TəBİƏt elmləRİ VƏ Tİbb seriyasi series of natural sciences and mediCİNE

- 71 - 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Əsgərov  A.M.  Azərbaycanın  ali  bitkiləri  (Azərbaycan  florasının  konspekti)  Bakı,  Elm,  c.  I, 
2006, 247 s. 
2.
 
Флора Азербайджана. Баку:  Изд-во АН Азерб. ССР, 1953, т.4, 401 с. 
3.
 
Atilla  Akgül.    Yeniden  keşf  edilen  lezzet:    Kapari  (Capparis  sp.)  //  Selçuk  Üniversitesi,  s.  120-
125 
4.
 
Guliyev  V.B., Mansur  H. Flavonoidler.  İstanbul,  Cağaloğlu,  1999, 380 s. 
5.
 
Mehmet  Emin  Diken.  Bazı  şifalı  bitkilerin  antioksidan  içerikleri.  Yüksek  lisans  tezi.  Balıkesir 
Üniversitesi,  s. 81  
6.
 
Mustafa  Özer.  Tabiat  eczanesi,  şifalı  bitkiler  ansiklopedisi.  İstanbul,  Cağaloğlu,  2007,400 s. 
7.
 
Oktay  Yemiş.  Kapari  (Capparis  spp.)  acılık  birleşenleri  ve  flavonoidlerin  proses  sırasındaki 
deyişimi.  Doktora  tezi.   Ankara  Üniversitesi,  s. 101  
 
ABSTRACT                                                                
 Sura  Rahimova 
Phytochemical  research and  therapeutic  features of  capparis herbaceal. species which 
included  capparaceae juss. family  in the territory  of the Nakhchivan  Autonomous  Republic   
The  article  provides  information  about  the  phytochemical  research  fruits  Capparis  herbacea 
L.  is  part  of  the  species  of  Capparaceae  Juss..  C  using  certain  solvents  obtained  extract  fruits  and 
make  them  fotospektry.  It  is  established  that  the  content  of  extracts  are  flavonoids,  carotenoids  and 
pigments  hlorofilnye.  The  article  also  features  in  detail  the  medical  and  therapeutic  areas  of  species 
Capparis herbacea L. 
 
РЕЗЮМЕ 
Сурa Рагимова 
Фитохимическое  исследование и лечебные свойствавида capparis herbacea l., входящего  
в состав семейства capparaceae juss., распросранного  в территории  Нахчыванской 
Автономной Республики 
В  статье  приводится  сведение  о  фитохимическом  исследовании  плодов  Capparis 
herbacea  L.  входящего  в  состав  рода  Capparaceae  Juss..  C  применением  некоторых 
растворителей  получены  екстракты  плодов  и  сделаны  их  фотоспектры.  Установлено,  что  в 
содержимом  экстрактов  имеются  флавоноиды,  каротиноиды  и  хлорофилные  пигменты.  В 
статье  также  подробно  отражаются медицинскиеособенности и лечебные направления вида 
Сapparis herbacea L. 
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  28  aprel  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 
olunmuşdur  (protokol  № 09) 
         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Biologiya  üzrə fəlsəfə doktoru, dosent  
M.Piriyev
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

- 72 - 
НАХЧЫВАН  ДЮВЛЯТ   УНИВЕРСИТ ЕТ И.  ЕЛМИ  ЯСЯРЛЯР,  2015,  № 3 (68) 
 
NAKHCHIVAN ST AT E UNIVERSIT Y
.
  С ЖЫЕНТЫФЫЖ  WО РКС ,  2015,  № 3 (68) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТ ВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТ ЕТ .  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2015,  № 3 (68) 
 
                                                                                                              ZÜLFİYYƏ  SALAYEVA 
                                                                                               AMEA Naxçıvan Bölməsi 
 
 
                                                                     E-mail: Zulfiyyə [e-mail] 
UOT:  57.8 
 
LİLİALES SIRASINA DAXİL OLAN BİTKİLƏRİN  TƏDQİQİ VƏZİYYƏTİ 
 
Məqalədə,  Lilialis  sırasına  daxil olan bitkilərinin öyrənilmə tarixndən bəhs edilmişdir.  Qeyd 
edilmişdir  ki,  bu  sıraya  daxil  olan  bitkilər  geofit  bitkilərdir.  Azərbaycan  və  Dünya  alimlərinin 
tədqiqat  işlərində  Liliales  sırasına  daxil  olan  bitkilərin  sistematikası,  introduksiyası,    yayılması, 
morfoloji  quruluşu,  faydalı  xüsusiyyətləri  və  qorunması  haqqında  geniş  məlumatlar  verilmişdir. 
Lilialis  sırasına  daxil  olan  növlərin  əksəriyyətinin  bəzək,  dərman,  yabanı  tərəvəz,  yem  və  boyaq, 
bitkiləri olduğu göstərilmişdir. 
 
 
Açar  sözlər: geofit, bəzək bitkiləri,  faydalı,  fəsilə, cins, növ, mühafizə, flora, sistematik 
təhlil. 
Key  words:  Geofit,  ornamental  plants,  useful,  family,  genus,  species,  protection,  flora, 
systematic analysis.
 
Ключевые слова: геофит,  декоративных растений, полезный, семейство, род, вид, 
охрана, флора, систематический анализ.  
 
  
Naxçıvan  Muxtar  Respublika  florası  klassiklər  və  görkəmli  alimlər  tərəfindən  zaman-zaman 
öyrənilmiş  və  dəyərli  elmi  əsərlər  nəşr  edilmişdir.  Liliales  sırasına  Zambaqkimilər  fəsiləsi 
(Liliaceae  Juss.)  daxildir.  Lilialis  sırasına  daxil  olan  bitkilərinin  sistematikasının  əsasını  Marşall-
Biberşteyn  qoymaqla  indiyə  qədər  öyrənilməsi  davam  etdirilir  (38,  s.128-133).  Zambaqkimilər  
fəsiləsinin  öyrənilməsi  sahəsində  L.P.  Boçanseyevanın  gördüyü  elmi-tədqiqat  işlərini    xüsusi  ilə 
qeyd  etmək  olar.  Müəllif,  Qafqazda  yayılmış  tülpan  növlərindən  hibridləşmə  və  seleksiya  yolu  ilə 
müxtəlif  rəngli  80-ə  yaxın  yeni  sort  almışdır,  həmçinin  regionda  yayılmış  bu  növlərinin 
toxumlarının  cücərmə  biologiyası,  introduksiyası,  morfologiyası  üzrə  elmi-tədqiqat  işəlri  aparmışdır 
(12,  s.75-133).  A.A.  Axverdov,  N.V.  Mirzəyeva  Zambaqkimilər  fəsiləsi  bitkilərinin  bioekoloji 
xüsusiyyətlərini  çiçəkləmə  müddətini,  toxumlarla  və  vegetativ  üsullarla  çoxaldılma  yollarını 
öyrənmiş,  perspektiv  növlərin  yaşıllaşdırmada  istifadə  olunmasını  göstərmişdir  (11,  s.  37-45).  B.D. 
Serdyukov  da  Zambaqkimilər  fəsiləsilərinə  aid  olan  dekorativ  növlərin  təbii  şəraitdə  yayılma 
arealını,  hansı  bitkilər  əhatəsində  bitdiyini  müəyyən  etməklə  yanaşı,  həyat  formalarını,  toxum  əmələ 
gətirməsini,  boy  və  inkişafını,  kultura  şəraitində  bu  bitkilərin  çiçəkləməsini,  aqrotexniki  qaydada 
becərilməsi  yollarını  öyrənmiş  və yaşıllaşdırma  təsərrüfatına  təkliflər  etmişdir  (34, s. 85-93).  
Son  illərdə  Türkiyə  florasından  Liliaceae  Juss.  fəsiləsinə    aid  elm  üçün  bir-neçə  yeni  növlər 
verilmişdir,  onlardan  Tulipa  L.  cinsinə  aid  T  .gumusanica,  Lilium  cinsinə  aid  L.  pamphylicum    və  s. 
göstərmək  olar.  Elm  üçün  yeni  növ  hesab  edilən  T.  gumusanica  haqqında  məlumat  verilmiş  və 
regiondan  zanbaqkimilərə  aid  bir-neçə  yeni  növün  olduğu  da  müəyyən  edilmişdir  (43,  s.  221-226; 
47,  s.149-151).  Cinsin  digər  Tulipa  biebersteiniana  Schult.  et.  Schult.  fil.  növü  isə  Moskva 
vilayətinin  cənubunda  Oka  çayının  vadisində  və  Moldovanın  şimal-şərqində  Alatır  çayının  ətrafında 
yayılmışdır.  Həmçinin  bu  növə  Tatarıstanda  da  rast  gəlinir  və  yeni  yayılma  arealı  da  müəyyən 
edilmişdir.  B.Winterhdlerə  görə  Qərbi-Tyan-şan  üçün  Tulipa  neustruevae  Zur.  növü  nadir  və 
endemik  hesab  olunur.  Həmçinin  alim  tərəfindən  bu  növün  digər  növlərlə  qohumluq  əlaqəsi  də 
filogenetik  əsaslarla  öyrənilmişdir.  Daşkənd  ətrafında  isə  tülpanın  10  yabanı  növünə  rast  gəlinir       
(  12,  s.  300-329).  Çeboksar  botanika  bağında  (Çuvaş  Respublikası)  Tulipa  cinsinə  aid  35  -dən  çox 
növ  introduksiya  edilərək  fenoloji  müşahidələr  aparılmış,  monitorinq  keçirilərək  onların  böyümə 

---