Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. Növünün Yeni Yayılma Əraziləri



Yüklə 93,45 Kb.
Pdf görüntüsü
tarix30.04.2018
ölçüsü93,45 Kb.
#40773


АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 68, №1, səh. 12-16 (2013)

 

12 



Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. Növünün Yeni Yayılma Əraziləri  

Və Onun Kimyəvi Tərkibinin Öyrənilməsi 

 

S.V. Sərkərov

1

, Ü.K. Bağırova

2

  

 

1

AMEA Botanika İnstitutu, Badamdar şossesi, 40, Bakı AZ1073, Azərbaycan;  

E-mail: s.serkerov@mail.ru  

2

Gəncə Dövlət Universiteti, Gəncə şəh.,  Azərbaycan; E-mail: ubaqirova2@rambler.ru  

 

Gədəbəy rayonu Səbətkeçməz kəndi ərazisindən yığılmış Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. bitkisinin 

asetonla ekstraksiya edərək alınmış ekstraktiv maddələr cəmindən Al

2

O



ilə doldurulmuş  şüşə 

sütununda xromatoqrafiya metodu ilə 4 fərdi maddə (1. C

15

H

20

О

2

, ə.t. 117-119°C; 2. C

15

H

22

О

2

, ə.t. 173-

174°C; 3. C

29

H

50

О, ə.t. 138-139°C; 4. C

29

H

48

O, ə.t. 170-171°С) alınmışdır. Kimyəvi və spektral (İQ-, 

1

H, 

13

C, 

13

C NMR Dept 135) nəticələrə  əsasən alınmış maddələr uyğun olaraq izoalantolakton, 

dihidroizoalantolakton, β-sitosterin və stiqmasterinlə eyniləşdirilmişdir.  

 

Açar sözlər: Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. (Asteraceae Dumort.), seskviterpenoidlər, steroidlər, 

 İQ-spektr, NMR-spektr 

 

 

Asteraceae Dumort. fəsiləsindən olan Telekia 

cinsinin Avropa və Kiçik Asiyada iki növü (Telekia 

speciosa (Schreb.) Baumg. və  T. salicifolium L.) 

məlumdur. Qafqazda və Azərbaycanda bu cins bir 

növlə 

(T. speciosa) təmsil olunmuşdur 



(Джахангирова  и  Серкеров, 2008, 2009). Bu növ 

Azərbaycan hüdudlarında Böyük Qafqazın qərbində 

və  şərqində  və Kiçik Qafqazın mərkəzində  və 

şimalında  əsasən orta dağ qurşağından subalp dağ 

qurşağına qədər yayılaraq meşələrdə  və dağ 

çəmənliklərində tək-tək və seyrək cəngəlliklər əmələ 

gətirir. R.B.Rüstəmbəyovun  qeydlərinə görə 

Balakən rayonunun Ağkəmal dağ yamacları 

massivində 1 ha sahədə Gözəl telekiyanın 250±20, 

Göy-Göl (keçmiş Xanlar rayonu) rayonunun Göy-göl 

gölünün  ətrafı açıq meşə sahələrində isə 1 ha-da 

250±15 hesaba alınmışdır. Yaş köklərinin bioloji 

ehtiyatı Balakən rayonunda 0,87±0,09, Göy-göl 

rayonunda isə 0,53±0,05 tondur (Рустамбеков и др., 

1988).  

Ədəbiyyat məlumatlarına görə, 



Telekia 

speciosa  üçün xarakterik maddələr  əsasında 

evdesman karbon skeleti olan seskviterpen 

laktonlarla yanaşı əksər bitkilərdə tez-tez rast gəlinən 

steroid birləşmələrdir. Məlumdur ki, seskviterpen 

laktonlar antihelmint (qurdqovucu), kardiotonik, 

iltihab  əleyhinə, termik, kimyəvi və  şüa yanıqlarına 

qarşı, trofik yaraları müalicəedici, antimikrob, 

bakterisid,  şişlər  əleyhinə, anestik, antiprotozoy, 

antifidant (repellent), attraktant, bitkilərdə boyu 

tənzimləyən və başqa fəallıqlara malikdir 

(Джахангирова  и  Серкеров, 2008). Seskviterpen 

laktonların geniş farmakoloji təsir spektrinə malik 

olması bu birləşmələr qrupuna müxtəlif 

tədqiqatçıların marağına səbəb olmuşdur 

(Cahangirova və  Sərkərov, 2008; Адекенов  и 

Кулыясов, 2003; Джахангирова и Серкеров, 2008, 

2009). Seskviterpen laktonlar kimi steroid 

birləşmələr də canlı təbiətdə geniş yayılaraq insan və 

digər canlılarda həyat proseslərini tənzimləyir 

(Серкеров  и  др., 2012). Bəzi sterinlər, məsələn, 

stiqmasterin, dehidrokampestrin, preqnenol çox kiçik 

miqdarda belə bitkilərdə boy artımına səbəb olan 

brassinolid maddəsinin sintezində başlangıc maddə 

kimi istifadə olunurlar (Werner, 1987). Hal-hazırda 

brassinolid maddəsinə yaxın brassinosteroidlər 

adlandırılan 60-dan artıq birləşmə  məlumdur. 

Brassinosteroidlər bitkilərin boyartırma fəallığına 

malik stress adaptogenləridir.  Brassinosteroidlərin 

yüksək bioloji fəallığa malik olması həm sintez, həm 

də maddələrin bitkilərdən fərdi  şəkildə alınması ilə 

məşğul olan tədqiqatçıların marağına səbəb olmaqla 

bərabər bu maddələrin bioloji xassələri və  kənd 

təsərrüfatı üçün yeni tətbiq sahələrinin araşdırılması 

istiqamətində  tədqiqat işlərinin intensivləşməsinə 

zəmin yaratmışdır (Deliorman и  др., 2002; 

Heftmann, 1963). 

İ.R.Cahangirovanın Telekia speciosa növünün 

bioloji fəal maddələrinin tədqiqi istiqamətində 

aparılmış tədqiqat işlərinin nəticələrindən göründüyü 

kimi, bu bitkinin köklərində  təxminən 92%-ə  qədər 



Entamoiba histolitica, Trichomonas vaginalis, 

Trichoderma lignorum, Microsporum lanosum və 

Fusarium oxysporum mikroorqanizmlərə qarşı 

bakterisid və fungisid təsirə malik seskviterpen 

lakton – izoalantolakton müəyyən olunmuşdur 

(Рубинчик  и  др., 1976). Eyni zamanda sübut 

olunmuşdur ki, izoalantolaktonun aminli törəmələri

xüsusilə dimetilaminoizoalantolakton bəd xassəli 

şişlərə qarşı yüksək fəallığa malikdir (Адекенов  и 

Кулыясов, 2003).      

İzoalantolakton və onun aminli törəmələrinin 



Telekia Speciosa (Schreb.) Baumg. Növünün 

13 


yüksək fizioloji fəallığa malik olması, köklərində 

miqdarının çox olması Gözəl telekiya bitkisinin 

praktiki  əhəmiyyətini artırır. Lakin Azərbaycan 

florasında bu bitkinin ehtiyatının az olması onun 

yeni yayılma  ərazilərinin müəyyən olunması 

istiqamətində apardığımız tədqiqat işlərinin nəticəsi 

olaraq Gözəl telekiya bitkisinin Gədəbəy rayonu 

Səbətkeçməz və Qalakənd kəndləri və Göy-göl 

rayonu Toğana kəndi ətrafında yeni yayılma sahələri 

aşkar edilmişdir. 

Məlumdur ki, bitkilərin tərkibində olan ikinci 

sintez mənşəli maddələr ekoloji şəraitdən asılı olaraq 

dəyişilə bilər.  Ədəbiyyat məlumatlarına görə ekoloji 

şəraitdən asılı olaraq əsasən maddələr kəmiyyətcə 

dəyişilir. Belə ki, Bolqarıstanın Alp dağlarından 

yığılmış Gözəl telekiya bitkisinin köklərindən 

izoalantolakton seskviterpen laktonu, yerüstü hissə-

lərindən isə telekin və izotelekin seskviterpen laktonu 

alınmışdır (Рустамбеков и др., 1988). Azərbaycanda 

bitən Gözəl telekiya bitkisinin köklərindən 

İ.R.Cahangirova xarakterik maddələr sırasından 

izoalantolakton və dihidroizoalantolaktondan başqa 

digər bitki mənşəli maddələr – β-sitosterin və 

mürəkkəb efir – ftal turşusunun dietil efiri (dietilftalat) 

almışdır. Məhz bu səbəbdən yeni yayılma 

ərazilərindən yığılmış Gözəl telekiya köklərində bu 

növ üçün xarakterik maddələrin – seskviterpen 

laktonların keyfiyyət tərkibi tədqiq edilmişdir.  



 

 

MATERİAL VƏ METODLAR 

 

Tədqiqat obyekti kimi Gədəbəy rayonu 

Səbətkeçməz kəndi  ərazisindən çiçəkləmə fazasında 

yığılmış Gözəl telekiya köklərini asetonla ekstraksiya 

edib, asetonu süzüb su hamamı üzərində “Rotor” 

buxarlandırıcısının köməyilə qovduqdan sonra 

alınmış qətranabənzər bioloji fəal maddələr cəmindən 

istifadə olunmuşdur. Maddələri fərdi  şəkildə almaq 

üçün sütunlu xromatoqrafiya metodundan istifadə 

edilmişdir (sorbent - neytral III-IV fəallığa malik 

Al

2

O



3

). Maddələrin fərdiliyi Silufol UV-254 

lövhəcikləri üzərində xromatoqrafiya yolu ilə 

müəyyən edilmişdir. Fiziki-kimyəvi və spektral (İQ-, 

NMR- 

1

H,



 13

С, 


13

С Dept 135) metodlar əsasında 

maddələrin kimyəvi quruluşu müəyyən olunmuşdur. 

İQ-spektr vazelin yağında, UR-20 spektrofoto-

metrində, NMR-spektrləri Bruker spektrometrində 

300 MHz rezonans tezliyində (həlledici-CDCl

3



DMSO) çəkilmişdir. Birləşmələrin ərimə temperaturu 



Boetius masacığında təyin edilmişdir.  

 

NƏTİCƏLƏR VƏ ONLARIN  MÜZAKİRƏSİ 



 

Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. bitkisinin 

asetonlu ekstraktından alınmış ekstraktiv maddələr 

cəmini Al

2

O



ilə doldurulmuş sütunlu borudan 

xromatoqrafiyası zamanı 4 maddə alınmışdır. 

Kimyəvi və spektral nəticələrə əsasən bu maddələrin 

quruluşları müəyyən edilmişdir.  

Maddə-1. Element tərkibi C

15

H



20

О

2



,  ə.t. 117-

119ºC.  İQ- spektrdə lakton tsiklinin karbonilini 

(1770 sm

-1

) və ikiqat rabitələri (1670, 1650 sm



-1

səciyələndirən udulma zolaqları vardır. Spektrdəki 



895 sm

-1

 udulma zolağı molekulada metilen ikiqat 



rabitəsinin olduğunu göstərir (Серкеров, 2005).  

Birləşmənin quruluşu haqqında mühüm 

məlumatları 

1

H, 



13

C, 


13

C Dept 135 NMR-spektrlərin 

aşkarlanmasından əldə edilmişdir.  

1

H NMR spektrdə olan sinqlet 0,82 m.h. 



molekulada olan yeganə metil qrupuna (H

3

C–C–)  



aiddir. Spektrdə 1 metil qrupuna aid siqnalın olması 

seskviterpen laktonların karbon skeletində mövcud 

olan 3 metil qrupundan ikisinin metilen ikiqat 

rabitəsi şəklində olmasının sübutudur. Spektrdə olan 

hər birinin sahəsi bir proton vahidinə  bərabər 4 

sinqlet siqnal (4,42; 4,80; 5,60; 6,15 m.h.)  iki 

metilen ikiqat rabitəsini səciyələndirir. Onlardan 

ikisi, yəni 5,60 və 6,15 – lakton tsiklinin ekzometilen 

(>C=CH

2

), 4,42 və 4,80 – karbon tsiklinin C



4

 

karbonun yanında olan ekzometilen qruplarının 



(>C=CH

2

) protonlarının siqnallarına aiddir. Tədqiq 



etdiyimiz laktonun molekulundakı karbon 

atomlarının sayını müəyyən etmək üçün  

13

C  NMR 


spektri çəkilmişdir. 

13

C NMR spektrində molekulada 



olan 15 karbon atomunu səciyələndirən 15 sinqlet 

siqnal aşkarlanmışdır. Onlardan 17,0 м.h. olan siqnal 

molekulada olan yeganə metil qrupunu, 23,0; 27,0; 

30,0; 37,0; 41,5 m.h. olan siqnallar karbon 

skeletindəki tsiklik metilen qruplarını, 106,7 və 

120,0 m.h. olan siqnallar isə 2 ekzometilen 

(>C=CH

2

) qruplarını  təmsil edir. 



13

C Dept spektr 

tədqiq etdiyimiz laktonun quruluşunda 1 anqulyar 

metil qrupunun, 5 tsiklik metilen qruplarının və 2 

ekzotsiklik metilen qruplarının olmasını bir daha 

təsdiq edir. Dept 135 spektrdə hidrogenlə rabitədə 

olmayan karbon atomları, bir qayda olaraq 

aydınlaşmadığından laktonun molekulunda olan 

protonsuz karbon atomlarının siqnalları 

13

C NMR 



spektrdə 142,0 (C

4

); 42,0 (C



10

); 148,0 (C

11

); 174,0 



(C

12

) m.h. kimi aşkarlanmışdır. Lakton tsiklinin sadə 



efir rabitəsini əmələ gətirən karbon atomunun siqnalı 

hər iki spektrdə (NMR 

13

C və Dept 135) 77,5 m.h.-



da qərarlaşmışdır.  

Beləliklə, alınmış kimyəvi və spektral 

tədqiqatların nəticələrinin analizi tədqiq olunan 

maddənin evdesm-4(15),11(13)-dien-8,12-olid (izo-

alantolakton) quruluş formuluna  malik olduğunu 

göstərir: 



Maddə-2. Element tərkibi C

15

H



22

О

2



,  ə.t. 173-

174ºC.  İQ-spektrdə 

-lakton tsiklini (1775 sm

-1

) və 



ikiqat rabitəni (1650 sm

-1

) səciyələndirən udulma 



zolaqları vardır. Hidroksil qrupa aid udulma 

zolaqları spektrdə yoxdur. Spektrdə olan intensiv 




Sərkərov  və Bağırova  

14 


udulma zolaqları (970, 890 sm

-1

) tədqiq olunan 



laktonun molekulunda olan ikiqat rabitənin metilen 

ikiqat rabitəsindən ibarət olduğunu göstərir 

(Серкеров, 2005).  

13

C NMR-spektrdə karbon atomuna aid  15 



sinqlet siqnal müəyyən olunmuşdur. Onlardan 2 

siqnalın 2 metil (10,0; 18,0), 6 metilen (21,5; 23,0; 

37,0; 41,5; 42,0; 106,5) və 4 metin qruplarına (40,0; 

41,0; 46,0; 78,0 m.h.) aid olmasını NMR 

13

C Dept 


135 spektr aydın göstərir. Metilen qrupu 

səciyələndirən 106,5 m.h. siqnal metilen ikiqat 

rabitəsinə, metin qrupun 78,0 m.h. siqnalı isə 

oksigenlə sadə efir rabitədə olan karbon atomuna, 

yəni lakton tsiklinin HC–О– qrupuna aid siqnallardır.  

13

C NMR-spektrdə bir qayda olaraq aydınlaşan 



protonlaşmamış karbon atomlarını xarakterizə edən 

siqnallar 34,5 (-C-10), 150,0 (>C=) və 179,0 (>C=О) 

maddənin NMR Dept 135 spektrində aydınlaşma-

mışdır. Tədqiq olunan laktonun 

1

H NMR-spektrində 



olan sahəsi  3H-а  bərabər olan sinqlet (0,8 m.h.) 

anqulyar metil qrupunu (H

3

C–C≡), dublet (1,2 m.h) 



H

3

C–CH< qrupunu xarakterizə edərək laktonun 



əsasında evdesman karbon skeletinin olması ehtimalı 

yaradır. Spektrdəki sinqlet siqnallar (4,50 və 4,73 

m.h.) molekulada metilen ikiqat rabitəsinin olmasının 

sübutudur. Beləliklə, spektrlərin aşkarlanmasından 

alınan nəticələrin analizindən aydın olur ki, 

öyrəndiyimiz lakton evdesm-4(15)-en-8,12-olid 

(dihidroizoalantolakton) quruluş formuluna malikdir.  

Maddə-3. Element tərkibi C

29

H



50

О,  ə.t. 138-

139ºC.  İQ- spektrində hidroksil qrupa (3450-3345 

sm

-1



) və ikiqat rabitəyə (1670, 810 sm

-1

) aid udulma 



zolaqları mövcuddur. Tədqiq olunan maddədə 

hidroksil qrupu ikilidir. Zalkovski (maddənin 

xloroformda məhluluna qatı sulfat turşusu  əlavə 

etdikdə fazaların sərhəddində qırmızı və ya çəhrayı 

rəngin  əmələ  gəlməsi) və Liberman-Burhard 

(maddənin xloroformda məhluluna sirkə anhidridi 

və bir neçə damcı sulfat turşusu  əlavə etdikdə 

tədricən göy-yaşıl rəngin 

əmələ 

gəlməsi) 



reaksiyalarının müsbət olması birləşmənin sterinlər 

qrupuna aid olmasını göstərir.  

Birləşmənin fiziki-kimyəvi (element tərkibi, 

rəngli reaksiyalar verməsi və s.) onun bitkilərdə çox 

yayılmış sterin – β-sitosterinlə eyniləşdirməyə 

imkan verir. Tədqiq olunan maddənin İQ-spektrinin 

β-sitosterinin  İQ-spektri ilə eyni olmasına görə 

birləşmə  β-sitosterinlə eyniləşdirilmişdir. 

 

 

Maddə 3 (β-sitosterin)  



Maddə-4. Xromatoqrafiya sütununu 

xloroformla elyuasiya edilmiş 10-14-cü 

fraksiyalardan kristallik maddə alınmışdır. Sulu 

etanoldan təkrar kristallaşdırdıqdan sonra maddənin 

element tərkibi C

29

H



48

O və ə.t. 170-171ºС olmuşdur. 

Maddənin  İQ-spektrində xarakterik tezlik sahəsində 

hidroksil qrupa (3350 sm

-1

) və ikiqat rabitələrə (1650 



sm

-1

) xas udulma zolaqları  aşkar edilmişdir. Bu 



maddənin  İQ-spektri Gözəl telekiyadan alınan  β-

sitosterinin spekrtinə çox oxşardır, lakin spektrin 

“barmaq izləri” bir-birindən fərqlidir.  

Maddənin 

1

H NMR-spektrində 



(Şəkil) 

steroidlərin quruluşunda olan 6 metil qrupunun 

kimyəvi sürüşməsini xarakterizə edən siqnallar 

spektrin 0,6-1,0 m.h. sahəsində aydınlaşmışdır. 

Spektrin zəif maqnit sahəsində aydınlaşan hər 

birinin sahəsi 1H vahidinə bərabər olan 3 siqnaldan 

iki kvartet (5,05 və 5,15 m.h.) birləşmənin yan 

zəncirində olan etilen ikiqat rabitəsinin olefin 

protonlarına, dublet (5,35 m.h.) isə “B” tsiklindəki 

ikiqat rabitənin vinil protonuna aid edilmişdir. 

Kimyəvi sürüşməsi 3,55 m.h. (1H) olan siqnal 

tədqiq olunan maddənin molekulunda olan “gem” 

hidroksil qrupun protonunu səciyyələndirməklə 

bərabər hidroksil qrupun ikili olmasını sübut edir.  

 

Şəkil. Maddə 4-ün (stiqmasterin) 

1

H NMR-spektri 



(həlledici CDCl

3

). 



 

Tədqiq etdiyimiz maddənin molekulunda olan 

karbon atomlarının sayını müəyyən etmək üçün 

karbon atomlarının protonlarla spin-spin qarşılıqlı 

təsirini tamamilə  dəf edərək birləşmənin NMR-

spektri çəkilmişdir (

13

C NMR-spektr).  



13

C

 



NMR-spektrində 29 karbon atomuna xas 29 

sinqlet siqnal müşahidə olunur. Bunlardan 6 siqnal 

(10,0-20,2 m.h. sahədə) 6 metil qrupunun karbon 



Telekia Speciosa (Schreb.) Baumg. Növünün 

15 


atomlarına aiddir. 

13

С Dept 135 spektrlərinə  əsasən 



tədqiq olunan maddədə 9 metilen qrupuna (СН

2

) xas 



9 siqnal (20, 10; 20, 30; 20, 40; 20, 80; 30, 20; 30, 40; 

30, 70; 30, 95; 40, 30 m.h.) aşkar edilmişdir. Maddədə 

iki ikiqat rabitə mövcuddur.  

13

С NMR- spektrindəki 4 



olefin karbon atomlarına xas 120,0; 130,0; 139,0; və 

140,15 m.h. siqnalları buna sübutdur. Maddənin

 13

С 

Dept 135 spektrində karbon atomlarının protonlaşmış 



olefin atomlarına məxsus 3 siqnalın (120,0; 129,0 və 

138,0 m.h.) aşkar edilməsi maddədə ikiqat rabitənin 

etilen (–HС=CH–) və ikili-üçlü (>C=CH–) olmasını 

müəyyən edir. Maddənin həm 

13

С NMR, həm də 



13

С 

Dept 135 spektrindəki 70,0 m.h. siqnal hidroksil 



qrupun yanındakı karbon atomuna aid edilmişdir. 

Beləliklə,  yuxarıda göstərilən 

13

С NMR və 



13

С 

Dept 135 spektrlərinin aşkarlanmasından alınan 



nəticələr tədqiq olunan maddənin 24β-etilxolesta-

5,22-dien-3β-ol (stiqmasterin) quruluşa malik 

olmasını sübut edir. 

 

 



Maddə 4 (stiqmasterin) 

 

Stiqmasterin  Telekia speciosa növündən ilk 



dəfə olaraq tərəfimizdən alınmışdır. 

 

 



NƏTİCƏLƏR 

 

1.Telekia speciosa (Schreb.) Baumg  bitkisinin 

Gədəbəy rayonu Səbətkeçməz və Qalakənd 

kəndləri və Göy-göl rayonu Toğana kəndi ətrafında 

yeni yayılma sahələri aşkar edilmişdir. 

 2. Telekia speciosa (Schreb.) Baumg köklərindən 4 

maddə alınmışdır: izoalantolakton ( C

15

H



20

О

2



,  ə.t. 

117-119ºC, dihidroizoalantolakton (C

15

H

22



О

2

,  ə.t. 



173-174ºC), β-sitosterin (C

29

H



50

О ə.t. 138-139ºC) 

və stiqmasterin (C

29

H



48

O, ə.t. 170-171ºС)  . 

 3.  Stiqmasterin  (C

29

H



48

O,  ə.t. 170-171ºС)  Telekia 



speciosa  növündən ilk dəfə olaraq tərəfimizdən 

alınmışdır. 

 

 

ƏDƏBİYYAT 

 

Cahangirova İ.R., Sərkərov S.V. (2008) Telekia L

və  İnula L. morfogenetik yaxın cinslərinin 

seskviterpen laktonları. AMEA Botanika 

İnstitunun əsərləri, XXVIII: 146-158  

Адекенов  С.М.,  Кулыясов  А.Т.  (2003) 

Сесквитерпеноиды  в  синтезе  производных  по 

лактонному  циклу.  В  кн:  Избранные  методы 

синтеза и модификации гетероциклов. Под ред. 

В.Г. Карцева М.: IBSPRESS. 2:7-24   

Джахангирова  И.Р.,  Серкеров  С.В.  Способ 

получения сесквитерпенового лактона - эвдесм-

4(15),11(13)-диен-8,12-олида.  Патент  №а2008 

0199. Бюллетень №3, 30.09.2009, с. 9  



Джахангирова  И.Р.,  Серкеров  С.В. (2008) 

Терпеноиды 



Telekia speciosa. 

Сборник 


научных  трудов III международной  научной 

конференции  «Теоретические  и  прикладные 

аспекты 

биохимии 

и 

биотехнологии 



растений». Минск: с. 361-363  

Джахангирова  И.Р.,  Серкеров  С.В. (2009) 

Сесквитерпеновые  лактоны  Telekia speciosa 



(Schreb.) Baumg. Растительные  ресурсы,  45(4): 

56-59  


Мехтиева  Н.П.,  Серкеров  С.В.  (2011)  К 

химическому  изучению  Eupatorium  canabinum 



L. Azərbaycan  Əczaçılıq və Farmakoterapiya 

Jurnalı, №1: 23-25.  



Рубинчик М.А., Рыбалко К.С., Евстратова Р.И., 

Коновалова  О.А.  (1976)  Сесквитерпеновые 

лактоны  высших  растений  как  возможный 

источник  новых  антипротозойных  препаратов.  

Растительные ресурсы, 12(2): 171-181  



Рустамбеков  Р.Б.,  Гаджиева  Т.Г.,  Мамедов 

С.Ш. (1988) Компоненты  Telekia speciosa

Химия Природных Соединений,  5: 766-777  



Серкеров С.В. (2005) Терпеноиды и фенолпроиз-

водные растений семейств Asteraceae и Apiaceae

Баку: CBS Production, 312 c.  

Серкеров 

С.В., 

Алескерова 

А.Н, 

Джахангирова  И.Р.,  Ибрагимов  А.Ш. (2012) 

Стероиды Artemisia abrotanum L. Интродукция 

Нетрадиционных 

и 

Редких 



Растений. 

Материалы  Х  Международной  Научно-

методической  Конференции  посвященной 

памяти  академика  РАСХН  Немцова  Николая 

Сергеевича. 1: 436-439  

Серкеров  С.В.,  Мехтиева  Н.П.  (2009)  Новый 

компонент  Eupatorium  canabinum L..  Химия 

Природных

 

Соединений,  3: 318-320  



Deliorman D., Ergun F., Koyuncu M. (2002) 

Sterids of Telekia speciosa.  Химия  Природных 

Соединений,  2: 165 

Heftmann E. Biochemistry of plant steroids (1963) 

Annual Review of Plant Physiologyv. 14:  225–

248 . 

Werner J.M. Chemical and biological aspects of 

brassinolide (1987) Ecology and Metabolism of 

Plant Lipids, 5: 53-75 

 

 




Sərkərov  və Bağırova  

16 


Биологически Активные Вещества Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. 

 

С.В. Серкеров

1

, У.К. Багирова



 

1

 Институт ботаники НАНА 

2  

Гянджинский государственный университет 

 

Исследованы  растения  Telekia speciosa (Schreb.) Baumg.,  собранны  на  территории  села  Себеткечмез 

Кедабекского  района.  Из  ацетонового  экстракта  растений    Telekia speciosa (Schreb.) Baumg  методом 

колоночной  хроматографии,  заполненной Al

2

O

3



,  выделено 4 соединения.  На  основании  физико-

химических и спектральных данных эти соединения можно идентифицировать как: изоалантолактон 

(C

15

H



20

О

2



, т.п. 117-119ºC), дигидроизоалантолактон (C

15

H



22

О

2



, т.п. 173-174ºC), β-ситостерин (C

29

H



50

О 

т.п. 138-139ºC) и стигмастерин (C



29

H

52



O, т.п. 170-171 ºС). 

 

 



Biological Active Compounds in Telekia speciosa (Schreb) Baumg. 

 

S. V. Serkerov

1

, U. K. Bagırova

2

 

 

1

Institute of Botany, ANAS 

2

 Ganja State University  

 

The collected plants of Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. from Sebetkechmez village of Gedebek region were 

investigated. 4 substances were izolated from asetone extracts of Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. using 

column chromatography with Al

2

O

3



. According to the chemical and spectral data, these substances can be 

identified as: izoalantolakton ( C

15

H

20



О

2

, m.p. 117-119ºC), dihidroizoalantolakton (C



15

H

22



О

2

, m.p. 173-



174ºC), β-sitosterin (C

29

H



50

О m.p. 138-139ºC) and stiqmasterin (C



29

H

48



O, m.p. 170-171 ºС). 

 

 

Yüklə 93,45 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə