TəHLÜKƏSİZLİk namiNƏ BİRLİKDƏ nato-nun təqdimatı
Yüklə 206,68 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Document Outline
S26 | Tərəfdaşlıqların genişləndirilməsi Təhlükəsizlik təhdidlərinin təbiət, miqyas və mənşəcə daha gözlənilməz olduğu bir halda NATO öz tərəfdaşlıqlarının dairəsini genişləndirdi. O, əsrin dəyişməsindən bəri yaranmış qlobal təhdidlərin idarə olunmasına köməklik üçün qlobal tərəfdaşlara müraciət etmişdir. Bu, nə üzv, nə də Alyansın tərəfdaş ölkələri olmayan, belə adlanan “əlaqə ölkələri” Yaponiya, Yeni Zelandiya, Avstraliya və Cənubi Koreya kimi ölkələri əhatə edir. NATO həmçinin, sülh və təhlükəsizliyin təbliğində əlavə rolu olan digər beynəlxalq təşkilatlarla münasibətlərin qurur. Böhranın idarə olunması əməliyyatları kontekstində NATO siyasi, iqtisadi və sosial inkişaf vasitəsilə davamlı sülhün təmin edilməsi üçün vasitələrə malik təşkilatlarla işləyir. Buraya BMT, Avropa İttifaqı, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı, həmçinin, EUROCONTROL və Qırmızı Xaç Beynəlxalq Komitəsi kimi təsisatlar daxildir. Qlobal tərəfdaşlar və digər beynəlxalq təşkilatlar ilə iş Yeni Zelandiya kimi bir sıra əlaqə ölkələri İSAF-a töhfə verirlər Tərəfdaşlıqların genişləndirilməsi
| S27 “ sülh və təhlükəsizliyin təbliğində əlavə rolu ” Bu institusional əlaqələrdən əlavə, NATO-nun Avropa üzvləri ilə Birləşmiş Ştatlar arasında transatlantik əlaqə Alyansla Avropa İttifaqı arasında münasibətlərə xüsusi səciyyə verir. Hər bir konstruktiv əməkdaşlıqda olduğu kimi o, dəyişilən xarici şərtlərə cavab olaraq inkişaf etmişdir. İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı Transatlantik münasibətlərin tarixinə varmadan qeyd etmək vacibdir ki, NATO-nun Avropalı üzvləri müharibə dövründən dərhal sonra təhlükəsizlik və iqtisadi artım baxımından ABŞ-dan yüksək dərəcədə asılı olmuşlar. Sonrakı illər ərzində Avropa daha güclü və birləşmiş şəkildə inkişaf etdi. Avropa İttifaqı 1990-cı illərin əvvəllərindən Ümumi Xarici və Təhlükəsizlik Siyasətini inkişaf etdirməyə başlamış və tədricən Avropanı beynəlxalq münasibətlərin daha nüfuzlu iştirakçısı kimi nümayiş etdirmişdir. 1999-cu ilin dekabrında Avropa İttifaqı böhranın idarə olunması vəzifələrini üzərinə götürmək imkanlarını inkişaf etdirmək və tələb olunan siyasi və hərbi strukturların yaradılması üçün müvafiq addımlar atmağı qərara almışdır. Bu, bir neçə il sonra Avropa İttifaqına Balkanlardakı NATO-nun iki missiyasını qəbul etməyə yol açmışdır. Bu proses NATO-nun bütövlükdə iştirak etmədiyi zaman, Aİ-nin rəhbərlik etdiyi əməliyyatlar üçün NATO-nun vasitə və qabiliyyətlərinə Avropa İttifaqının çıxış imkanını yaradan “Berlin Plüs” mexanizmi ilə asanlaşdırılmışdır. O, hazırda Avropa ittifaqı və NATO arasında əməkdaşlığın əsasını təşkil edir və 2003-cü il martın sonunda keçmiş Yuqoslav Respublikası Makedoniya (*) və 2004-cü il dekabrında Bosniya-Herseqovinada NATO missiyalarının təhvil verilməsinə gətirib çıxarmışdır.
S28 | Açıq qapı siyasətinin davam etdirilməsi Nisbətən daha ilkin mərhələdə Alyansın bani ölkələri olan Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İslandiya, İtaliya, Lüksemburq, Niderland, Norveç, Portuqaliya, Böyük Britaniya və Amerika Birləşmiş Ştatları təşkilatın üzvlüyünü Yunanıstan və Türkiyə (1952) və Almaniyanı (1955) daxil etməklə genişləndirdilər. Bir neçə on illik sonra 1982-ci ildə İspaniya Alyansa qoşuldu. Genişlənmənin növbəti dövrü Soyuq Müharibənin sonundan sonra, bir çox Mərkəzi Avropa ölkələrinin öz gələcək təhlükəsizlik maraqlarının NATO-ya qoşulmaq yolu ilə daha yaxşı qarşılanacağına qərar verdikləri və üzvlük axtarışları ilə bağlı niyyətlərini səsləndirdikləri zaman baş verdi. Üç keçmiş Tərəfdaş ölkə - Çex Respublikası, Macarıstan və Polşa – 1999-cu ilin martında üzv oldular və beləliklə də üzv ölkələrin sayını 19-a çatdırdılar. 2004-cü il martın sonunda NATO-nun ən böyük genişlənmə dalğası zamanı daha yeddi ölkə, Bolqarıstan, Estoniya, Latviya, Litva, Rumıniya, Slovakiya və Sloveniya Alyansa qoşuldu. Bu yaxınlarda, 2009-ci ilin Aprel ayında Albaniya və Xorvatiya Təşkilatın üzvü oldular. Keçmiş Yuqoslav Respublikası Makedoniya (*) da həmçinin, ölkənin adı ilə bağlı məsələ həll olunduğu təqdirdə Təşkilata üzvlüyə dəvət alacaqdır. NATO-nun qapısı açıq qalır. Gürcüstan və Ukraynanın üzvlük istəkləri və müvafiq islahatları ilə bağlı bu ölkələrlə mövcud olan İntensiv Dialoqlar həyata keçirilməkdədir. 2008-ci ildə Alyans rəhbərləri razılaşdılar ki, bu iki ölkə NATO-nun üzvü olacaqdır. Davam etməkdə olan proses Açıq qapı siyasətinin davam etdirilməsi Açıq qapı siyasətinin davam etdirilməsi
| S29 NATO-ya 2004-cü ildə qoşulmuş yeddi üzv ölkə və onlardan sonra gələnlər, 1999-cu ildə əsası qoyulmuş və maraqlı Tərəfdaş ölkələri üzvlüyə hazırlamaqda yardımçı olmaq məqsədini güdən Üzvlük Fəaliyyət Planından yararlanmışlar. Bu plan üzvlük istəyən ölkələrə praktiki məsləhət və məqsədli yardım təklif edir. Əvəzində, üzvlük istəyən ölkələr tərəfindən bazar iqtisadiyyatına əsaslanan işlək demokratik siyasi sistem, azlıq təşkil edən xalqlarla ədalətli münasibət, qonşu ölkələrlə münaqişələrin sülh yolu ilə həllinə öhdəlik, Alyansa hərbi töhfə vermək qabiliyyəti və istəyi və silahlı qüvvələr üzərində demokratik nəzarət öhdəliyi daxil olmaqla müəyyən başlıca tələbləri yerinə yetirilmələri gözlənilir. Bu planda iştirak gələcək üzvlüyə heç bir təminat vermir, lakin o, ölkələrə silahlı qüvvələrini Alyansa üzvlüyün gətirəcəyi öhdəlik və cavabdehliklərə uyğunlaşdırmaq və hazırlamağa yardım edir. NATO yeni üzvləri cəlb etmək işi ilə məşğul olmur, ancaq Müttəfiqlər Alyansın fundamental məqsədlərinə töhfə verəcək və Müttəfiq dəyərlərini paylaşan demokratik ölkələrdən gələn üzvlüklə bağlı müraciətlərin nəzərdən keçirilməsinə sadiqdir. NATO hökumətləri aydınlaşdırdılar ki, Alyansın genişlənməsi özü özlüyündə bir məqsəd deyil, o, NATO- nun təhlükəsizliyinin daha da genişləndirilməsi və Avropanın bütövlükdə daha sabit edilməsi üçün bir vasitədir. Genişlənmə prosesi münaqişənin qarşısının alınmasına kömək edir, çünki üzvlük perspektivi üzvlük istəyən ölkələr üçün qonşu ölkələrlə münaqişələrini həll etməyə və islahatlar və demokratikləşməni irəli aparmağa stimul verir. Bundan əlavə, yeni üzvlər sadəcə üzvlüyün faydasından yararlanmamalı, həmçinin bütün üzv ölkələrin ümumilikdə təhlükəsizliyinə töhfə verməyə qadir olmalıdırlar. Baş sözlə, onlar təhlükəsizliyin təminatçısı və istehlakçısı olmalıdırlar. Üzvlük Fəaliyyət Planı “ təhlükəsizliyin təminatçısı və istehlakçısı ”
S30 | Yeni imkanlar üçün yeni təhdidlər Cəmiyyətlərimizin bu gün qarşılaşdığı təhlükəsizlik təhdidləri terrorçuluq, kütləvi qırğın silahlarının yayılması və iflasa uğramış və ya uğramaqda olan dövlətlərin törətdiyi qeyri sabitliklə üzləşmək üçün əsaslı şəkildə təchiz olunmuş və strukturlaşmış qüvvələr tələb edir. 1990-cı illərin əvvəllərində NATO Soyuq Müharibənin durğun ordu birləşmələrindən uzaqlaşaraq, böhranın idarə olunması əməliyyatlarının tələb etdiyi daha mobil qüvvələrə sahib olmaq məqsədilə öz hərbi imkanlarını yenidən nəzərdən keçirməyə başladı. 11 sentyabr hadisələri bu prosesi daha da sürətləndirdi. 2002-ci ildə keçirilmiş Praqa Zirvə Görüşü zamanı NATO rəhbərləri Alyansın hərbi vasitələrini köklü şəkildə dəyişdirəcək başlıca islahatları təqdim etdilər. Onlar Avro-Atlantik məkanı daxilində və ondan kənarda mövcud olan müxtəlif təhlükəsizlik təhdidlərini daha yaxşı cavablandırmağa qabil olmaq cəhdi ilə təkmilləşmə üçün xüsusi sahələri müəyyən etdilər, NATO Cavab Qüvvələrini yaratdılar və hərbi komandanlıq strukturunu müasirləşdirdilər. “ NATO rəhbərləri Alyansın hərbi vasitələrini köklü şəkildə dəyişdirəcək başlıca islahatları təqdim etdilər ” Yeni imkanlar üçün yeni təhdidlər Yeni imkanlar üçün yeni təhdidlər
| S31 Praqada çatışmazlıqların ən təcili şəkildə cavablandırılmasına ehtiyac duyulan səkkiz xüsusi sahə müəyyən edildi. Buraya strateji hava və dəniz daşımaları; kimyəvi, bioloji, radioloji və nüvə müdafiəsi və havadan yerə nəzarət kimi sahələr daxildir. Müttəfiqlər, yeni təhdidlərin cavablandırılması üçün Alyansın qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsində fundamental rol oynayan bu imkanların əldə olunmasına sadiqdirlər. Praqa Zirvə Görüşündən bəri NATO, xüsusi ilə terrorçuluğa qarşı müdafiə sahəsində müasirləşməyə ehtiyacı olan digər sahələri müəyyən etmişdir. NATO Cavab Qüvvələrinin (NRF) məqsədi daha sonrakı mərhələdə əlavə qüvvələrlə gücləndirilə biləcək, qabaqcıl qüvvə kimi fəaliyyət göstərən və dünyanın hər hansı bölgəsində baş vermiş müxtəlif növ böhran vəziyyətlərinə cəld cavab vermək qabiliyyətinə malik olmaqdan ibarətdir. Ehtiyac duyulduqda əlavə oluna biləcək mərkəzə əsaslanaraq o, yer, hava, dəniz və xüsusi qüvvələr komponentlərindən ibarət olan çoxmillətli qüvvədir və ən azı beş günlük xəbərdarlıqla yerləşdirilə bilər və əməliyyatlarda özünü 30 gün müddətində və ya yenidən təmin olunarsa daha uzun müddətə təmin edə bilər. NRF elementləri artıq 2005-ci ilin sentyabrında Yeni Orlean və ətraf bölgələrdə baş vermiş Katrina Qasırğasından sonra ABŞ-da və 2005-ci il 8 oktyabrda baş vermiş zəlzələdən sonra Pakistanda istifadə olunmuşdur. Açılma qabiliyyəti və yüksək döyüş hazırlığından əlavə, NRF NATO-nun transformasiya cəhdlərinin səmərəli şəkildə başlanğıcıdır. O, heyətini çox tələbkar bir mühitdə, yaranmaqda olan texnologiyalardan istifadə edərək çoxmillətli kontekstdə fəaliyyət göstərməyi öyrədir. Bu təlim keyfiyyəti milli qüvvələr, həmçinin, çoxmillətli qüvvələr tərkibində dəyişiklik üçün katalizator rolunu oynayan hər bir iştirakçının əldə etdiyi təcrübədir. Hərbi imkanların müasirləşdirilməsi NATO Cavab Qüvvələri Komandanlıq strukturunun təkmilləşdirilməsi Soyuq Müharibə dövründən sonrakı təhlükəsizlik mühitinə uyğun olaraq, NATO daha kiçik, daha çevik və mobil qüvvələrin dəstəklənməsi üçün öz hərbi komandanlıq strukturunu yenidən nəzərdən keçirdi. O, qərargahların sayını kəskin şəkildə azaltdı və ABŞ-da yerləşən strateji komandanlıq – Müttəfiq Transformasiya Komandanlığı (keçmiş Müttəfiq Atlantik Komandanlığı) – üzrə aparıcı NATO transformasiya səylərini daha qabarıq şəkildə müəyyən etmişdir. Avropada yerləşən strateji komandanlıq NATO-nun bütün əməliyyatları üzrə məsuliyyət daşımış və hazırda Müttəfiq Əməliyyatlar Komandanlığı kimi tanınır. Hərbi komanda strukturlarının müasirləşdirilməsi NATO tərəfindən mütəmadi əsasda nəzərdən keçirilən və davam edən bir prosesdir.
Təşkilatın Dinamikası S32
| Təşkilatın Dinamikası Alyansın davamlılığının başlıca amillərindən biri onun qərar qəbul etmə prosesinin konsensusa əsaslanmasıdır. Bu o deməkdir ki, bütün qərarlar yekdil qəbul olunmalıdır. Bunun nəticəsi olaraq, vacib qərarın qəbulundan öncə uzun sürən məşvərət və müzakirələrin aparılması tələb olunur. Bu sistemin kənar müşahidəçi üçün ləng və mürəkkəb görünməsinə baxmayaraq, o iki əsas üstünlüyə malikdir. Birinci, hər üzv ölkənin suverenliyi və müstəqilliyinə hörmət olunur. İkinci, qərar qəbul edildikdə o, bütün ölkələrin tam dəstəyi və onun həyata keçirilməsi üzrə öhdəliklərinə arxalanır. Bir sıra hallarda, İraqdakı Səddam Hüseyn rejiminin təhdid təşkil etməsinin dəyərləndirilməsi üzrə ölkələrin fərqli yanaşmalar nümayiş etdirdikləri 2003-cü ilin yaz hadisəsində olduğu kimi fikir ayrılıqları mövcud olur. Baxmayaraq ki, müxtəlif milli mövqelər atıla biləcək addım üzrə Alyansın hər zaman razılıq əldə edə bilməyəcəyini nəzərdə tutur, NATO-nun məqsədi mümkün olan hər zaman konsensusun əldə olunması üçün onlar arasında məşvərət və müzakirələrin dəstəklənməsindən ibarətdir. Konsensus vasitəsilə qərar qəbulu Təşkilatın Dinamikası
| S33 Başlıca oyunçular NATO-da ən vacib oyunçular Təşkilatı formalaşdıran üzv ölkələrdir. Onlar hər komitə səviyyəsində təmsil olunurlar. Bu məqsədlə NATO-nun Brüsseldəki Baş Qərargahında hər ölkənin komitə iclaslarında iştirak edən və ya milli ekspertlərin iştirakını təmin edən diplomatik heyət və müdafiə məşvərətçilərindən ibarət milli nümayəndəlik tərəfindən dəstəklənən səfir səviyyəsində daimi nümayəndəsi mövcuddur. NATO-da başlıca siyasi qərar qəbul edən orqan, həftədə ən azı bir dəfə səfirlər səviyyəsində toplaşan Şimali Atlantika Şurasıdır. Şuranın həmçinin, mütəmadi əsasda xarici işlər nazirləri, müdafiə nazirləri və vaxtaşırı dövlət və hökumət başçıları səviyyəsində görüşləri olur. Şimali Atlantika Şurası, iki müdafiə ilə bağlı orqan - Müdafiə Planlaşdırma Komitəsi və Nüvə Planlaşdırma Qrupu – ilə birlikdə mürəkkəb komitə sisteminin başındadırlar. Bu sistem çərçivəsində Hərbi Komitə bu üç başlıca orqana hərbi məsləhətlər verməkdə məsuldur və strateji komandirlərə hərbi məsələlər üzrə rəhbərlik edir. Bununla əlaqədar olaraq, o NATO-da ali hərbi qurum xüsusi statusuna malikdir. NATO-nun təxminən dörd illik müddətə təyin olunan Baş Katibi olur. O, üzv ölkələrin birinin ali beynəlxalq dövlət xadimi olur. Baş Katib Şimali Atlantika Şurası və digər mühüm NATO orqanlarının iclaslarına sədrlik edir və üzvlər arasında konsensusun əldə olunmasına yardım edir. Alyansın gündəlik fəaliyyətinin idarə olunmasında o, bütün NATO ölkələrinin ekspertləri və rəsmilərindən ibarət beynəlxalq heyət tərəfindən dəstəklənir. NATO-nun öz silahlı qüvvələri yoxdur. NATO- nun sərəncamında olan bir çox qüvvələr kollektiv müdafiədən sülhməramlılıq kimi yeni missiyalaradək sıralanan vəzifələri yerinə yetirmək üçün üzv dövlətlər tərəfindən tapşırıq alanadək tam milli komandanlıq altında qalırlar. Qısası, NATO müəyyən müddət ərzində öz qüvvələrini inteqrasiya etməyə və çoxmillətli fəaliyyətdə iştiraka öhdələndirməyə hazır olan dövlətləri bir araya gətirən forumdur. Onun siyasi və hərbi strukturları milli qüvvələrin bu vəzifələri həmçinin, onların birgə komandanlıq, nəzarət, təlim və çalışması üçün ehtiyac duyulan beynəlxalq tədbirləri yerinə yetirməsi üçün tələb olunan qabaqcıl planlaşdırmanı nəzərdə tutur. “ NATO-da başlıca siyasi qərarları qəbul edən orqan Şimali Atlantika Şurasıdır ” Gələcəyə doğru İlkin olaraq Soyuq Müharibə erasının məhsulu olan Alyans, Avropanın parçalanması aradan qalxandan bəri üzərinə yeni və fundamental vəzifələr götürmüşdür. O, yeni üzvləri qəbul edərək Şərqi Avropaya açılmış və Mərkəzi Asiyayadək uzanan tərəfdaşlıq şəbəkəsi yaratmışdır. O həmçinin, Avropada və bu yaxınlarda Avro-Atlantik məkandan kənarda baş verən regional və etnik münaqişələrin səbəb olduğu zorakılığı yatırmaq üçün böhranın idarə olunması əməliyyatlarında iştirak etmişdir. Soyuq Müharibə dövründən sonrakı dünya daha mürəkkəb təhlükəsizlik mühiti olduğunu sübut etdi və görünür bu tendensiya 21-ci əsrdə davam edəcək. Alyansın 1999-cu ildə qəbul olunmuş Strateji Konsepsiyası yeni təhlükəsizlik mühitinin bir çox hədə və təhdidlərini qabaqcadan görmüşdü. 2001-ci ilin 11 sentyabr terrorçu hücumlarından etibarən Alyans öz səylərini assimmetrik təhdidlər reallığına uyğunlaşdırmağa cəmləmişdir. O, tərəfdaşlıqlarını dərinləşdirmək və genişləndirməklə, qüvvələrini müasirləşdirməklə və Təşkilat üçün yeni olan böhran sahələrində yardımı təmin etməklə təhlükəsizliyə daha geniş və ambisiyalı yanaşmanı qəbul edir. Beləliklə də o, üzv ölkələrin müdafiəsi və təhlükəsizliyinin faydası naminə, geniş şəkildə qloballaşmaqda olan və daha mürəkkəb dünyaya cavab olaraq yeni siyasi münasibətlərin və güclü əməliyyat imkanlarının inkişafı üçün transformasiyasını sürətləndirir. Gələcəyə doğru
| S35 NATO-nun İctimai Diplomatiya Bölməsi 1110 Brüssel – Belçika İnternet səhifəsi: www.otan.nato.int Elektron poçtu: distribution@hq.nato.int NATO Public Diplomacy Division 1110 Brussels - Belgium Website: www.nato.int Email: distribution@hq.nato.int TƏHLÜKƏSİZLİK NAMİNƏ BİRLİKDƏ 06/2009 - AZE Document Outline
Yüklə 206,68 Kb. Dostları ilə paylaş:
|