TƏHLÜKƏSİZLİK NAMİNƏ BİRLİKDƏ
NATO-nun təqdimatı
TƏHLÜKƏSİZLİK NAMİNƏ BİRLİKDƏ
NATO-nun təqdimatı
S04
|
Giriş
S06
|
Dəyişən dövrana cavab
S14
|
Böhran vəziyyətlərində başlıca oyunçu
S22
|
Tərəfdaşlıqların genişləndirilməsi
S28
|
Açıq qapı siyasətinin davam etdirilməsi
S30
|
Yeni təhdidlər üçün yeni imkanlar
S32
|
Təşkilatın dinamikası
S35
|
Gələcəyə doğru
S04
|
Giriş
Mövcud olduğu yarım əsrdən çox bir
müddətdə həm Alyans, həm də geniş
dünya NATO banilərinin düşünməyəcəyi
istiqamətlərdə inkişaf etdilər.
Strateji mühitin inkişafının davam etdiyi bir
vaxtda, NATO-nun transformasiya yolu da
genişlənir. NATO keçmişdəkindən daha geniş
miqyaslı təhlükəsizlik təhdidlərinə cavab
verir və öz əhalisini həm evdə, həm də onun
xaricində müdafiə etmək məcburiyyətindədir.
Kütləvi qırğın silahlarının yayılması və
terrorçuluq kimi təhdidlər heç bir sərhəd
tanımırlar və bu da NATO-nun Əfqanıstanda
olduğu kimi, uzaq məsafələrdə qüvvə işlətmək
və saxlamaq qabiliyyətinə malik olmasını tələb
edir. Paralel olaraq, o, bu yeni tələblərə cavab
vermək üçün lazımı vasitə və imkanları inkişaf
etdirir və bu kimi çoxsaylı təhdidlərlə üzləşməyi
nəzərdə tutan beynəlxalq səylərə töhfə verir.
Üzv ölkələrin üzləşdiyi təhdidlərin təbiətinin
və NATO-nun onlarla mübarizə yollarının
dəyişməsinə baxmayaraq, Alyans tərkibində
başlıca əməkdaşlıq qaydaları Vaşinqton
Müqaviləsinin prinsiplərinə sadiq qalır.
Kollektiv mübarizə prinsipi Alyansın əsasını
qoyan müqavilənin mərkəzi xəttini təşkil
edir. O, öz üzvlərini birgə bağlayan, bir-
birini müdafiə etməyə təhrik edən yeganə və
möhkəm prinsip olaraq qalır. NATO, Avropa
və Şimali Amerika maraqlarını əlaqələndirən
təhlükəsizlik təhdidlərinin idarə olunması
üçün siyasi-hərbi çərçivəni təmin edir və
gələcək nəsillərin faydası naminə anlaşma
və əməkdaşlığa əsaslanan təhlükəsizliyin
qurulması məqsədini güdür.
TƏHLÜKƏSİZLİK NAMİNƏ BİRLİKDƏ
NATO-nun təqdimatı
Şimali Atlantika Alyansı
Giriş
|
S05
Bu nəşrdəki Keçmiş Yuqoslaviya Respublikası
Makedoniyaya olan istinadlar ulduz (*) şəklində işarə
ilə qeyd olunmuşdur və növbəti yazıya istinad edir:
“Türkiyə Makedoniya Respublikasını onun konstitusiya
adı ilə tanıyır”.
Dəyişən dövrana cavab
S06
|
Dəyişən dövrana cavab
1949-cu ildə Şərq və Qərb arasında ideoloji
mübarizənin sürətləndiyi bir vaxtda Atlantik okeanın
hər iki sahilindən olan 12 ölkə Şimali Atlantika
Müqaviləsi Təşkilatını yaratdı. İlkin məqsəd Sovet
İttifaqının Şərqi Avropa üzərində mövcud olan
nəzarətini qitənin digər hissələrinə də yaymaq
istəyi hədəsinə qarşı olaraq qarşılıqlı yardım paktı
yaratmaqdan ibarət idi.
Alyansın mənşəyi
1961
B
erl
in Di
varı
nı
n u
ca
lm
ası
1949
V
aşi
nq
to
n M
üqa
viləsi
ni
n i
m
za
lan
m
ası
, 4 A
pr
el
Dəyişən dövrana cavab
|
S07
O zamanlar Avropa hələ də İkinci Dünya Müharibəsinin səbəb olduğu dağıntıları
bərpa etməkdə
idi. Bununla belə, 1947 və 1952-ci illərdə ABŞ-nın maliyyələşdirdiyi Marşal Planı Qərbi Avropa
iqtisadiyyatlarını sabitləşdirəcək vasitələri təmin etdi. Kollektiv müdafiə prinsipinə sadiq olmaqla NATO,
demokratiya və iqtisadi artımın inkişafı naminə təhlükəsiz mühitin qorunub saxlanılmasına yardımçı
olaraq bu rolu tamamladı. O vaxtkı ABŞ prezidenti Harri S.Trumanın sözləri ilə desək Marşal Planı və
NATO “bir qozun iki yarısı” idi.
“ Alyans vasitəsilə Qərbi
Avropa və Şimali Amerika bu
günədək görünməmiş sabitlik
səviyyəsini əldə etdilər ”
1950-ci illərin əvvəllərində Koreya Müharibəsi ilə kulminasiya nöqtəsinə çatan beynəlxalq hadisələr
Qərbin Sovet İttifaqının ekspansiya məqsədləri ilə bağlı qorxusunu təsdiqləmiş oldu. Buna uyğun
olaraq, NATO üzv ölkələri birgə müdafiə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi üçün tələb olunan hərbi və
mülki strukturların inkişafı ilə bağlı səylərini artırdılar. Avropa Hökumətlərinin müraciəti əsasında Şimali
Amerika qüvvələrinin Avropa torpağında mövcudluğu Sovet İttifaqı təcavüzünü karıxdırmağa yardım
etdi. Bundan əlavə, vaxt keçdikcə daha çox ölkə Müttəfiq oldu.
Alyans vasitəsilə Qərbi Avropa və Şimali Amerika bu günədək görünməmiş sabitlik səviyyəsini əldə
etdilər və bununla da, Avropanın iqtisadi əməkdaşlığı və inteqrasiyasının əsasını qoydular. 1990-cı
illərin əvvəllərində, Soyuq Müharibə yekunlaşdıqdan sonra Alyans keçmiş düşmənlərə əl uzatmaqla və
təhlükəsizliyə olan birgə yanaşmanı davam etdirməklə Avropanın köhnə Şərq-Qərb bölgüsünün aradan
qaldırılmasına fəal şəkildə töhfə verdi.