Təhsil xərcləri: şəffaflıq və səmərəliliyin gücləndirilməsi
Yüklə 295,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rəşad Həsənov, Nərmin İbrahimova
- Cədvəl 4: İstifadəyə verilmişümumtəhsil məktəblərinin və məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin illər üzrə sayı
- Məktəbəqədər təhsil müəssisələri, yer məktəblərin sayı, vahid şagird yeri cəmi
- cəmi o cümlədən kənd yerlərində 2003 56 48
- Diqram 5
- Ali təhsil xərclərinin adambaşına ÜDM-ə nisbəti
Təhsil xərcləri: şəffaflıq və səmərəliliyin gücləndirilməsi istiqamətləri
Rəşad Həsənov, Nərmin İbrahimova
Səhifə 12 / 23
müasirləşdirilməsi və bərpası istiqamətində müəyyən problemlərin həllinə səbəb olsa da sektorda bu istiqamətdə hələ də ciddi çatışmazlıqlar qalmaqdadır. Xüsusi ilə ölkə üzrə 75% regionlarda, kəndlərdə məktəbəqədər təhsil müəssisələri yoxdur. Bəzən isə bir neçə kənd bir natamam və tam orta təhsil müəsisəsindən istifadə edir. Digər tərəfdən təhsil sektorunda investisiya qoyuluşlarının şəffalığının artırılmasına ciddi ehtiyac hiss edilir. Məsələn Milli Büdcə Qrupu (MBQ) tərəfindən aparılan araşdırmaya görə bir çox hallarda təhsilə dövlət investisiyasının səmərəsiz istifadə edildiyi məlum olur. Belə ki, araşdırma nəticələrindən aydın olub ki, eyni ildə yəni, bərabər iqtisadi mühitin diqtəsində ABŞ səfirliyi tərəfindən tikilib istifadəyə verilən təhsil müəssisələrində bir şagird yeri üçün orta hesabla 638 manat vəsait xərcləndiyi halda Təhsil Nazirliyinin tikdirdiyi məktəblərdə anoloji xərc 3 dəfə çox və ya 1870 manat təşkil edib. Çıxarılan nəticə ondan ibarətdir ki, həqiqətən də hökumət son illər təhsil istiqamətində investisiya xərclərini artırsa da, bu vəsaitlərin xərclənməsi prosesində səmərəlilik, şəffaflıq və effektivlik təmin edilməyib. Lakin qeyd etmək lazımdır ki, ötən illər ərzində həm ümumtəhsil müəssisələrinin və həm də məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin tikilib istifadəyə verilməsi vəziyyəti əvvəlki illərlə müqayisədə müəyyən qədər yaxşılaşdırıb. Aşağıdakı cədvəldə son on il ərzində ölkə üzrə istifadəyə verilmiş təhsil müəssisələrinin sayı və şagird tutumuna aid məlumatlar əksini tapıb.
Göründüyü kimi 2003-2012-ci illərdə istifadəyə verilən 1099 ədəd ümumtəhsil müəssisəsindən 807-si və ya 73.4%-i kənd yerlərinin payına düşüb. Bu təhsil müəssisələrinin şagird tutumu 226800 nəfər olub. Yəni ölkə üzrə ümumi şagird kontingentinin təxminən 20%-i yeni və müasir texnologiya ilə təmin edilmiş məktəblərdə təhsil almaq şansı əldə ediblər.
Təhsil xərcləri: şəffaflıq və səmərəliliyin gücləndirilməsi istiqamətləri
Rəşad Həsənov, Nərmin İbrahimova
Səhifə 13 / 23
Ali təhsil müəssisələrində isə daha çox təmir bərpa işlərinin görülməsi, yeni ali təhsil müəssisələrin azlığı və onlarında paytaxtda tikilməsi disproporsional mühit formalaşdırıb və regionlar üzrə məqsədli paylanma həyata keçirilməyib. Bu isə təbii ki, urbanizasiya problemlərini tətikləyən amillərdən başlıcası hesab edilir. Ümumiyyətlə, dövlət büdcəsindən təhsilin pilləri üzrə ən az xərc ali təhsilə ayrılır. Belə ki, 2014-cü ilin dövlət büdcəsində məktəbəqədər və ibtidai təhsilə 158.7 milyon manat, natamam və orta təhsilə 851 milyon manat, texniki-peşə məktəblərinə və liseylərə 78.6 milyon manat, ali təhsilə isə 33 milyon manat və yaxud ümumi təhsil xərclərinin 2% həcmində vəsaitin ayrılması nəzərdə tutulub. Təhsilin bu pilləsinə ayrılan vəsaitin az olmasına əsas səbəb isə ali təhsil alanların 85%-nin ödənişli
əsaslarla oxumasıdır. Nəzərə alsaq ki, ali təhsil xərcləri təhsilin digər pillələrinə nisbətən daha bahalı hesab edilir, deyə bilərik ki, bu sahəyə dövlət dəstəyinin artırılmasına ciddi ehtiyac
hiss edilməkdədir. Avropa ölkələrində ali təhsil pilləsində adambaşına düşən xərc ölkə üzrə adambaşına düşən ÜDM-in təxminən 23%-ni təşkil edir. Ölkəmiz isə bu sahədə xeyli geri qalır. Aşağıdakı qrafikdə bəhs etdiyimiz göstəricinin illər üzrə dinamikası əks edilmişdir . GördüyümüzMənbə: Dünya Bankı kimi sadəcə 2009-cu ildə adambaşına düşən ali təhsil xərclərinin adambaşına ÜDM-ə olan nisbəti avropa standartlarına yaxın olub 22.3%. Lakin sonrakı illərədə bu göstəricidə yenidən azalma müşahidə edilib. Digər tərəfdən nəzərə alsaq ki, avropa ölkələrində adambaşına ÜDM ölkəmizdəkindən 4-5 dəfə artıqdır demək mümkündür ki, təhsilin ali pilləsinin maliyələşməsi və bu istiqamətdə dövlət qayğısına ciddi ehtiyac hiss edilməkdədir. Təhsil sektorunda ciddi islahatlara ehtiyacın olduğunu əvvəlcədən də qeyd etmişik. Bu istiqamətdə bu günədək müxtəlif proqramlar və layihələr çərçivəsində görülən işlərlə isə “Təhsil sektorunda islahatlar” bölümüdə daha təfsilatlı şəhr verilmişdir.
Təhsil sektorunda islahatlar İkipilləli ali təhsilin tətbiqi İlk dəfə 1993-ci ildə ölkədə ikipilləli ali təhsilin tətbiqinə (bakalavr və magistratura) başlanılıb və həmin il universitetlərə bakalavar pilləsi üzrə tələbə qəbulu həyata keçirilib. 2005-ci ildə ilk dəfə magistratura üzrə tələbə qəbulu Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyası tərəfindən test üsulu ilə həyata keçirilib. Buna qədər isə bu pillə üzrə tələbə qəbulunu universitetlər həyata keçirirdi. 15 13.5 11.5 9.6
13.5 22.3
19.6 18 0 5 10 15 20 25 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ali təhsil xərclərinin adambaşına ÜDM-ə nisbəti Yüklə 295,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|