- 157 -
mikroskopunda baxılaraq, helmintlərin fərqlilik əlamətləri aşkar edildi. Sestodların növ tərkibi, yuxarıda
qeyd edilən, müvafiq helmint təyinedicilərdən istifadə edilməklə müəyyənləşdirildi [4,5].
Eksperimental hissə
Müayinə edilən 128 nazik bağırsaq nümunəsindən 57-də (44,5%) anoplosefalyat növlərinə rast
gəlinmişdir. Tədqiqatın gedişində toplanılmış sestod nümunələrinin ölçüləri, yetkinlik xüsusiyyətləri
(imaginal, preimaginal) və növ tərkibi araşdırıldı. Sestodların yetkinlik xüsusiyyətləri strobilada son,
hermofrodit buğumların olmasına əsasən müəyyənləşdirildi.
Helmintlərin növ mənsubiyyəti isə skoleks, yetkin və hermofrodit buğumların müvafiq
metodikalarla preparatlar hazırlandıqdan sonra mikroskop altında baxılaraq, təyinedicilərdən istifadə
edilməklə müəyyən edildi. Qoyunların nazik bağırsaqlardan götürülmüş sestodların uzunluğu 9,0 sm-
dən 4,95 m-dək olmuşdur.
Heyvanların yaş xüsusiyyətlərindən asılı olaraq, aşkar edilən sestodların yetkinlik formaları da
fərqli olmuşdur. Tam yetkin, imaginal mərhələyə çatmış sestodlarla yanaşı, preimaginal, yəni yetkinlik
fazasını tamamlamamış, eləcə də yenicə inkişafa başlamış helmintlərə də rast gəlinmişdir. Yeni inkişafa
başlamış sestodlarda skoleks, boyuncuq, və strobiladakı buğumlarda xarakterik əlamətlər
formalaşmadığından onları növlərə görə təyin etmək mümkün deyildi. Ona görə də heyvanların
bağırsaqlardan tapılmış belə sestodların sayı, ölçüləri və yetkinlik səviyyəsi müəyyənləşdirildi.
Tədqiqatların gedişində aparılmış helmintoloji müayinələrdə müxtəlif yaş qruplu qoyunların nazik
bağırsaqlarında aşkar edilən anoplosefalyatların növ mənsubiyyəti və yayılma səviyyəsi cədvəldə
verilmişdir.
Cədvəl
Şərur rayonunda qoyunlarda parazitlik edən anoplosefalyatların növ təkibi
(helmintoloji yarma müayinələrinə görə)
Müayin
ə edilən
bağırsaq
sayı
Aşkar
edilən
sestod
sayı
Moniez
ia
expansa
Moniezi
a
beneden
i
Moni-
ezia
alba
Avitellin
a
centri-
punctata
Thysa-
niezia
giardi
Stilesi
a
globu-
punctata
Təyin
edil-
məyə
n
128
57
26
3
7
11
5
3
2
%
44,5
45,6
5,2
12,4
19,3
8,8
5,2
3,5
Şərur rayonunun müxtəlif ət-kəsim məntəqələrində, eləcə də fərdi təsərrüfatlarda kəsilmiş 128 baş
qoyunun nazik bağırsaqlarında aparılmış helmintoloji yarma müayinələrində 57 bağırsaq nümunəsindən
(44,5%) 57 sestod tapılmışdır ki, bunların minimal uzunluğu 12,3 sm, maksimal uzunluğu isə 3,45 m
olmuşdur. Müaynələrin gedişində bağırsaqlarda 6 anoplosefalyat növü aşkar edilmişdir. Bunlardan 26
nüsxə M.expansa (45,5%), 3 nüsxə M.benedeni (5,2%), 7 nüsxə M.alba (12,4%), 11 nüsxə
A.centripunctata (19,3%), 5 nüsxə Th.giardi (8,8%) və 3 nüsxə St.globipunctata (5,2%) olmuşdur.
Xarakterik əlamətləri olmadığına görə iki sestod nümunəsinin növ mənsubiyyəti təyin edilmədi.
Nəticə
Aparılmış
helmintoloji
tədqiqatlar
nəticəsində
Şərur
rayonundakı
fərdi
və
fermer
təsərrüfatlarındakı qoyunlarda anoplosefalyatların 6 növünün parazitlik etdiyi müəyyən edilmişdir.
Ümumiyyətlə, gövşəyən heyvanlarda anoplosefalyatların 10 növünün parazitlik etdiyi haqqında
məlumatlar mövcuddur [6].
Helmintoloji
araşdırmaların nəticələri
göstərmişdir ki, Şərur rayonundakı heyvandarlıq
təsərrüfatlarında anoplosefalyatoz invaziyalarının səviyyəsi yüksəkdir. Beləki, 128 baş qoyunun nazik
bağırsaqlarında aparılmış helmintoloji yarma müayinələrinin nəticələrinə görə 57 bağırsaq
nümunəsində (44,5%) anoplosefalyatlar aşkar edilmişdir. Heyvanların bağırsaqlarında müxtəlif inkişaf
mərhələlərində olan 6 anoplosefalyat
növü aşkar edilmişdir. Müayinə edilən bağırsaq
nümunələrinin 26-da (45,5% )
anoplosefalyatların M.expansa növünə rast gəlinmişdir. Bu da
xırdabuynuzlu heyvanlarda daha çox anoplosefalyatların bu növünün parazitlik etdiyinə dəlalət edir.
Müayinələrin gedişində 11 nüsxə A.centripunctata (19,3%), 7 nüsxə M.alba (12,4%), 5 nüsxə Th.giardi
(8,8%) 3 nüsxə M.benedeni (5,2%),və 3 nüsxə isə St.globipunctata (5,2%) sestodları müşahidə
edilmişdir.