TəBİƏt elmləRİ VƏ Tİbb seriyasi series of natural sciences and mediCİNE

- 102 - 
         Yevlax-Ağcabədi  çökəkliyində  iki  tip  termal  sular  müəyyən  edilmişdir:  Lay  və  dərinlik  suları. 
Lay  termal  suları  sahə  və  kəsiliş  boyu  daha  geniş  yayılmaqla  nisbətən  daha  yaxşı  öyrənilmişdir, 
ancaq  belə  hidrogeologi  obyektlər  az  debitli  və  aşağı  temperaturlu  olmaları  səbəbindən  çox  da 
maraq  doğurmur.  Lay  termal  sularından  istifadə  baxımından  Üst  Təbaşir  karbonat  kompleksi  daha 
perspektivli  obyekt kimi  qiymətləndirilir. 
       Orta-Kür  çökəkliyində  3    termal  su  kompleksi  müəyyən  edilmişdir:  bu  komplekslər  çox  su  sərfi  
və  yüksək  istilik  enerji  potensialı    ilə  səciyyələnir  (231).  Bu  çökəklik  3  mərtəbəli  termal-artezian 
hövzəsindən  ibarətdir:  burada  Üst  Təbaşir  çöküntüləri  ən  qədimidir,  üst  hissədə  isə  Eosen  və 
Maykop  termal  su  kompleksləri  yerləşir.  Bu  strukturda  12  termal  su  yatağı  müəyyən  edilmişdir. 
Onlardan  üçü  üzrə  geotermal  suların  proqnoz-istismar  ehtiyatları  800  x  10
3
  m
3
/gün  həcmində 
hesablanmışdır  ki, bu da ildə  3,5 x 10
6
 ton şərti  yanacağa  bərabərdir. 
    
Bu  sahədə  termal  suların  temperaturu  quyu  ağzında  40-70
0
C  arasında  təşkil  edir.  Burada 
suyun  sərfi  200-576 m
3
/gün-dür. 
 
Axtarış-kəşfiyyat  məqsədilə  aparılmış    tədqiqat  işləri  zamanı  Şirvanlıda  Zümürxan,  Tərtərdə  
Dəmirlər  və  İsmayılbəyli  sahələrində  istiliyi  yer  səthində  50
0
C-dən  çox  termal  sular  alınmışdır. 
Ağcabədi  sahəsində  dərinliyi  2707  m  və  Tərtər  sahəsində  dərinliyi  2714  m  olan  quyulardan 
gündəlik  su sərfi  1100 m
3
-ə çatan  termal  suların  istiliyi  quyu  ağzında  56
0
C olmuşdur.   
        Əgər  nəzərə  alsaq  ki,  yüksək  perspektivli  sahələrdə  dərinlik  qırılmaları  qranit,  hətta  bazalt 
qatına  qədər  təsiredici  gücə  malikdir,  onda  respublikanın  ayrı-ayrı  regionlarında  termal  su 
hövzələrinin 
genezisi 
məsələlərinin 
araşdırılması 
zamanı  dislokasiya  proseslərinin  dərinlik 
dərəcəsindən  asılılığını  qeyd  etmək  daha  dolğun  olardı.  Bu  mənada  tədqiqat  rayonunun 
perspektivliyinin  qiymətləndirilməsi  zamanı  termal  su  hövzələrinin  Orta  Kür  çökəkliyində  məhz 
müxtəlif  istiqamətli  dərinlik  qırılmalarının  geometrik  göstəricilərindən  asılılığı  öndəmdə  olmalıdır. 
Ona  görə  də  Ümumqafqaz,  eninə,  ortoqonal  istiqamətlərdə  dərinlik  qırılmaları  kristallik 
fundamentin  üst  hissəsinə  qədər  təsir  göstərir,  bu  da  flyüdlərin  inversiyası  və  konveksiyasına  səbəb 
olur  ki,  nəticədə  ayrı-ayrı  bölgələr  üzrə  dərin  strukturlardan  istilik  daşıyıcıları  yer  səthinə  doğru 
miqrasiya  edir  və nəticədə  termal  su  hövzələri  üçün  əlverişli  şərait  yaranır. 
 Mezokaynozoy  yaşlı  çöküntülərin  termal  sularının  perspektivliyini  qiymətləndirərkən  belə 
məlum  oldu  ki,  respublika  ərazisində  müasir  infrastrukturu  tənzimləyə  biləcək  yüksək  potensiala 
malik  su  ehtiyatları  mövcuddur. 
 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.  Салащов  С.Ш.Yalama-Nabran  zonasыnыn  mineral  sulaрынын  mцalicяvi  яhяmiyyяti  vя 
perspektivliyi.  Fizika,  riyaziyyat,  yer elmlяri,  № 3. 2004. sяh.  126-129. 
2. Тагиев И.И., Ибрагимова Н.Ш., Бабаев А.М. Ресурсы минеральных и термальных вод 
Азербайджана. – Баку,  «Чашыоьлу»,  2001. 168 с. 
3.  C.Ш.Салахов.  Бальнеологические  свойства  термальных  вод  Худатской  п лощади 
Азербайджанской Республики. Санкт-Пeтербург.  Научное Мнение, № 6, 2013, c. 199-202. 
4.  Дадашев  Ф.Г.,  Дадашев  А.М.,  Кабулова  А.Я.  Отчет  "Природные  газы  термальных  и 
йодобромных  вод  Азербайджана  и  разработка  поисковых  критериев  с  проведением 
радиометрических исследований (1991-1993гг.), Баку, 1994. 108с. 
5.  C.Ш.Салахов.  Ингибиторная  защита  от  коррозии оборудований при использова-нии 
термальных  вод  Азербайджана.Москва.,  Актуальные  проблемы  гуманитарных  и 
естественных наук, № 2, 2011, c.268-270. 
6.  C.Ш.Салахов.  Йодобромные  воды  Шемаха-Гобустанского  района  Азербайджана. 
Курск:  «Редакция  журналов  научных  публикаций  аспирантов  и  докторантов»,  Журнал 
научных публикаций аспирантов и докторантов, № 1, 2011, c.82-85. 
7.  C.Ш.Салахов,  Ш.И.Нифтиев.  Водоносность  пород  мезо-кайнозойских  отложений 
Алазань-Агричайской  долины  Азербайджанской  Республики.  Казахстан:  Актау,  Материалы 
Международной научно-практической конференции «Современные проблемы нефтегазового 
комплекса  Казахстана»,  Том I, 2011, c.138-140. 

---

- 103 - 
 
ABSTRACT     
                         S.Sh.Salakov                                                                 
 
PROSPECTS  OF  THERMAL WATERS  OF MEZO-CENOZOIC  IN THE  TERRITORY  OF 
MIDLE KURA DEPRESYON. 
Azerbaijan  also  possesses significant  reserves  high-thermal  pressure  üatersş   
Hot  and  üarm  sourcesmeet  in  a  number  of  areas  of  the  great  and  lesser  caucasç  talyishş  also 
thermal  üater  are opened  üith  numerous  üells  in  territory  of the  kur basin. 
Let's  notice,  that  the  pre-caspian-quba  area  is  one  of  the  most  perspective  in  republic  for  the 
organisation  of large-scale  production  of geothermal  waters   
In  mine-folded  areas  of  azerbaijan  thermal  waters  are  dated  for  largefractures  and  have  local 
spreading.  On  plains  thermal  waters  have  a  wide-spreading  and  are  dated  to  water  comlex  mezo-
cenozoic  deposits. 
Distribution  of  thermal  waters  to  territories  of  midle  kura  depressyon  is  defined  by  regional, 
geothermal  and hydr-geological  features.   
In  work  geochemical  features  mezo-cenozoic  deposits  of  midle  kura  depressyon  have  been 
investigated. 
As  a  result  of  researches  it  has  been  received,  that  depending  on  the  area  and  depth  of 
occurrence  their  heat conduction,  and also  ionic  component  changes. 
On  a  chemical    compound  thermal  waters  belong  to  chloride-natriumand  sulphate  types,  and 
for  chloride-natrium  waters  the  methane  structure,  and for  sulphate-nitric  is  characteristic. 
By  data  about  distribution  of    midle  kura  depressyon  thermal  waters,  their  temperature, 
dischare  and  compound  follows,  that  in  a  number  of  areas  of  these  waters  can  be  used  in  a  complex. 
Go,  industrial  underground  waters  can  be  used  not  only  in  heat-and-power  engineering,  but  also  in 
balneology. 
In  a  number  of  midle  kura  depressyon  areas  of  thermal  waters  can  be  used  for  practical 
purposes  as  heat  source,  as  use  of  forest  areas  for  heating  worsens  an  environment  (geographical 
diseription)  and, as a whole,  republic  ecology.   
On  the  basis  of  the  investigations  carried  out  it  is  possible  to  draw  a  conclusion  on  necessity 
of  transition  to  use  of  thermal  waters  today.  After  all,  development  of  such  leading  branches  of  a 
national  economy  of  republic  is  connected  with  development  of  geothermal  resources  as  heat-and-
power  supply,  the  agroinstrial  complex,  housing  and  communal  services,  hot  water  supply  and 
building  of  a sanatorium  complex. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
                                                                                              С.Ш.Салахов 
 
ПЕРСПЕКТИВЫ  ТЕРМАЛЬНЫХ  ВОД НА ТЕРРИТОРИИ  СРЕДНЕ  КУРИНСКОЙ 
ВПАДИНЫ 
 Азербайджан обладает значительными запасами высокотермальных напорных вод. 
Горячие и тёплые источники встречаются в ряде районов Большого и Малого Кавказа, 
Талыш. Также термальные воды вскрываются многочислен-ными скважинами на территории 
Куринской впадины. 
Отметим,  что  Средне  Куринская  впадина  –  одна  из  наиболее  перспективных  в 
республике для организации широкомасштабной  добычи геотермальных вод. 
В  горноскладчатых  районах  Азербайджана  термальные  воды  приурочены  к  крупным 
разломам  и  имеют  локальное  распространение.  На  равнинах  термальные  воды  имеют 
широкое  площадное  распространение  и  приурочены  к  водоносным  комплексам  мезо-
кайнозойских отложений. 

---