TəBİƏt elmləRİ VƏ Tİbb seriyasi series of natural sciences and mediCİNE
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əbrəqunis çökəkliyi
- Ərəzin çökəkliyi
- ƏDƏBİYYAT
- РЕЗЮМЕ А. Кулиев, А.Гасанов Экономико-географическая оценка использования межгорных впадин
- 98 - Düzənliyin oturaq-düzənlik hissələrində taxıl əkilir. Üzümlüklər nisbətən az sahə tutur. Çökəkliyin qalan hissələrindən otlaq kimi istifadə edilir. Su təminatını yaxşılaşdırmaqla əkin sahələrini artırmaq olar (4 səh. 33). Əbrəqunis çökəkliyi. Çökəkliyin mərkəzindən Əlincəçay keçir. Ərazi allüvial və qismən də sel çöküntüləri ilə örtülüdür. Çay sahillərində subasarlar inkişaf edibdir. Çay boyunca allüvial torpaqlar, qalan sahələrdə isə şabalıdı torpaqlar yayılıbdır. Ərazinin maillik dərcəsi az olduğundan əkinçilikdə istifadə edilir (1 səh. 123). Əlinjəçay boyunca tuqay meşələri subasarlarda söyüd, yulğun, xatınbarmağı kolluqları yayılıbdır. Söyüd kolluqları Ləkətağ kəndinə qədər uzanrı. Haliyədə taxıl, tütün əkini öz yerini yem bitkiləri əkininə verir. Ərəzin çökəkliyi. Çökəkliyin torpaq-bitki örtüyü qonşu Əbrəqunis çökəkliyi ilə eynidir. Bu çökəklikdə üzümçülük inkişaf etdirilir. Qonşu çökəklikdən fərqli olaraq bu çökəkliyin su təminatı pisdir. Ərazinin su təminatını yaxşılaşdırmaq üçün Əlinjəçay üzərində hidrotexniki qurğu yaradılmalıdır. Belə bir tədbir həyata keçirilərsə 5000 ha torpaq sahəsinin su təminatı yaxşılaşar, 1500 ha torpaq sahəsi isə əkinçiliyin ixtiyarına verilmiş olar. Ərazinin təbii bitkiləri hündür sahələrdə və quru dərələrin yamajlarında qalmışdır. Təbii yem bazası və əkinçilik əsasında heyvandarlığın sürətli inkişafı üçün təbii şərait mövcuddur. Nəticə Naxçıvan MR ərazisi nəinki su qıtlığı, hətta torpaq qıtlığı regionunda yerləşir. Əhalinin təbii artımının cox olması adambaşına düşən topraq sahələrinin ilbə-il azalmasına səbəb olur. Torpaq islahatının həyata keçirldiyi bir neçə il ərzində ərazisidə kənd təsərrüfatı sürətlə inkişaf etmiş, məhsil bolluğu, xüsusən taxıl bolluğu yarandı. Həmin dövrdə k\t-nın sürətli imkişafının bir sıra obyektiv və subyektiv səbəbləri var idi. Bu səbəblərdən biri iş yerləri olmadığından , hətta şəhər əhalisi kənd yerlərindən torpaqları icarəyə götürüb məhsul istehsalına qoşuldular. Respublikamızda sosial-iqtisadi inkişafın sürətlənməsi yeni-yeni iş yerlərinin açılması məhsuldar qüvvələrin şəhər məskənlərinə miqrasiyasına səbəb oldu. Çünki, sənaye müəssisələrindən gələn gəlir k\t-dan gələn gəlirdən bir neçə dəfə coxluq təşkil edirdi. Bu prosesin sürətlənməsi torpaqların istehsal dövrüyyəsindən çıxmasına, örüş –otlaq sahələrinə çevrilməsinə səbəb olmuşdur. Bu gün icra mülkiyyətinə verilmiş torpaqların birləşdirilməs, onların iri təsərrüfatlar halında birləşdirilməsi zərurəti yaranmışdır. Belə təsərrüfatlar dövlət nəzarətində olarsa yeni aqrotexniki qaydalar- yaşıl inqilab tətbiq etməklə neftdən asılı olmayan təsərrüfat sistemi yaratmaq olar. Naxçıvan MR ərazisində torpaqlardan istifadənin yaxşılaşdırılması üçün ilk növbədə su problem həll edilməlidir. ƏDƏBİYYAT 1. Babayev S. Y. Naxçıvan Muxtar Respublikasının fiziki coğrafiyası. Bakı- 1999 2.Алиев Г.А., Зейналов А.К. Почвы Нахичеванской АССР. Баку - 1988 3. N.Q.Aslanov “Torpaqların meliorasiyası” Bakı. 2004 4 . Ə.M. Həsənov. Naxçıvan MR-in təbii sərvətləri və onlardan istifadə yolları Bakı-2001 5. Quliyev Ə., Həsənov Ə.M.,(2012), Bazar iqtisadiyyati şəraitində Naxçivan MR-də torpaq ehtiyatlarindan səmərəli istifadə. Azərbaycan torpaqşünaslıq elminin görkəmli nümayəndəsi, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, prof. M. R. Abduyevin (www.abduyev.info) 85 illik yubileyinə həsr olunmuş “Azərbaycan torpaqları: genezis, coğrafiya, meliorasiya, səmərəli istifadə və ekologiya” mövzusunda beynəlxalq konfrans materialları . Bakı, 2012.s.445-448. 6.Quliyev Ə., Həsənov Ə.M., (2012), Arazboyu və dağətəyi torpaqlarinin еkomеliorativ qiymətləndirilməsinin əsas prinsipləri. Azərbaycan torpaqşünaslıq elminin görkəmli nümayəndəsi, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor M.R. Abduyevin (www. abduyev.info) 85 illik yubileyinə həsr olunmuş “Azərbaycan torpaqları: genezis, coğrafiya, meliorasiya, səmərəli istifadə və ekologiya” mövzusunda beynəlxalq konfrans materialları . Bakı, 2012. S.453-455. - 99 - 7.Quliyev Ə.G., Naxçıvn MR Arazboyu və dağətəyi torpaqlarının ekoetik problemləri və onlardan səmərəli istifadə yolları. Torpaqşünaslıq və Aqrokimya institutu əsərlər toplusu, XVII cild, Bakı, 2007 səh.203-205. 8. Quliyev Ə. G., Həsənov Ə.M.,(2011). Naxçıvan MR-in torpaq ehtiyyatlarından səmərəli istifadə yolları.Torpaqşünaslıq vəAqrokimya institunun əsərləri. XX cild, 2011, səh.301-305. ABSTRACT A.Guliyev, A. Hasanov Economic and geographical assessment of using intermountain depressions in the agriculture in Nakhchivan Autonomic Republic In the article it is noted that ecomeliorativ and ecogeography evaluation have been conducted for using the land. But the positive factors that leat to use of land and the negative factors that impeding haven t been assessed. In the article it is noted the theoretical bases of the evaluation of these factors. Intermountain depressions land and their economic and geographical evaluation have been conducted. РЕЗЮМЕ А. Кулиев, А.Гасанов Экономико-географическая оценка использования межгорных впадин Нахчыванской АР в сельском хозяйстве В статье говорится о том, что для пользования этими землями производят их экомелиоративную, экогеографическую и другие оценки. Но не оцениваются создающие для использования землями положительные и создающие трудности отрицательные факторы. В статье эти факторы опубликованы, проведена економико-географическая оценка использования земель межгорных впадин. NDU-nun Elmi Şurasının 28 aprel 2015-ci il tarixli qərarı ilə çapa tövsiyə olunmuşdur (protokol № 09) Məqaləni çapa təqdim etdi: Coğrafiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent N.Bababəyli Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|