Yurak urib ketishi sindromi bilan birga kechadigan eng xavfli kasalliklar	Talaba kamida 5 ta kasallikni bilishi lozim
3	Bemorni QVP va OP sharoitida olib borishni talab etuvchi holatlar (1- toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
4	Tor mutaxassis maslahati yoki shifoxonaga yotqizishni talab etuvchi holatlar ro‘yxati (2-toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
5	QVP va OP sharoitida o‘tkazishni talab etuvchi tekshirishlar ro‘yxati (3.1- toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
6	QVP va OP dan tashqariga yuborishni talab etuvchi tekshirishlar ro‘yxati (3.2- toifa)	UAV malakaviy tavsifnomasiga muvofiq
7	Yurak urib ketishi sindromi bilan kechuvchi kasalliklarni tashxislashning asosiy mezonlari.	Talaba AG bilan kechuvchi asosiy kassalliklarning bir-biridan farqini va ularni tashqislash mezonlarini bilishi lozim
8	YuIK klassifikatsiyasi	Talaba belgilarni sanab berishi lozim.
9	Qon aylanishining buzilishi klassifikatsiyasi	Talaba belgilarni sanab berishi lozim.
10	Ritm va o‘tkazuvchanlik buzilishlari	Talaba ko‘rsatishi zarur
11	Ichki a’zolar zararlanish belgilari	Talaba o‘zgarish belgilarni sanab berishi lozim.
12	Yurak yetishmovchiligi belgilari	Talaba belgilarni sanab berishi lozim.
13	Laboratoriya tekshiruvi natijalari	Talaba me’yoriy ko‘rsatkichlar va patologik o‘zgarishlarni bilishi lozim
14	Davolash taktikasi	Talaba kasallikni dori- darmonlarsiz va dori vositalari yordamida davolash tamoyillarini bilishi shart
15	Antiaritmik preparatlar	Talaba antiaritmik preparat guruhlarini bilishi shart
16	Birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika tamoyillari	Talaba birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika o‘tkazishning asosiy tamoyillarini bilishi lozim
17	Yurakuribketishibilan birga kechadigan kasalliklarni QVP yoki OP sharoitida dispanserizatsiya va reabilitatsiya tamoyillari (4-toifa)	Talaba dispanserizatsiya va reabilitatsiya qilish bo‘yicha asosiy chora-tadbirlarni sanab bera olishi lozim

4. Yurak urib ketishi sindromi bilan og‘rigan bemorlarning muammolarini hal qilishda talaba nimalarni bajara olishi zarur:

№	Ko‘nikmalar ro‘yxati	Egallashi lozim bo‘lgan ko‘nikmalar.
1	Bemordan va uning qarindoshlaridan kasallik to‘g‘risida so‘rab-surishtirish	Talaba ehtimol qilingan tashxisni qo‘yish uchun yordam beradigan lo‘nda, aniq savollar bera olishi kerak Talaba bemorning shikoyatlarini aniqlab ularni baholay olishi lozim Talaba kasallik anamnezlarini tahlil qila bilishi zarur: kasallikning boshlanishi, birinchi belgilari, ularning o‘zaro bog‘lanish sabablari va rivojlanish dinamikasi. Talaba hayot anamnezini tahlil qila olishi kerak: xavf omillarini, ota-onasi va yaqin qarindoshlarining sog‘lig‘ini aniqlashi kerak.
2	Xavf omillarini aniqlash	Talaba bemordan so‘rab- surishtirish va ob’ektiv ko‘rik asosida boshqariladigan va boshqarib bo‘lmaydigan xavf omillarini aniqlay olishi zarur
3	Qon bosimini o‘lchash	Talaba qadam-baqadam qon bosimini o‘lchashni bilishi lozim
4	Teri qoplamalarini ko‘zdan kechirish	Talaba terining namligi,sovukligi va rangparligini aniqlay olishi lozim
5	Og‘iz bo‘shlig‘i ko‘ruvi va faringoskopiya	Talaba quyidagilarni aniqlay olishi shart. - tonzillit - faringit belgilarini
6	Uyqu, bilak va son arteriyalarida tomir urishini aniqlash	Talaba quyidagilarni aniqlay olishi shart: - tomir urishi borligi yoki yo‘qligini - bilak arteriyasi hususiyatini
7	Nafas olish organlarining alpatsiyasi,perkussiyasi va auskultatsiyasini o‘tkazish	Talabaquyidagilarnibilishish shart: - ko‘krak kafasi ekskursiyasini baholashni; - tovush tebranishini aniqlashni; - ko‘krak kafasi elastikligini baholashni; -o‘pka tovushi o‘zgarishlari vauni interpretatsiyasi; - nafas tiplari; - nafas shovqinlari va xirillashlar.
8	Yurak sohasi palpatsiyasini o‘tkazish	Talaba quyidagilarni aniqlay olishi kerak: - yurak turtkisi; - sistolik va diastolik titrashlar; - cho‘qqi turtkisini baholashi.
9	Yurak qon-tomir tizimi perkussiyasini o‘tkazish	Talaba quyidagilarini aniqlay olishi shart: - yurakning nisbiy tumtoqlik va mutlaq tumtoqliq chegarasini aniqlashni; - tomir tutami chegarasini aniqlash; -yurakning beli va konfiguratsiyasini aniqlash - yurak bo‘lmalari gipertrofiyasi belgilari: mitral konfiguratsiya; aortal konfiguratsiya.
10	Yurak qon-tomir tizimini auskultatsiya qilish.	Talaba quyidagilarini aniqlay olishi shart: - I va II ton susayishini; - chuqqi ustida I tonning kuchayishi; - aorta yoki o‘pka arteriyasi ustida II ton shovqini; -sistolik va diastolik shovqin vaularning epitsentrini aniqlash; Funksional yurak shovqinlarini organiklaridan ajrata bilish. -perikardning ishqalanish shovqini.
11	Qorinbo‘shlig‘ipalpatsiyasi, perkussiyasinio‘tkazish	Talabaquyidagilarinibilishi lozim: qorin bo‘shlig‘idagi ehtimolli xosilalarni aniqlash.
12	Oyoqlar ko‘ruvi	Talaba bemor tanasi va oyoqlarini ko‘rishi xamda quyidagilarini aniqlay olishi shart: -mahalliy yoki tarqalgan shish Barmoq bilan oyoq yuza qismini bosib ko‘rish va aniqlash: - chuqurcha hosil bo‘ladimi yoki yo‘qligini. Talaba oyoq venalari holatiga baho berishi lozim.
13	Qalqonsimon bez ko‘ruvi	Qalqonsimon bez kattalashuvi borligini aniqlash va o‘lchamlariga ko‘ra bo‘qoqning darajalarini aniqlash.
14	Tana vazni indeksini hisoblash	Talaba quyidagi belgilarni aniqlay olishi lozim: -tana vaznining yetishmovchiligi; -tana vaznining ortiqchaligi
15	Oftalmoskopiya o‘tkazish	Talaba oftalmoskopiya o‘tkazishda qadam-baqadam bajariladigan harakatlarni ko‘zning shaffof muhitlarini va ko‘z tubini baholashni bilishi kerak. - arteriovenoz kesishuvlar.
16	Klinik va biokimyoviy tekshirishlarni tahlil qilish	Talaba me’yoriy ko‘rsatkichlar va buzilish belgilarini bilishi lozim.
17	EKG tushirish va uni o‘qish	Talaba bilishi shart: EKGni olish va o‘qishda kadamba-kadam bajariladigan xarakatlarni. EKGni o‘qiy olish va quyidagi patologik o‘zgarishlarni farqlash. -ritm va o‘tkazuvchanlik buzilishlari.
18	Yurak urib ketishi bilan kechadigan kasalliklarni farqlash.	Talaba kasalliklarni o‘ziga xos belgilariga ko‘ra farqlashni bilishi shart (anamnez, ob’ektiv kuruv va laborotor asbobiy tekshiruvlar)
19	Dorisiz davolash.	Talaba bilishi lozim: -bemorga o‘z-o‘zini nazorat qilishnio‘rgatish; -parhez bo‘yicha maslahatlar berish; -sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish.
20	Shifoxonagacha bo‘lgan yordam.	Talaba quyidagi hollarda shifoxonagacha ko‘rsatiladigan yordamni berishi lozim: -yurak ritmi buzilishlari bo‘lganda.
21	Yurak urib ketishi bilan kechadigan kasalliklarni davolashda dori vositalaridan oqilona foydalanish	Talaba samaradorligi isbotlangan dorilarni tanlay olishi lozim. 2. Dori vositasini tanlashda talaba quyidagilarni baholay olishi kerak: samaradorlik; xavfsizlik; muvofiqlik; arzonlik.
22	Bemorlar monitoringi va ularni kuzatish	Talaba QVP va OP sharoitida monitoring o‘tkaza olishi va kasallikning faollik belgilarini nazorat qila bilishi kerak: - kondagi qand mikdori -AQB natijasi - qondagi lipid miqdori.

Amaliy mashgulot №4

Mavzu. «Yurak urib ketishi.Aritmiyalarning takkosiy tashxisi: sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliya. VOP taktikasi. Tor mutaxassis yoki shifoxonaga yotkizishga kursatma. Davolash tamoyillari, dispanser kuzatuv, nazorat va OP yoki KVP sharoitida reabilitatsiya. Profilaktika tamoyillari. Ishga yaroklilik kobiliyatini aniklash. Mavzuni utish tamoyillari.»

Ukitish texnologiyasi.

Ukuv vakti: 6 ,4soatTalabalar soni 8-10
Ukuv mashgulotining tuzilishi.	Mavzuviy ukuv xonasi. EKGxonasi. UASh xonasi. Ukuv kullanma, fantom, mulyaj, tarkatma materiallar, sbornik situatsion vazifalar tuplami,va testlar. Televizor, video apparatura, multimedia
Ukuv mashgulotining maksadi: UAShni erta tashxislash va takkosiy tashxislash, turli kasalliklarning ritm buzilishlari davo taktikasida optimal variant tanlashga urgatish shuningdek soglikni saklash birlamchi tizimida"UASh kvalifikatsion xarakteristikasi» talabiga ga asosan olib borish taktikasi.
Pedagogik vazifasalar: 1.Aritmiyalarni tashxislash va takkosiy tashxislashdagi savollarni kurib chikish: sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliya. 2. Aritmiyali bemorlarni kursatish: sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliya. 3. Ritm buzilishli bemorlar klinik-laborator va instrumental tekshiruvlar natijalarini taxlil kilish (sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliya). 4.Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliya kasalliklarini takkosiy tashxislash. 5. Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliya kasalliklarini takkosiy davolashga urgatish. 6. UASh kvalifikatsion xarakteristikasi doirasida bemorni olib borish taktikasidagi savollarni taxlil kilish. 7.Davolash tamoyillari. (nomedikamentoz va medikamentoz). 8. Olib borish, dispanser kuzatish va monitoring.	Ukuv faoliyati natijalari: BILIShI LOZIM Sinusli taxikardiya,nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalarxosil bulish sabablari va mexanizmi Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalar klinik kechishi Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalar EKG uzgarishlari. Ritm buzilishlarida takkosiy tashxislash. Antiaritmik preparatlar ularning farmakodinamikasi. KVP yoki OP sharoitida dispanser kuzatish i monitoring kilish. Birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi profilaktika tamoyillari. UASh bajara olishi lozim. Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalarda klinika va EKG natijalariga kura tashxislash va takkosiy tashxislash. Ritm buzilishlarida dori preparatlarini tugri tanlash. Nomedikamentoz maslaxat shuningdek soglom turmush tarzini targib kilish. EKG olish texnikasi va interpretatsiyasi.
Ukitish usullari	Leksiya, situatsion masalalar, testlar, demonstratsiya, videokurgazma, diskussiya, suxbat, miya xujumi uyinini urgatish, Venn grafik organayzer-diagrammasi
Ukuv faoliyatning tashkil kilishning shakli.	Individual ish, guruxda ishlash, kollektiv ishlash . auditoriyada va auditoriyadan tashkari.
Ukitish manbalari	Ukuv kullanma, tarkatma material,graficheskiy organayzer- diagramma Venna, situatsion masalalar va testlar tuplami, EKG tuplami. Televizor, video apparatura, multimedia.
Kaytar aloka manba va usullari.	Blis-surov, test, ukuv topshiriklarini bajarganligi prezentatsiyasi ambulator kartalarni tuldirish, amaliy kunikmalarni bajarish. EKG olish, EKG interpretatsiyasi

Mashgulotning texnologik xaritasi.

Mavzu. «Yurak urib ketishi. Aritmiyalarni takkosiy tashxislash: sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliya. UASh taktikasi.Tor mutaxasisga yuborishga kursatma yoki maxsus bulimga yotkizish. KVP yoki OP sharoitida davolash, dispanser kuzatuv, nazorat va reabilitatsiya tamoyillari. Profilaktiki tamoyillari. Ishga yaroklilik kobiliyatini aniklash. Mavzuni utkazish tamoyillari»

№	Amaliy dars bosqichlari	Dars shakli O‘tkazilish joyi	Dars davomiyligi 225
1	Kirish qismi (mavzuni asoslash)		10
2	Mavzuni yangi pedagogik interfaol uslublarni qo‘llagan holda muhokama qilish (usul «ari ini»), hamda demonstratsion materiallarni taqdim qilish (tibbiy xaritalar komplektlari, plakatlar, rentgenogrammalar), boshlang‘ich bilim darajasini aniqlash.	So‘rov, muxokama Dars xonasi, UASh xonasi	40
3	Muxokama natijasini chiqazish		10
4	Amaliy qismni amalga oshirish uchun vazifa aniqlash- mutaxassis so‘rovi. Tibbiy xaritalarni to‘ldirish bo‘yicha qoidalar va maslahatlarni tushuntirish.	Muxokama UASh xonasi	20
5	Amaliy qismni o‘qituvchi nazorati ostida o‘zlashtirish.	Mutaxxasis so‘rovi. Bemorlar bilan muloqot va tibbiy xaritalarni to‘ldirish, muammoli masalalar. Bemorlarni poliklinikada qabul qilish, uyga chaqiriq vaqtida bemorlarni ko‘rigi.	20
6	Bemor haqidagi axborotlar interpretatsiyasi: shikoyatlar, ko‘rik, perkussiya, auskultatsiya, hamda UQT, UST va biokimyoviy tahlillar va tashhisni shakllantirish.	Kasallik tarixi, laborator taxlillar, muammoli masalalar.	25
7	Talabalarning nazariy va amaliy bilimlarini muhokama qilish, materialni o‘zlashtirish, o‘zlashtirish ko‘rsatkichini baholash.	Og‘zaki so‘rov, testlar, muxokama, amaliy ko‘nikmalarni aniqlash. Poliklinikadagi o‘quv xonasi	75
8	Amaliy dars mavzusi bo‘yicha xulosa qilish, 100 balli tizimda baho qo‘yish va bahoni e’lon qilish. Keyingi darsni uy vazifasi sifatida berish(savollar to‘plami).	Axborot, mustaqil ish uchun savollar. Poliklinikadagi o‘quv xonasi	25

2. Motivatsiya

Yurak aritmiyasi –soni, ritmikligi va yurak kiskarishlarining ketma-ketligi buzilish. Aritmiyalar yurak utkazuvchi tizimi tuzilishida uzgarishlar yuzaga kelishi mumkin: yurak kasalliklari, unga ta’sir kiladigan vegetativ, endokrin, elektrolit va boshka metabolik buzilishlar, intoksikatsiyalar va ba’zi dori preparatlarining nojuya ta’siri kam xollarda sezilarli ta’sirlar, miokard tuzilishida uzgarishlarda aritmiya asosan metabolik uzgarishlar bilan boglik buladi. Aritmiya poliklinika sharoitida birinchi navbatda EKG natijalariga asosan tashxislanadi.

Tibbiy xamda professional bilim, UASh tajribasi sinusli taxikardiya, bradikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalarni poliklinika sharoitida tashxislash, takkosiy tashxislash va laborotor asbobiy xamda davolash muolajalarini utkazishda muxim rol o‘ynaydi Tashxislashda qat’iy ekspert taxlil takkosiy tashxisiy chora tadbirlar va terapevtik uslubiy yondoshishi.Mashgulot davomida birlamchi bo‘g‘inda profilaktika, dispanserizatsiya, prognoz xamda bemorlarni davo va parvarishi samaradorligini oshirish chora tadbirlarini ishlab chikish.

Birlamchi bug‘inda UASh kundalik faoliyatida ritm buzilishlari bilan bemorlar kup uchraydi. Bunday xolatda UASh vazifasi OP yoki KVP sharoitida kasalliknierta tashxislash va birinchi yordam kursatish yoki maxsus shifoxonalarga junatish.Bu xolatlar UASh tayyorlash dasturiga kiritilgan mavzu xisoblanadi.

3.Predmetlar aro va predmetlar ichi alokalari.
Anatomiya, Gistologiya embriologiya bilanxamda sitologiya, Biologiya, Normal fiziologiya, Bioximiya, Patologik anatomiya, Patologik fiziologiya, Topografik anatomiya va operativ xirurgiya, Ichki kasalliklar propedevtikasi Tuberkulez, Onkologiya, Rentgenologiya vatibbiy radiologiya, Fizioterapiya, Endokrinologiya, Fakultativ terapiya, Gospital terapiya.
4. Mashgulot moxiyati.
4.1.Nazariy kism

Amaliy mashgulot nazariy kismida aritmiyalar: sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistolilarni erta aniklash, ularning klinikasi, klassifikatsiyasi, takkosiy tashxislash va EKG natijalarini kurib chikish.