TəBİƏt elmləRİ VƏ Tİbb seriyasi series of natural sciences and mediCİNE

- 124 - 
isə  qarın  boşluğunun  başqa  xəstəliklərinə  görə  cərrahi  əməliyyatlara  ugramış  xəstələr  olmuşlar. 
Cərrahi  əməliyyatlardan  sonra  təkrar  daxil  olma  vaxtı  arasındakı  zaman    1-  4  il  arasında 
dəyişilmişdir.    Xəstələr  birinci  operasiyadan  sonrakı  müxtəlif  dövrlərdə  qarın  nahiyəsində  olan 
diskomfortdan,  müxtəlif  xarakterli  ağrilardan,  qəbizlik,  köp,  nəcis  aktının  pozulması  və 
ürəkbulanmadan  şikayət  etmişlər.  Xəstələr  daxl  olarkən  USM,  qarın  bolşuğunun  ümumi 
Rentgenoskopiyası,  qanın  ümumi  analizi,  şəkərin  təyini,    lazım  gəldikdə  KT  və  başqa 
müayinələrdən  keçirilmişdir.  Xəstələrə  konservativ  müalicələr  təyin  edilmiş,  əgər  vəziyyətləri 
yaxşılaşmadıqda  cərrahi  əməliyyata  məruz  qalmışlar.  Onlardan  28  nəfəri  cərrahi  əməliyyat 
olmuşdur.  2  nəfər  xəstədə  isə  bağırsaq  keçməzliyi  əlamətləri  yaxılaşdığı  üçün  operasiya 
olunmamışlar.  Əməliyyatlar  müxtəlif    həcmdə  yerinə  yetirilmişdir,  yəni  laparotomiya,  bitişmələrin 
kəsilməsi,  bağırsaqların  rezeksiyası,  anastomozlar,  və.  s.  ibarət  olmuşdur.  Xəstələr  arasında  ölüm 
baş  verməmişdir.  Xəstələrdəd  4  nəfərində  cərrahi  əməliyyat  laparoskopik  üsulla  yerinə  yetirilmişdir, 
ağırlaşmalar  baş  verməmişdir.  İki  nəfər  xəstədə  yaraların  suprasiyası  baş  vermişdir  ki,  onlar  da 
konservativ  üsulla  müalicə  olmuşdur.     
Beləliklə  yuxarıda  göstərilən  nəzəri  və  praktiki  ədəbiyyat  göstəricilərinə  əsaslanaraq    belə  nəticəyə 
gəlməyə  olur  ki,  bitişmə  xəstəliyinin  qarın  boşluğunun  orta  xəttdən  sağ  tərəfdə  daha  çox  əmələ 
gəlməsinə  səbəb  qarın  boşluğunda  anatomik  periton  gedişi  zamanı  əmələ  gələn  müsariqə  kökünün 
soldan  sağa,  yuxarıdan  aşağı  istiqamətdə  arxa  divara  fiksə  olunması  və  nazik  bağırsaqları  bu 
vəziyyətdə  asılı  saxlaması,  yəni  bağırsaqların  yerdəyişməsinin  məhdudlaşdırılması,  əmələ  gəlmiş, 
sinuslar,  periton  cibləri,  məhdudlaşmış  patoloji  periton  boşluqları,  başqa  faktorlarla  bərabər  qarın 
boşluğunda  bitişmələrin  əsasən  orta  xəttən  sağda  əmələ  gəlməsində  əsas  rollardan  birini  oynayır.  Və 
belə  qərara  gəlirik  ki,  qarın  boşluğunun  iltihabi  prosesləri  zamanı,  onun  sanasiyası,    effektli  və  
adekvat  drenajlanması,  bağırsaq  hərəkətinin  vaxtında  bərpa  olunması,  bitişmə  xəstəliyinin  əmələ 
gəlməsinindəki  anatomik   etioloji  faktorun  aradan  götürülməsinə  səbəb olar. 
                                                            
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Williams.     Jinekoloji  2010,   s. 929 -949 
2.
 
Schwartz   s  Principles   of surgery,   8-ci basqı,  s.  1095- 2015. 
3.
 
Böyükkişi  Ağayev   Cərrahi  xəstəliklər  Azəabaycan.  Bakı,   s.599 -619. 
4.
 
 John  E.  Skandalakis    Cerrahi  Anatomi    Modern  cerrahinin  Embriyolojik  ve  Anatomik 
Temelleri  2008.  ss.493-551   
5.
 
Maksimenkova  .A.A. Xirurqiçeskaya  anatomiya  jivota  s.98 – 112. 
6.
 
Balakişiyev  K.  İnsanın  normal   anatomiyası,  Azərbaycan,  Bakı,  1960. 2-ci hissə,  s.200-233 
7.
 
 Mustafa  Topçubaşev.  Azərbaycan,  Bakı,   Xüsusi  cerrahlıq,  1960, 1V hissə  , ss.400-450.  
8.
 
Clemens  von  Schaehy  William  S.  Harris  //  Oбзоры  клинической  кардиологии.-  2009,-
№20 . с 19-27 
9.
 
GIISI-  IF  investigators.  Effect  of  №  3  polyunsaturated  fatty  acids  in  patients  with  chronic 
heart  failure  (  the  GISSI-HF  trial  ).  A  randomized  ,double  blind,  placebo-controled  trial  //  Lancet 
2008- № 372. – P 1223-1230 
10.
 
Dovns  J.R, Clearfield  M, et.all//  JAMA.  1998.- №279-P. 1615-1622. 
11.
 
Kris-Etherton  R‚et.al.//  Ateroscler  nhromb  vacc Biol-  2003. №23.- P150-152. 
12.
 
Plehn  J. F‚ Davis  B. R‚Sacks F. M‚ et. all.  // Ciculation-1999.-  №99.-P216-223 
13.
 
Smith  S. C‚ Allen  J‚ Blair  S. N‚ et. all  // Circulation.  2006. №113.-P2363-2372. 
14.
 
 Schwarts  G.G‚ Olson  A.G‚  Ezekowitz‚  et.all  // JAMA  2001. №285.-P1711-1718. 
15.
 
 United  Kingdom  Prospective  Diabetes  Study  Group:  Tight  blood  pressure  control  and  risk 
of macrovascular  complication  in  type 2 diabetes:UKPDS  38 // BJ.-1998. -№317‚-P. 703-713 
16.
 
Snoj,  Ar  Rajab‚  Ahren  B‚  et  all.  Phospholipase  resistant  phosphatidylcholine  reduces 
itraabdominal  adhesions  induced  by  bacterial  peritonitis.//  Res.Exp.  Med.  (  Berl  ).  -1993.-  v.  193. 
№2. P117- 222. 
17.
 
Sonles  M.  R‚  Demus  L‚  et.  all.  The  prevention  of  postoperative  pelvie  adhesions:  An  animal 
study  comparing  harries  metod  with  dextran  70.  //  Am.  J  obstet.  Gynecol.-  1982‚  –v.  143‚  –p  829-
854. 

---

- 125 - 
18.
 
Sulaiman  H‚  Gabella  G‚Davis  C‚  et.  all.  Growth  of  nerve  fibres  into  murine  peritoneal 
adhesios.  // J. Pathol.  -2000‚- v192‚ №3. P396-403. 
19.
 
 
ABSTRACT 
 
 
The  research  work  has  comprised  in  2008-2014.  During  this  time  30  patients  have  entered  to 
Nakhchivan  State  Hospital.  22  persons  of  them  are  female  and  8  persons  are  male.Their  age  interval 
are  18-76.  The  entering  patients  were  operated  in  different  operations  in  the  abdominal  cavity, 
before.  The  patients  who  are  operated  in  different  operations  contain  of  10  persons  -acute 
appendicitis,  8  persons-  the  genital  diseases,  4  persons-the  bowel  obstructions,  8  persons-different 
complications.  Again  entering  interval  are  1-4  years  after  the  operations.  The  patients  complained 
of  different  discomfort  in  the  abdominal  cavity  after  the  first  operations.  These  are  nause, 
constipation,  meteorism.  During  this  procedure,  the  patients  accepted  a  lof  of  medical  inspections. 
These 
consist 
of 
the 
blood 
examinations, 
computer 
tomography, 
ultrasonic 
inspection,Roentgenoscopy,  the  Glycose  test.  The  patients  have  treat  for  these  complications.  If  the 
patient  cannot  recover,  they  have  to  operate.  28  persons  of  them  are  operated.  Two  patients  have 
treated  and  recovered  from  the  bowel  obstructions.  So  they  aren't  operated.  The  operations  consıst 
of  the  anastomosis,  the  adhesion  cutting,  the  laparotomy  and  the  bowel  resection.  Death  didn't 
happen  among  the  patients.  4  persons  of  them  are  operated  by  the  laparoscopic  surgery,  without  any 
complications.  Only  a  little  wound  is  encountered  around  the  operating  zone  on  the  2  patients  and 
treated  with  known  methods.So  the  theorical  an  practical  material  show  us  that,  the  adhesion 
diseases  are  encountered  the  right  part  of  the  midline  in  the  abdominal  cavity.  The  reason  of  this 
patology  is  anatomical  structure.  A  fold  of  the  peritoneum  that  connects  the  intestines  to  the 
posterior  wall  of  the  abdomen  suspends  the  small  intestines  and  limits  their  movements.So  all 
othese 
factors 
act 
the 
basic 
role 
in 
the 
adhesions 
diseases. 
Finally  we  take  a  desicion  that,  repairing  of  the  bowel  reflections,  effective  drainage  of  the 
abdominal  cavity  account  for  the  etıology  of the  adhesions  diseases  removal. 
                                     
РЕЗЮМЕ 
 
Исмайилов Дж. А.  Исмайилов А. Дж. 
Рол анатомичесого фактора при образовании  спаечной болезни 
  
Анализируюся  результаты  лечения  у  30  больных  с  различными  острыми 
заболеваниями  брюшной  полости.  В  основном  больные  оперированы,  кроме  двух,  которые 
консервативно  излечились.  Умерщих  не  было.  Женшины  составили  большиниство 
процентов.  Выяснилось,  что  причинами  спаечной  болезни  брюшной  полости  в  основном 
были  острый  аппендицит  и  женские  заболевания.  Спайки  у  29  больных  были  в  правой 
половине  от  средней  линии;  у  одного  больноного  в  левой  стороне.  Проведенные 
исследования  еще  раз  подтвердают  что  анатомическое  расположение  перитона  и 
естественных  образований  брюшной  полости;  карманов  и  синусов,  расположение  корня 
брыжейки  тонкого  кишечника  справа  налево  и  его  подвешивающие  способности  тонкого 
кишечника  способствуют  образованию  спаек  в  правой  половине  брюшной  полости  от 
средней  линии.  Это  обстаятельство  требует  от  практикующих  хирургов  при  гнойных 
заболеваниях  брюшной  полости  тшательной  санации  и  адекватного  дренирования 
анатомических и патологических образованных полостей.  
 
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  28  aprel  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 
olunmuşdur  (protokol  № 09) 
         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Tibb üzrə fəlsəfə doktoru, dosent  M.İbrahimov
 
 

---