«tasdiqlayman»

Yurak aritmiyasi–xar kanday yurak ritmi, normal sonda regulyar bulmagan sinusli ritm shuningdek elektrik impulslarni yurak utkazuvchi tizimidagi buzilishlari.

Sinusli tugun avtomatizmi buzilishiga izoxlangan aritmiya.

Sinusli taxikardiya: tugri ritm saklangan xolda tezlashish YuKS >90-160 marta./min, normal ritm saqlangan xolda shikoyati, yurak urib ketishi, ogirlik xissi, yurak soxasida ogrik. YuKS 160 ud/min.gacha. 1 ton yurak chukkisida kuchaygan, mayatniksimon ritm, EKG da: 1- YuKS kuchayishi 160 ud/min.gacha, 2. R-R kiskargan, 3. tugri ritm saklangan, 4. ST tishcha boshlanish kismining egri pasayishi.

- bulmachalar taxikardiyasi. Taxikardiya manbai bulmachalarda joylashgan, sinus tugundan tashkari. EKG: uzgargan sinusli bulmagan R tishcha, ritm tugri yoki notugri, interval PQ uzaygan, QRS kompleks uzgarmagan yoki abberant utkazuvchanlik sababli kengaygan.

- AV - tugunli ritm tezlashgan EKGda: uzgarmagan retrograd AV utkazuvchanligida impuls bulmachalarga utadi va invertirlangan R tishcha QRS kompleksga kushiladi yoki undan keyin darxol yuzaga keladi, agar AV dissotsiatsiya bulsa sinusli R tishcha soni QRS kompleksi sonidan kam. QRS kompleks uzgarmagan yoki abberant utkazuvchanlik sabab kengaygan.

- AV tugunli taxikardiya EKG: ritm tugri YuKS – 180-250 min. QRS kompleks uzgarmagan yoki abberant utkazuvchanlik sabab kengaygan. R tishcha kurinmaydi QRS kompleks bilan kushilib ketadi.

- ortodrop taxikardiya EKG: tugri ritm, YuKS 150-250 marta 1 min. R tishcha QRS kompleksidan keyin tushadi yoki ST segmentidan oldin.

Sinuli bradikardiya: YuKS < 90 ud/min dan kamayishi.

1. 1 minda YuKS 59dan kamayishi, 2. Tugri sinusli ritm. 3. PQ tishchani 0.71sgacha uzayishi. 4. vagotoniya belgilari: R tishcha tekislangan, ST tishchaning uncha katta bulmagan kutarilishi pastdan T tishchaning kutarilishi.

Sinusli aritmiya – sinus tugunini noregulyar faoliyati natijasi xisoblanib, kuzgalishni yuzaga keltiradigan notekis impulslar paydo bulishi bilan kechadi. Ritm tezlashish davrlari ritm kamayish davrlari bilan almashinib turadi. Sinusli aritmiya deb QRSkomplekslar orasidagi R-R lar masofasi xar xil bulganda aytiladi. Eng kiska xamda eng uzun R-R lar oraligi orasidagi fark urtacha R-R lar masofasidan 10% ga oshadi. Nafasli aritmiya va nafasga tegishli bulmagan aritmiya farklanadi. Nafas aritmiyasida nafas olish vaktida YuKS kupayadi va R-R lar oraligi asta-sekin kamayadi. Nafas chikarish vaktida aksi. Sinusli nafas aritmiyasi kupincha sinusli bradikardiya bilan birga keladi. EKGda: R tishcha , RQ interval va QRSkompleks xamda T tishcha odatda uzgarmaydi, fakat nafas olish aktida sinxron ravishda R-R lar masofasi uzayadi va kiskaradi. Sinusli nafas aritmiyasi odatda soglom odamlarda ayniksa bolalar va yoshlarda uchraydi, bemorlardan NSD si bor bulgan va juda kam xollarda YuKT kasalliklarida kuzatiladi. Nafasli bulmagan sinusli aritmiya kupincha YuIK bulgan bemorlarda, utkir miokardit, infarkt miokard, yurak usmasi, naperstyanka dori preparatlari intoksikatsiya va b.k.kuzatiladi.

Paroksizmal supraventrikulyaya taxikardiya–yurak kiskarishlari sonining140-250 tagacha tusatdan tezlashib va shunday tusatdan tugashi bilan xarakterlanadigan xurujlar xamda keyin regulyar ritm saklanib kolishi bilan kechishi. Sinoatrial, bulmachalar va atrioventrikulyar korinchalar usti taxikardiyasi farklanadi. EKG belgilari: xar bir QRS kompleksidan oldin pasaygan, deformatsiyalangan, ikki fazali yoki manfiy R tishcha normal QRS paroksizmal taxikardiya xurujidan oldingi kartinaga o‘xshab ketadi ba’zi xollarda atrioventrikulyar o‘tkazuvchanlik yomonlashib atrioventrikulyar blokada I yoki II darajasi yuzaga keladi. Atrioventrikulyar tugun paroksizmal taxikardiyasining EKG belgilari: 1. II, III va aVF tarmoqlarda manfiy R tishcha, QRS kompleksidan keyin kelishi yoki qo‘shilib ketishi va EKG da qayd qilinmasligi; 2. normal (deformatsiyasiz), paroksizmal taxikardiya xuruji boshlanmasdan oldingi QRS kompleksga o‘xshash qorinchalar kompleksi, (qorinchalar o‘tkazuvchanligi abberatsiyasidan tashqari xolatlarda).

Ekstrasistoliya - bu yurakning yoki bir bo‘lagining vaqtidan oldingi qo‘zg‘alishi bo‘lib, ektopik o‘choqdagi patologik impuls ta’sirida yuzaga keladi. Bo‘lmachalar ekstrasistoliyasining EKG belgilari: R tishchaning va undan keyingi QRS kompleksning vaqtidan oldin paydo bo‘lishi; R tishchaning deformatsiyasi yoki qutbini o‘zgarishi; QRS kompleksining normal kelishi, sinus tugunidan chiqqan QRST kompleksiga o‘xshash bo‘lishi; ekstrasistoladan keyin noto‘liq kompensatornoy pauza bo‘lishi.

Atrioventrikulyar tugundan chiqqan ekstrasistoliya: vaqtidan oldin o‘zgarmagan QRS qorinchalar kompleksi kelishi; QRS kompleksidan keyin II,III va aVF tarmoqlarda manfiy R tishcha kelishi R tishcha bo‘lmasligi (R va QRS qo‘shilib ketishi); noto‘liq kompensator pauza bo‘lishi.

Qorinchalar ekstrasistoliyasi–qorinchalarning vaqtidan oldin qo‘zg‘alishi va qisqarishi bo‘lib, miokardni geterotrof o‘chog‘idagi avtomatizmga asoslanadi. Qorinchalar ekstrasistoliyasi mexanizmi asosida Purkine tolalari va Giss tutami shoxlari postdepolyarizatsiya v ektopik o‘choqlarire-entri mexanizmi yotadi.

Qorinchalar ekstrasistoliyasining EKG belgilari: R tishchasiz vaqtidan oldin QRS kompleksini paydo bo‘lishi; QRS kompleksining kengayishi va deformatsiyasi; RS-T va T tishcha QRS kompleksga nisbatan diskordantligi; chap qorincha ekstrasistoliyasida QRS kompleksining asosiy tishi I va V5-V6 tarmoqlarda pastga qaragan, III va V1-V2 tarmoqlarda yuqoriga qaragan bo‘ladi.

Ekstrasistoliyalar yakka yoki juft-juft bo‘lishi mumkin, ikkita ekstrasistoliya baravar kelishi, yoki guruxli va to‘da-to‘da kelishi mumkin. Yonma-yon 5ta va undan ko‘p kelgan ekstrasistoliya ekstrasistolik taxikardiya xuruji xisoblanadi. Alloritmik ekstrasistoliya xam mavjud bo‘lib, to‘g‘ri ketma-ketlikda ekstrasistoliya gallanadi. Bitta normal, bitta ekstrasistoliya gallansa, bigemeniya tipda, ikkita normal, bitta ekstrasistola kelsa - trigemeniya; to‘rtta kompleksli ekstrasistola - kvadrigimeniya i t.d.

Ekstrasistoliyalar monotop – bitta ektopik o‘choqdan chiquvchi yoki politop – bir nechta ektopik o‘choqdan chiquvchi bo‘lishi mumkin. Tez-tez uchraydigan politop va guruxli bo‘lmacha ekstrasistolalari xilpillovchi aritmiyaga yoki bo‘lmachalar taxikardiyasiga sabab bo‘lishi mumkin. Laun bo‘yicha qorinchalar ekstrasistoliyasi tasnifi:

I. Monotop ekstrasistoliya 1 soatda 30tadan kam.

II. Monotop ekstrasistoliya 1 soatda 30tadan ko‘p.

III. Politop ekstrasistoliya.

IV. A-juft-juft ekstrasistoliya.

IV. B- guruxli ekstrasistoliya.

V. erta R-ustiga Tli ekstrasistoliya.

Erta korinchalar ekstrasistolasida navbatdan tashkari R tishcha navbatdagi korinchalar kompleksidagt T tishcha ustiga tushadi. (“R ustiga T” kurinishidagi ekstrasistolalar) yoki 0,04 sek dan kamrok turadi. Politop, guruxli va erta korinchalar ekstrasistolasi bemorlarda miokarda yakkol organik uzgarishlar bilan kechib anik xolatlarda korinchalar taxikardiyasi xamda korinchalar fibrillyatsiyasini kuchaytirishi va shuning uchun tusatdan ulim sababi bulishi mumkin. Bu UASh dan bemorni zudlik bilan albatta shifoxonaga junatishni talab kiladi. Chap qorincha ekstrasistoliyasi o‘ng qorinchalarga qaraganda ogirrok kechadi.
Laborator-instrumental tekshiruvlar

- EKG- tekshiruvlar

Aritmiyalarni davolashda ishlatiladigan dori guruxlari:

1. V- adrenoblokatorlar

2. sedativ preparatlar
Ekstrasistoliyalarni davolash

Antiaritmik preparatlar: xinidin (200 mg dan kuniga 3-4m), lidokain (100mg dan v/i.), novokainamid (250-500mg ichishga kuniga 4-marta), etmodin(100 mg dan kuniga 4-6 marta) – korinchalar ekstrasistolasida. Shuningdek propranalol (10-40mg dan kuniga 3-4 marta), verapamil (40-80 mg.dan kuniga 3-4 marta)- korinchalar ekstrasistoliyasida.

Dif. diagnostika sinusli taxikardiya, bradikardiya, ekstrasistoliyalarda takkosiy tashxislash.

Aritmiya turlari	mexanizm	Etiologiya	Klinik simptomlar	EKG kurinishi
Sinusli aritmiya	Yurak utkazuvchanligi tizimi turli uchastkalarida elektrik impuls utkazuvchanligi buzilishi	Yurak kasalliklari, pod vegetativ, endokrin, elektrolit, metabolik va boshka buzilishlar. Intoksikatsiya va ba’zi dorilar ta’sirida.	Yurak urib ketishi, yurak soxasida noxushlik, pulsiga yoki sekin va chukur nafasda yoshrok kishilarda EKG da yorkinrok namoyon buladi.	R-R oraliklar davomiyligining uzgarishi, EKG da sinusli ritm asosida 0.15 s oshishining saklanishi.
Sinusli taxikardiya	Sinoatrial tugun asosiy boshkaruvi avtomatizmining oshishi.	Jismoniy yoki ruxiy zurikishda. SA tugunda ishemiya yoki distrofik uzgarishlar, infeksiyalarda , tana xarorati kutarilganda, yurak yetishmovchiligi bor bemorlarda	Yurak urib ketishi, yurak soxasida ogirlik xissi va ogrik.	Ritm tugri, ChSS 100 – 160 min, interval P-Q normal yoki ozrok kiskargan, kompleks QRS kompleksi uzgarmagan.
Sinusli bradikardiya	SA- tugun avtomatizmi kamayishi.	infeksiyalarda, infarkt miokardida, miya ichi bosimi oshishida	ChSS 59dan kam 1 min da Yurak soxasida yokimsiz xislar.	ChSS 59dan kam 1 min da Ritm tugri, P-Q interval uzaygan.0.71s vagotoniya belgilari: sglajennыy P tishcha tekislangan ST ozrok kutarilgan . T tishcha kutarilishi.
Ekstrasistolii	Ektopik uchok faolligi oshishi xisobiga yurakning butunlay yoki aloxida bulimlarining vaktidan oldin kiskarishi	Utkir miokard infarktida, yurak surunkali ishemik kasalligi, AG, revmatik porok, miokardit, turgun kon aylanish yetishmovchiligi.	Yurak soxasida turtki kuchining oshishi. pri issledovanii puls tekshirilganda vaktidan oldingi puls tulkini yoki navbatdagi puls tulkinining tushib kolishi.	Vaktidan oldingi R yoki QRS xamda tulik yoki notulik kompensator pauza bilan birga.

Nazariy kism «miya xujumi» usulida olib boriladi.
Goyalar almashinuvining stimulyatsiya kilish maksadida kullaniladi. Povыshaet stepen vovlechennosti uchastnikov. Mashgulot boshlanishida energetik ta’sir kursatadi. Argumentirlash va shaxsiy nuktai nazarini bayon kilish, yuzaga kelgan vaziyatda optimal karor kabul kilish, muomala kilish va takrizchini uz fikri tugriligiga ishontirishga urgatadi. Xar bir talabaga bittadan savol beriladi.

1. 
   Sinusli taxikardiyaning paydo bulish mexanizmi.
   
2. 
   Nafas aritmiyasining paydo bulish mexanizmi.
   
3. 
   Ekstrasistoliyalar paydo bulish mexanizmi.
   
4. 
   Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalar klinik kurinishi.
   

1. 
   Supraventrikulyar ekstrasistoliyalarning EKG belgilari.
   
2. 
   Korinchalar ekstrasistoliyasining EKG belgilari.
   
3. 
   Supraventrikulyar ekstrasistoliyalarda ishlatiladigan dori preparatlari.
   
4. 
   Korinchalar ekstrasistoliyalarda ishlatiladigan dori preparatlari.
   
5. 
   Aritmiyalarning takkosiy tashxisi.
   
6. 
   VOP taktikasi
   
7. 
   Reabilitatsiya
   

Talabalar savollarga javob berib bulganlaridan sung, ukituvchi uning darsga tayyorgarlik darajasini baxolaydi.

Maksimal ball 20-19	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
a’lo	yaxshi	konikarli	konikarsiz	yomon
100%-86%	85%-73%	70-56%	53%-46%	43% dan kam

4.2.Analitik kism

4.2.1. Muammoli vaziyatlar:

1. 55 yoshli erkak kishi, yurak soxasidagi sikuvchi ogrikdan shikoyat kiladi, yurak muzlab kolgandek xissi. Ogriklar ozgina jismoniy zurikishdan sung boshlanib 10 dakika davom etadi, nitroglitserin kabulidan sung kamayadi. Ob’ektiv: Bemor semiz. Upkasida: vezikulyar nafas, xriplar eshitiladi. Yurak chap chegarasi urta umrov chizigida, yurak tonlari bugik, aritmik, aortada II ton aksenti, YuKS va puls 78 ta 1 min. AD 140/90 mm rt.st.

Kushimcha tekshiruv natijalari: UKT va UPT patologik uzgarishsiz. Protrombin indeksi 96%, kondagi xolesterin 7,6 mmol/l. EKG da: Elektrik os chapga siljigan. I, II va aVL tarmoklarda , V5-6 da ST izoliniyadan pastda xamda T manfiy. Tez-tez politop korinchalar ekstrasistoliyasi.

1. Yukoridagi belgilar xarakterli bulgan kamida 5 ta kasallikni sanang;

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. VOP taktikasi;

4.Davo;

5. Korinchalar va supraventrikulyar ekstrasistoliyalarda asosiy EKG belgilar.

2. 
   S. 60 yoshli bemor, kardioreanimatsiya bulimiga yotkizildi shikoyati yurak soxasida kuchli sikuvchi ogrikning chap kul va kuraklar orasiga tarkalishi, bosh aylanishi, xushdan ketish, bosh ogrigi, umumiy xolsizlik. Anamnezida: 20 yildan buyon AG bilan ogriydi. Oxirgi 5 yilda yurak soxasidagi ogriklar bezovta kiladi, nitroglitserindan sung kamayadi, puls sekinlashishi, ba’zan yurak urib ketishi. Noregulyar davolanadi. Ob’ektiv: umumiy xolati urtacha ogirlikda. Xushi anik. Upkada vezikulyar nafas, xriplar yuk. Perkutor chap korincha gipertrofiya belgilari. Auskultativ: yurak tonlari bugik, aritmik. AD 120/80 mm.rt.st. Puls 50 marta 1 minda. EKGda: Ritm sinusli YuKS 40-48 marta 1 min. II, III aVF tarmoklarda ST izoliniyadan yukori, baland, T tishcha utkirlashgan. Atrioventrikulyar birikmadan chikadigan yakka-yakka ekstrasistolalar bor.
   

3. 
   Yurakdan tashkari (a - fiziologik, b -dorili, v- patologik)va yurak sinus tuguni disfunksiyasi sababli (sinusli bradikardiya, SSSU) yuzaga keladigan shikoyat va simptomlarni sanang;
   

2. Sizning tulik taxminiy tashxisingiz;

3. Informativ tekshirish usullari;

4. VOP taktika;

5. Davo.
3. 48 yoshli bemor 8 yildan buyon AG bilan ogriydi. Noregulyar davolanadi. Oxirgi yarim yilda yurak urib ketish xurujlari kuzatilib, xurujlar 30 mindan 2 gacha ba’zan 5 soatgacha davom etadi, yurak soxasida ogrikning tush orkasi va chap kulga tarkalishi, jismoniy xarakatdan sung xansirash va xavo yetishmaslik xissi. Ob’ektiv: yurak chegarasi chapga siljigan, yurak tonlari bugik, aorta ustida II ton aksenti. AD 160/90 mm.rt.st. Xuruj vaktida EKG: YuKS -110 -180 marta 1 min. R tishcha yuk. R-R oraliklar xar xil V1dan V6 gacha T tishcha baland.

1.EKG dagi ushbu uzgarishlar kaysi kasalliklarda uchraydi.

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. VOP Taktikasi

4. Tekshiruv rejasi

5.Davo.
4. 46 yoshli bemor 1,5 yildan buyon muntazam ravishda kuniga 4-5 marta yurak urib ketish xurujlaridan shikoyat kiladi. Kuruvda: bemor ozgin, kuzgaluvchan, emotsional labil, terisi nam, kuzlarida yaltirash, yigloki, ta’sirchan. Upkada vezikulyar nafas, xriplar yuk. Yurak tonlari bugik, aritmik, yurak chukkisida sistolik shovkin. AD 150/70 mm rt.st. YuKS-126 marta/min. Korni yumshok, ogriksiz. Jigar kovurgalar yoyi chegarasida. UZIda kalkonsimon bezning diffuz kattalashishi. EKG da- xuruj vaktida:YuKS -140-200 marta 1 min. R tishcha yuk, R-R oraliklar xar xil. Vakti vakti bilan YuKS 120-130 marta 1 min da , R-R oraliklar bir xil. R tishcha urnida uzunligiga, shakliga, balandligiga kura bir xil katta katta tulkinlar kurinadi. V1dan V6 gacha tarmoklarda T tishcha baland.

1. Kuyidagi EKG uzgarishlar kuzatiladigan kamida 4 ta kasallikni sanab uting;

2.Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. VOP taktikasi ;

4. Tekshiruv rejasi;

5.Davo.
5. 27 yoshli bemor bugimlardagi ogrikdan, xansirash va kichik zurikishda yurak urib ketishidan, oyoklarda shish, diurez kamayishi, tana xaroratining 38,2⁰Sgacha kutarilishi. 10 yoshligidan revmatizm bilan ogriydi. Ikkinchi farzandiga xomiladorligida axvoli yomonlashgan. Ob-no: umumiy axvoli ogir. Teri koplamlari okargan, yonoklari kizargan, lablari kukargan, akrotsianoz. Upkada kuchsiz jarangsiz vezikulyar nafas, mayda pufakchali nam xriplar. Yurak chegaralari chapga va ungga kengaygan. Auskultativ: chukkida karsillovchi I ton, periodik «bedana» ritmi, upka arteriyasida II ton aksenti. YuKS 126 marta/min. Puls 102 udmarta/min., aritmik, AD 90/70 mm rt.st. EKGda R tishcha yuk. Elektrik uk ungga surilgan. R-R oraliklar xar xil.

1.Sizning taxminiy tashxisingiz;

2. VOP taktikasi;

3. Tekshiruv rejasi;

4.Davo.

5. Ushbu bemorda yuzaga kelishi mumkin bulgan asoratlarni kursating.

5. 
   A.ismli 36 yoshli bemor, tusatdan yurak urib ketishi, umumiy xolsizlik, xavo yetishmaslik xissidan shikoyat kiladi. Xuruj 2 soat davom etadi. Uzini 1 yildan buyon kasal xisoblaydi. Yil davomida 5 marta xuruj kuzatilgan. Xurujlar oraligida u amaliy soglom. Umumiy axvolining yomonlashishi navbatdagi surunkali tonzillit kuzgalishidan keyin boshlangan.
   

Ob’ektiv: teri koplamlari birmuncha sianotik, yurak tonlari bugikrok, ritmik, puls tez va kuchsiz tulikligidan sanash kiyin. EKGda R tishcha yuk, QRS kompleks 0,14 sek kengaygan, RR oraliklar bir xil, 0,30 sek ga teng. UKT: Nv-120 g/l, er –3,5x10¹²/l, leyk.-10,6x10⁹/l. SOE-35 mm/ soat. Peshob taxlili uzgarishsiz.

1. Ushbu bemorda kanday ritm buzilishi aniklanadi.

2 Kuyidagi EKG uzgarishlar kuzatiladigan kamida 4 ta kasallikni sanab uting;

3.Sizning taxminiy tashxisingiz;

4. VOP taktikasi ;

5. Tekshiruv rejasi;

6.Davo.
7. Kabul bulimiga yurak soxasiga tush orkasida kuydiruvchi ogrigi bulgan bemorni olib kelishdi Ogrik uning chap kuliga tarkalishidan, xansirash, terlash, yurak urib ketishidan shikoyat kiladi. EKGda – chukur Q tishcha, I, aVL, V1-3 tarmoklarda ST segmentining kutarilishi. Bemor kardioreanimatsiya bulimiga yotkizilgan. Kuruv vaktida bemorda kuchli xolsizlik, bosh aylanishi va xushdan ketish aniklandi. EKGda regulyar, keng, deformatsiyalangan komplekslar 240 marta 1 min tezlikda, korinchalar kompleksi elementlarini aniklab bulmaydi. (Q,R,S,T, segment ST).

1. Ushbu bemorda kanday ritm buzilishi aniklanadi

2. Sizning taxminiy tashxisingiz;

3. Shoshilinch dorili davo preparatlar dozasini kursatgan xolda.

4. . Shoshilinch dorili davodan tashkari sinusli ritmni kayta tiklash uchun yana kanday davo zarur.

8. 
   18 yoshli bemor davriy ravishda yurak soxasida uyuvchi ogriklardan, yurak urib ketish xurujlari vaktida xavo yetishmovchilik xissi, bosh ogrigi, kullarning sovkotishi. Xurujdan tashkari xolatda uzini soglom xis kiladi. Kuruvda umumiy axvoli konikarli. Upkada vezikulyar nafas, xrip yuk. Yurak chegaralari uzgarmagan. Yurak tonlari jarangdor. Puls 78 marta 1 min., aritmik. AD 110/70 mm rt.st. EKG: ritm sinusli,YuKS -72-78 marta 1 min. Sinusli aritmiya. PQ- interval 0,11 s, QRS kompleks davomiyligi 0,13 s., QRS kompleks deformatsiyasi. ST segmenti va T tishcha asosiy tishchaga nisbatan diskordant joylashgan. Yakka yakka supraventrikulyar ekstrasistolalar. UKT uzgarishsiz.
   

1 Kuyidagi EKG uzgarishlar kuzatiladigan kamida 4 ta kasallikni sanab uting;

2.Sizning taxminiy tashxisingiz;

3.Sizning tashxisingizni kaysi sinama tasdiklashi mumkin.

9. 22 yoshli bemorda muntazam ravishda yurak urib ketishi, xavo yetishmasligi, kul barmoklarining jimirlashi, bosh ogrishi, yurak soxasida uyuvchi ogriklar, vaxima xissi. Xurujdan tashkari xolatda uzini soglom sezadi. Anamnezidan: xech kanday kasalliklar bilan ogrimagan. Kuruvda umumiy axvoli konikarli. Yurak chegaralari uzgarmagan. Yurak tonlari jarangdor. Puls 72 marta min., aritmik, AD 110/70 mm rt.st. EKG da xuruj vaktida: Rtishcha yuk, YuKS -104-130marta v 1 min. R-R oraliklar xar xil. EKG xurujdan sung: ritm sinusli YuKS 75 marta 1 min. Interval RQ 0,10 s, QRS kompleks davomiyligi 0,12 s, QRS kompleksi deformatsiyasi kushimcha tulkin xisobiga. ST segmenti va T tishcha asosiy tishchaga nisbatan diskordant joylashgan.

1.Ushbu bemorda kaysi ritm buzilishi kuzatiladi.

2.Xurujni kamaytirish maksadida kaysi sinama utkaziladi.

3. Shoshilinch dorili davo preparatlar dozasini kursatgan xolda.

Testlar.

1. Mersal aritmiyada EKG uchun xarakterli bulmagan belgilar:

a) EKGda Rtishcha yukligi.

b) EKGda bulmacha febrillyatsiyasi bulishi.

v) mitral stenozi bor bemorlarda upka shishi zurayishi mumkin.

g) F tulkin borligi.

d) QRS kompleksining kengayishi.
2. Bulmachalar titrashida yukorida kursatilganlardan kaysi biri tugri.

a) bulmachalar kiskarishi 1 min 160-200 marta

b) bulmachalar kiskarishi 1 min 240-350 marta

v) vagus kabuli korinchalar kiskarishini kamaytirishi mumkin.

g) elektroimpulsli terapiyasamarali davo usuli xisoblanadi.

d)davo muolajalari ba’zan samarali

3. Kuyidagilardan kaysi biri verapamil ta’siri xisoblanmaydi.

a) sekin kalsiy kanallarini bloklaydi.

b) atrioventrikulyar tugun faolligini pasaytiradi.

v) reflektor taxikardiya chakiradi

g) effektiven dlya kupirovaniya ov supraventrikulyarnoy taxikardiya paroksizmlarini samarali kamaytiradi

d) sinus tugun faolligini pasaytiradi.

4. Mersal aritmiyada korinchalar kiskarishi kuyidagilarga boglik:

a) impulslar tezligini bulmachalar buylab utishiga

b) impulslar tezligini chap korincha endokardidan epikardiga utishiga

v) impulslar tezligini Purkine tolalari buylab utishiga

g) sinoatrial utkazuvchanlik xolatiga

d) atrioventrikulyar birikmaning refrakter davriga

5. Nisbiy mersal aritmiyaga xos emas:

a) odatda mitral stenoz va YuIK yuzaga keladi.

b) kupincha aortal nuksonlarda kuzatiladi.

v) taxisistoliya (1 minda 120 kuprok) yurak yetishmovchiligini zuraytirishi mumkin.

g) bradisistoliya mitral stenozdagi diastolik shovkinni kuchaytiradi.

d) EKGda RR oraligi xar xil

6. Mersal aritmiyaning doimiy formasi bulgan yurak yetishmovchiligi belgilari kuzatilmagan bemorda korinchalar kiskarishi 1 minda 60 dan 75 tagacha. Jismoniy zurikishda tezlashib 1 minda 140-160tagacha. Ushbu xolatda eng maksadga muvofik muolajani aniklang:

a) digoksin

b) verapamil

v) xinidin

g) panangin

d) strofantin

7 65 yoshli bemor EKG sida atrio-ventikulyar blokada II daraja 2-tip (Mobits-2), utkazuvchanlik 2:1,korinchalar kiskarishi min da 44 marta. Maksadli surov utkazilganda shikoyat bildirmadi.

Bemor kuyidagilardan kaysi davoga muxtoj:

a) doimiy tartibda ishlaydigan kardiostimulyator implantatsiyasiga

b) extiyoj bulganda ishlaydigan kardiostimulyator implantatsiyasiga

v) maxsus bulimda rejali tekshiruv va dinamik kuzatuvga

g) KVP sharoitida kuzatuvga

d) sanator – kurort davoga
8. 23 yoshli bemor shikoyati yurak urib ketishidan tez-tez yuzaga keladigan xurujlar 5 yildan buyon bezovta kiladi. Ob’ektiv – ritm tezlashgan 1 minda 120 gacha, EKGda ritm tugri normal R tishcha bor, R-R interval – 0.09”, kupgina QRS kompleksidan oldin Δtulkin aniklanadi, QRS - 0.14".Ushbu bemor uchun tugri:

a) sinusli ritm

b)tezlashgan ideoventrikulyar ritm

v) sindrom Volf – Parkinson – Uayt

g) fenomen Venkebax

d) korinchalar ekstrasistoliyasi

9. Yurak glikozidlari intoksikatsiyasida ishlatish maksadli:

a) difenin

b) lidokain

v) kaliy tuzlari

g) unitiol

d) kalsiy xlor

10.Kuyidagilardan kaysi biri birlamchi miokard zararlanishi natijasidagi yurak yetishmovchiligining sababi bula olmaydi:

a) YuIK

b) dilatatsion kardiomiopatiya

v) miokardit

g) vitamin yetishmovchiligi

d) mitral stenoz

11. Yurak yetishmovchiligini kuchaytiruvchi sabablar xisoblanmaydi:

a) aritmiya yuzaga kelishi.

b) infeksiya kushilishi

v) arterial bosimning sezilarli oshishi.

g) kamkonlik

d) upka arteriyasi tromboemboliyasi

ye) surunkali gepatit
12. Yurak yetishmovchiligini aniklashda eng informativ usul xisoblanadi.

a) elektrokardiografiya

b) kukrak kafasi rentgenografiyasi

v) fonokardiografiya

g) radioizotopya kardiografiya

d) velloergometriya

13. Ogir yurak yetishmovchiligini baxolashda ishonchli belgi xisoblanadi:

a) yurak soxasida ogrik

b) sianoz

v) korin damlashi

g) kon kusish

d) ung kovurgalar soxasida diskomfort

14. Upka arteriyasi tromboemboliyasi uchun xarakterli emas:

a) sianoz

b) markaziy venoz bosim pasayishi

v) xansirash

g) buyin venalarining shishi

d) sinusli taxikardiya

Maksimal ball 20-19	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
a’lo	yaxshi	konikarli	konikarsiz	yomon
100%-86%	85%-73%	70-56%	53%-46%	43% dan kam

4.2.2 Venn grafik organayzer-diagrammasi

• 
  2-3 nuktai nazarni solishtirish yoki takkoslash uchun kullaniladi.
  
• 
  Tizimli fikrlashni, takkoslashni, analiz va sintez utkazishni shakllantiradi. Venn grafik organayzer-diagrammasi koidalari bilan tanishish.
  
• 
  Individual yoki juftlashib Venna diagrammasini xosil kiladi va uzaro kesishmaydigan doiralar ichini tuldiradilar
  
• 
  Doiralar kesilishi joyida 2 va 3 doiralar uchun umumiy bulgan tomonlarini ajrata oladilar.
  

Gurux 2 ta kichik guruxchalarga bulinadi, birinchi guruxdagi talabalar ikkinchi guruxdaga talabala ishini baxolaydi. Xar bir tugri javob 15 balldan baxolanadi.

Gruppa №	Tugri va anik javob (5)	Namoyondaligi (5)	Vaktni e’lon kilish (2,5)	Guruxdagi katnashchilar faolligi (2,5)	Jami ball
1.
2.

Baxolash mezoni:

Maksimal ball 20-19	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
a’lo	yaxshi	konikarli	konikarsiz	yomon
100%-86%	85%-73%	70-56%	53%-46%	43% dan kam

4.3. Amaliy kism

Anik mavzudagi mashgulot tugaganidan keyin talaba bilishi lozim bulgan amaliy kunikma.

Talaba soglom turmush tarzini targibot kilish kunikmasini bilishi, bemor bilan muomalasi, surov va kuruv, shuningdek olingan ma’lumotlarning interpretatsiyasi, tekshiruv, davolash, tibbiy xujjatlarni tuldirish, maslaxat, utkazilgan ishlar auditi xamda tibbiy adabiyotlar bilan ishlash kunikmasi. Mashgulot vaktida bemorni klinik taxlil kilish, takkosiy tashxislash utkazish va UASh taktikasi aniklanadi. Bemorni tekshiruv vaktida etika va deontologiya koidalariga rioya kilish, aniklik, ketma ketlik, amaliy kunikmalarni bajarishda boskichma boskich amal kilish.

1. 
   Ritm buzilishi aniklangan bemorlarni kuruvdan utkazish.
   
2. 
   Ritm buzilishi aniklangan bemorlarni EKG Interpretatsiyasi.
   

Yurak urib ketishi.
Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasisitoliya, kon aylanish yetishmovchiligi. anemiya, tireotoksikoz.

№ etapa	interpretatsiya kursatkichlari	Bajarilmagan	Tulik bajarilgan
	patsienta tekshiruvi	0	50
	UKT
	EKG
	Xolter monitorlash
	ExoKS doplerografiya bilan
	endokrinolog maslaxati
	Takkosiy tashxis	0	20
	Tashxis kuyish	0	10
	UASh taktikasi	0	10
	Profilaktika chora tadbirlari	0	10
JAMI		0	100

5. Bilim va kunikmalarni tekshirish shakllari.

- ogzaki

- muammoli masalalarni yechish

- amaliy kunikmalar demonstratsiyasi

- SRS

5.1 Joriy nazoratni baholash mezonlari

Baholash darajasi	Reyting ballar	Talabaga beriladigan tavsifnoma
	20	Amaliy mashgulotga katnashish bali.Bilim darajasining uta pastligi yoki yukligi,amaliy kunikmalarni bajarishi –talaba mashgulotga umuman tayyor emas.
Konikarsiz	20 - 54,9	Talaba konikarsiz javob berdi. Talabalar asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasiga ega emas, keltirilganlardan birortasini bilmasligi: Sinusli taxikardiya klinik belgilarini bilmaydi nafas aritmiyasi klinik belgilarini bilmaydi. ekstrasistoliyalar klinik belgilarini bilmaydi. Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalar paydo bo‘lish mexanizmini bilmaydi. Ritm buzilishlarida taqqosiy tashxilashni biladi. Aritmiyalarni davolashda ishlatiladigan dori preparatlari ularning farmakodinamikasi xamda dozirovkasini bilmaydi. Ritm buzilishlarida taqqosiy tashxilashni biladi. Aritmiyalarni davolashda ishlatiladigan dori preparatlari ularning farmakodinamikasi xamda dozirovkasini bilmaydi. Ratsional anamnez yigishni bilmaydi. Ritm buzilishi kuzatilgan bemorlarga dori preparati tanlashda individual yondosha olmaydi. OP va KVP sharoitida ritm buzilishlari bor bemorlar monitoringi, kuzatuvi va olib borish tamoyillarini bilmaydi.
Asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini ta’minlash
Qoniqarli 55-70,9%	55-60,9	Qoniqarli past darajali javob. Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini nisbatan biladi, lekin javob berganda yoki ko‘nikma bajaruvida jiddiy xatolarga yo‘l qo‘yadi.
	61-65,9	Qoniqarli o‘rta darajali javob. Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini biladi, lekin javob berganda yoki ko‘nikma bajaruvida xatolarga yo‘l qo‘yadi (alohida xatolarga yo‘l qo‘yishi)
	66-70,9	Qoniqarli yuqori darajali javob. Talaba asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini to‘liq biladi: Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalar klinik belgilarini biladi. Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalar paydo bo‘lish mexanizmini biladi. Ritm buzilishlarida taqqosiy tashxilashni biladi. Aritmiyalarni davolashda ishlatiladigan dori preparatlari ularning farmakodinamikasi xamda dozirovkasini biladi. .
Yuqori darajali bilim
Xorosho 71-85,9%	71-75,9	Talaba to‘liq asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini biladi («66-70,9» punktda keltirilgan) + quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega: Aritmiyalarni klinik diagnostikasini biladi. Aritmiyalar klassifikatsiyasini biladi.
	76-80	Talaba to‘liq asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini biladi (yuqorida keltirilgan) + «61-80» punktda keltirilgan bilimlari, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega: Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi va ekstrasistoliyalar klinik axamiyati xamda EKG diagnostikasini biladi. Ritm buzilishlarida birlamchi, ikkilamchi va uchlamchi profilaktika tamoyillarini biladi.
	81-85,9	Talaba to‘liq asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini biladi (yuqorida keltirilgan) + «71-75,9» va «76-80» punktlarda keltirilgan bilimlari, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega: Ritm buzilishi kuzatilgan bemorlarga dori preparati tanlashda individual yondosha oladi. OP va KVP sharoitida ritm buzilishlari bor bemorlar monitoringi, kuzatuvi va olib borish tamoyillarini biladi.
A’lo 86-100%	86-90	Talaba to‘liq asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini biladi (yuqorida keltirilgan) + «81-85,9» punktda keltirilgan bilimlari, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega: Maslahat jarayonida ShAM ko‘nikmalaridan foydalanib, nomedikamentoz va medikamentoz maslahatlarini bera oladi.
	91-95	Talaba to‘liq asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini biladi (yuqorida keltirilgan) + «86-90» punktda keltirilgan bilimlari, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega: OP va KVP sharoitida ritm buzilishlari bo‘lgan bemorlar dispanserizatsiyasi va reabilitatsiyasini olib borish tamoyillarini biladi. Ritm buzilishlari to‘g‘risida internet ma’lumotlariga asoslanib ishonchli ma’lumotlar keltiradi
	96-100	Talaba to‘liq asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasini biladi (yuqorida keltirilgan) + «91-95» punktda keltirilgan bilimlari, shuningdek quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega: Ilmiy adabiyotlarga asoslanib ilmiy ma’lumotlar beradi (maqola va internet).

Izoh: Asosiy bilim va ko‘nikmalar darajasi – bu minimal bilim bo‘lib, bemor uchun «havfsizlik» tamoyillari bilan ta’minlaydi

7. Tekshiruvchi savollar

1. Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalarda takkosiy tashxislash.

2. Sinusli taxikardiya klinikasi va EKG – diagnostikasi.

3. nafas aritmiyasi klinikasi va EKG – diagnostikasi

4. 
   supreventrikulyar ekstrasistoliyalar takkosiy tashxisi.
   
5. 
   Korinchalar ekstrasistoliyalari takkosiy tashxisi
   

6. Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi takkosiy davolash.

7. ekstrasistoliyalarda takkosiy davolash.

8. Sinusli taxikardiya, nafas aritmiyasi, ekstrasistoliyalarda ambulator davo.

8. Adabiyotlar

Asosiy

• 
  Ichki kasalliklar, Sharapov U.F. T: Ibn Sino, 2003
  
• 
  Ichki kasalliklar, Bobojanov S. T: Yangi asr avlod, 2008
  
• 
  Vnutrennie bolezni, tom 1 Muxin N.A. M.: GEOTAR - Media,2009
  
• 
  Textbook of Internal Medicine Editor-in-Chief William N. Kelley 1997
  

Kushimcha

• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun ma’ruzalar tuplami , Gadaev A.G., T., 2012
  
• 
  Obщaya vrachebnaya praktika, Pod red.F.G.Nazirova, A.G.Gadaeva. M.: GEOTAR-Media, 2009.
  
• 
  Spravochnik vracha obщey praktiki. Dj.Myorta. M.: Praktika, 1998.
  
• 
  Sbornik prakticheskix navыkov dlya vrachey obщey praktiki. Gadaev A., Axmedov X.S. T., 2010.
  
• 
  Umumiy amaliyot vrachlar uchun amaliy kunikmalar tuplami Gadaev A.G., Axmedov X.S., 2010. T.
  
• 
  Terapevticheskiy spravochnik Vashingtonskogo Pod red. M.Vudli M.: Praktika, 2000.
  
• 
  Umumiy amaliyot shifokori uchun kullanma F.G.Nazirov, A.G.Gadaev taxr. M.: GEOTAR-Media, 2007.
  
• 
  Diagnostika bolezney vnutrennix organov. Okorokov A.N.2005.
  
• 
  Differensialnыy diagnoz vnutrennix bolezney. Vinogradov A.V. M.: Meditsinskoe informatsionnoe agenstvo, 2009.
  
• 
  Vnutrennie bolezni: uchebnik.- v 2-x t. (1t) Pod red. Martыnova i dr. M.: GEOTAR - Media, 2005:
  

Internet manbalar:

http://www.lib.uiowa.edu/hardin/md/index.html,http://dir.rusmedserv.c,http://www.medlinks.ru/,

http://www.meducation.net/ http://www.thecochranelibrary.com

Meditsinskie saytы:

Med.-site.narod.ru

www.medlook.ru

www.medbok.ru

www.medkniga.ru

www.cardioline.ru