АМЕА-nın Xəbərləri (biologiya və tibb elmləri), cild 68, №1, səh. 12-16 (2013)
12
Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. Növünün Yeni Yayılma Əraziləri
Və Onun Kimyəvi Tərkibinin Öyrənilməsi
S.V. Sərkərov
1
, Ü.K. Bağırova
2
1
AMEA Botanika İnstitutu, Badamdar şossesi, 40, Bakı AZ1073, Azərbaycan;
E-mail: s.serkerov@mail.ru
2
Gəncə Dövlət Universiteti, Gəncə şəh., Azərbaycan; E-mail: ubaqirova2@rambler.ru
Gədəbəy rayonu Səbətkeçməz kəndi ərazisindən yığılmış Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. bitkisinin
asetonla ekstraksiya edərək alınmış ekstraktiv maddələr cəmindən Al
2
O
3
ilə doldurulmuş şüşə
sütununda xromatoqrafiya metodu ilə 4 fərdi maddə (1. C
15
H
20
О
2
, ə.t. 117-119°C; 2. C
15
H
22
О
2
, ə.t. 173-
174°C; 3. C
29
H
50
О, ə.t. 138-139°C; 4. C
29
H
48
O, ə.t. 170-171°С) alınmışdır. Kimyəvi və spektral (İQ-,
1
H,
13
C,
13
C NMR Dept 135) nəticələrə əsasən alınmış maddələr uyğun olaraq izoalantolakton,
dihidroizoalantolakton, β-sitosterin və stiqmasterinlə eyniləşdirilmişdir.
Açar sözlər: Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. ( Asteraceae Dumort.) , seskviterpenoidlər, steroidlər,
İQ-spektr, NMR-spektr
Asteraceae Dumort. fəsiləsindən olan Telekia
cinsinin Avropa və Kiçik Asiyada iki növü (Telekia
speciosa (Schreb.) Baumg. və T. salicifolium L.)
məlumdur. Qafqazda və Azərbaycanda bu cins bir
növlə
(T. speciosa) təmsil olunmuşdur
(Джахангирова и Серкеров, 2008, 2009). Bu növ
Azərbaycan hüdudlarında Böyük Qafqazın qərbində
və şərqində və Kiçik Qafqazın mərkəzində və
şimalında əsasən orta dağ qurşağından subalp dağ
qurşağına qədər yayılaraq meşələrdə və dağ
çəmənliklərində tək-tək və seyrək cəngəlliklər əmələ
gətirir. R.B.Rüstəmbəyovun qeydlərinə görə
Balakən rayonunun Ağkəmal dağ yamacları
massivində 1 ha sahədə Gözəl telekiyanın 250±20,
Göy-Göl (keçmiş Xanlar rayonu) rayonunun Göy-göl
gölünün ətrafı açıq meşə sahələrində isə 1 ha-da
250±15 hesaba alınmışdır. Yaş köklərinin bioloji
ehtiyatı Balakən rayonunda 0,87±0,09, Göy-göl
rayonunda isə 0,53±0,05 tondur (Рустамбеков и др.,
1988).
Ədəbiyyat məlumatlarına görə,
Telekia
speciosa üçün xarakterik maddələr əsasında
evdesman karbon skeleti olan seskviterpen
laktonlarla yanaşı əksər bitkilərdə tez-tez rast gəlinən
steroid birləşmələrdir. Məlumdur ki, seskviterpen
laktonlar antihelmint (qurdqovucu), kardiotonik,
iltihab əleyhinə, termik, kimyəvi və şüa yanıqlarına
qarşı, trofik yaraları müalicəedici, antimikrob,
bakterisid, şişlər əleyhinə, anestik, antiprotozoy,
antifidant (repellent), attraktant, bitkilərdə boyu
tənzimləyən və başqa fəallıqlara malikdir
(Джахангирова и Серкеров, 2008). Seskviterpen
laktonların geniş farmakoloji təsir spektrinə malik
olması bu birləşmələr qrupuna müxtəlif
tədqiqatçıların marağına səbəb olmuşdur
(Cahangirova və Sərkərov, 2008; Адекенов и
Кулыясов, 2003; Джахангирова и Серкеров, 2008,
2009). Seskviterpen laktonlar kimi steroid
birləşmələr də canlı təbiətdə geniş yayılaraq insan və
digər canlılarda həyat proseslərini tənzimləyir
(Серкеров и др., 2012). Bəzi sterinlər, məsələn,
stiqmasterin, dehidrokampestrin, preqnenol çox kiçik
miqdarda belə bitkilərdə boy artımına səbəb olan
brassinolid maddəsinin sintezində başlangıc maddə
kimi istifadə olunurlar (Werner, 1987). Hal-hazırda
brassinolid maddəsinə yaxın brassinosteroidlər
adlandırılan 60-dan artıq birləşmə məlumdur.
Brassinosteroidlər bitkilərin boyartırma fəallığına
malik stress adaptogenləridir. Brassinosteroidlərin
yüksək bioloji fəallığa malik olması həm sintez, həm
də maddələrin bitkilərdən fərdi şəkildə alınması ilə
məşğul olan tədqiqatçıların marağına səbəb olmaqla
bərabər bu maddələrin bioloji xassələri və kənd
təsərrüfatı üçün yeni tətbiq sahələrinin araşdırılması
istiqamətində tədqiqat işlərinin intensivləşməsinə
zəmin yaratmışdır (Deliorman и др., 2002;
Heftmann, 1963).
İ.R.Cahangirovanın Telekia speciosa növünün
bioloji fəal maddələrinin tədqiqi istiqamətində
aparılmış tədqiqat işlərinin nəticələrindən göründüyü
kimi, bu bitkinin köklərində təxminən 92%-ə qədər
Entamoiba histolitica, Trichomonas vaginalis,
Trichoderma lignorum, Microsporum lanosum və
Fusarium oxysporum mikroorqanizmlərə qarşı
bakterisid və fungisid təsirə malik seskviterpen
lakton – izoalantolakton müəyyən olunmuşdur
(Рубинчик и др., 1976). Eyni zamanda sübut
olunmuşdur ki, izoalantolaktonun aminli törəmələri,
xüsusilə dimetilaminoizoalantolakton bəd xassəli
şişlərə qarşı yüksək fəallığa malikdir (Адекенов и
Кулыясов, 2003).
İzoalantolakton və onun aminli törəmələrinin
Telekia Speciosa (Schreb.) Baumg. Növünün
13
yüksək fizioloji fəallığa malik olması, köklərində
miqdarının çox olması Gözəl telekiya bitkisinin
praktiki əhəmiyyətini artırır. Lakin Azərbaycan
florasında bu bitkinin ehtiyatının az olması onun
yeni yayılma ərazilərinin müəyyən olunması
istiqamətində apardığımız tədqiqat işlərinin nəticəsi
olaraq Gözəl telekiya bitkisinin Gədəbəy rayonu
Səbətkeçməz və Qalakənd kəndləri və Göy-göl
rayonu Toğana kəndi ətrafında yeni yayılma sahələri
aşkar edilmişdir.
Məlumdur ki, bitkilərin tərkibində olan ikinci
sintez mənşəli maddələr ekoloji şəraitdən asılı olaraq
dəyişilə bilər. Ədəbiyyat məlumatlarına görə ekoloji
şəraitdən asılı olaraq əsasən maddələr kəmiyyətcə
dəyişilir. Belə ki, Bolqarıstanın Alp dağlarından
yığılmış Gözəl telekiya bitkisinin köklərindən
izoalantolakton seskviterpen laktonu, yerüstü hissə-
lərindən isə telekin və izotelekin seskviterpen laktonu
alınmışdır (Рустамбеков и др., 1988). Azərbaycanda
bitən Gözəl telekiya bitkisinin köklərindən
İ.R.Cahangirova xarakterik maddələr sırasından
izoalantolakton və dihidroizoalantolaktondan başqa
digər bitki mənşəli maddələr – β-sitosterin və
mürəkkəb efir – ftal turşusunun dietil efiri (dietilftalat)
almışdır. Məhz bu səbəbdən yeni yayılma
ərazilərindən yığılmış Gözəl telekiya köklərində bu
növ üçün xarakterik maddələrin – seskviterpen
laktonların keyfiyyət tərkibi tədqiq edilmişdir.
MATERİAL VƏ METODLAR
Tədqiqat obyekti kimi Gədəbəy rayonu
Səbətkeçməz kəndi ərazisindən çiçəkləmə fazasında
yığılmış Gözəl telekiya köklərini asetonla ekstraksiya
edib, asetonu süzüb su hamamı üzərində “Rotor”
buxarlandırıcısının köməyilə qovduqdan sonra
alınmış qətranabənzər bioloji fəal maddələr cəmindən
istifadə olunmuşdur. Maddələri fərdi şəkildə almaq
üçün sütunlu xromatoqrafiya metodundan istifadə
edilmişdir (sorbent - neytral III-IV fəallığa malik
Al
2
O
3
). Maddələrin fərdiliyi Silufol UV-254
lövhəcikləri üzərində xromatoqrafiya yolu ilə
müəyyən edilmişdir. Fiziki-kimyəvi və spektral (İQ-,
NMR-
1
H,
13
С,
13
С Dept 135) metodlar əsasında
maddələrin kimyəvi quruluşu müəyyən olunmuşdur.
İQ-spektr vazelin yağında, UR-20 spektrofoto-
metrində, NMR-spektrləri Bruker spektrometrində
300 MHz rezonans tezliyində (həlledici-CDCl
3
,
DMSO) çəkilmişdir. Birləşmələrin ərimə temperaturu
Boetius masacığında təyin edilmişdir.
NƏTİCƏLƏR VƏ ONLARIN MÜZAKİRƏSİ
Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. bitkisinin
asetonlu ekstraktından alınmış ekstraktiv maddələr
cəmini Al
2
O
3
ilə doldurulmuş sütunlu borudan
xromatoqrafiyası zamanı 4 maddə alınmışdır.
Kimyəvi və spektral nəticələrə əsasən bu maddələrin
quruluşları müəyyən edilmişdir.
Maddə-1. Element tərkibi C
15
H
20
О
2
, ə.t. 117-
119ºC. İQ- spektrdə lakton tsiklinin karbonilini
(1770 sm
-1
) və ikiqat rabitələri (1670, 1650 sm
-1
)
səciyələndirən udulma zolaqları vardır. Spektrdəki
895 sm
-1
udulma zolağı molekulada metilen ikiqat
rabitəsinin olduğunu göstərir (Серкеров, 2005).
Birləşmənin quruluşu haqqında mühüm
məlumatları
1
H,
13
C,
13
C Dept 135 NMR-spektrlərin
aşkarlanmasından əldə edilmişdir.
1
H NMR spektrdə olan sinqlet 0,82 m.h.
molekulada olan yeganə metil qrupuna (H
3
C–C–)
aiddir. Spektrdə 1 metil qrupuna aid siqnalın olması
seskviterpen laktonların karbon skeletində mövcud
olan 3 metil qrupundan ikisinin metilen ikiqat
rabitəsi şəklində olmasının sübutudur. Spektrdə olan
hər birinin sahəsi bir proton vahidinə bərabər 4
sinqlet siqnal (4,42; 4,80; 5,60; 6,15 m.h.) iki
metilen ikiqat rabitəsini səciyələndirir. Onlardan
ikisi, yəni 5,60 və 6,15 – lakton tsiklinin ekzometilen
(>C=CH
2
), 4,42 və 4,80 – karbon tsiklinin C
4
karbonun yanında olan ekzometilen qruplarının
(>C=CH
2
) protonlarının siqnallarına aiddir. Tədqiq
etdiyimiz laktonun molekulundakı karbon
atomlarının sayını müəyyən etmək üçün
13
C NMR
spektri çəkilmişdir.
13
C NMR spektrində molekulada
olan 15 karbon atomunu səciyələndirən 15 sinqlet
siqnal aşkarlanmışdır. Onlardan 17,0 м.h. olan siqnal
molekulada olan yeganə metil qrupunu, 23,0; 27,0;
30,0; 37,0; 41,5 m.h. olan siqnallar karbon
skeletindəki tsiklik metilen qruplarını, 106,7 və
120,0 m.h. olan siqnallar isə 2 ekzometilen
(>C=CH
2
) qruplarını təmsil edir.
13
C Dept spektr
tədqiq etdiyimiz laktonun quruluşunda 1 anqulyar
metil qrupunun, 5 tsiklik metilen qruplarının və 2
ekzotsiklik metilen qruplarının olmasını bir daha
təsdiq edir. Dept 135 spektrdə hidrogenlə rabitədə
olmayan karbon atomları, bir qayda olaraq
aydınlaşmadığından laktonun molekulunda olan
protonsuz karbon atomlarının siqnalları
13
C NMR
spektrdə 142,0 (C
4
); 42,0 (C
10
); 148,0 (C
11
); 174,0
(C
12
) m.h. kimi aşkarlanmışdır. Lakton tsiklinin sadə
efir rabitəsini əmələ gətirən karbon atomunun siqnalı
hər iki spektrdə (NMR
13
C və Dept 135) 77,5 m.h.-
da qərarlaşmışdır.
Beləliklə, alınmış kimyəvi və spektral
tədqiqatların nəticələrinin analizi tədqiq olunan
maddənin evdesm-4(15),11(13)-dien-8,12-olid (izo-
alantolakton) quruluş formuluna malik olduğunu
göstərir:
Maddə-2. Element tərkibi C
15
H
22
О
2
, ə.t. 173-
174ºC. İQ-spektrdə
-lakton tsiklini (1775 sm
-1
) və
ikiqat rabitəni (1650 sm
-1
) səciyələndirən udulma
zolaqları vardır. Hidroksil qrupa aid udulma
zolaqları spektrdə yoxdur. Spektrdə olan intensiv
Sərkərov və Bağırova
14
udulma zolaqları (970, 890 sm
-1
) tədqiq olunan
laktonun molekulunda olan ikiqat rabitənin metilen
ikiqat rabitəsindən ibarət olduğunu göstərir
(Серкеров, 2005).
13
C NMR-spektrdə karbon atomuna aid 15
sinqlet siqnal müəyyən olunmuşdur. Onlardan 2
siqnalın 2 metil (10,0; 18,0), 6 metilen (21,5; 23,0;
37,0; 41,5; 42,0; 106,5) və 4 metin qruplarına (40,0;
41,0; 46,0; 78,0 m.h.) aid olmasını NMR
13
C Dept
135 spektr aydın göstərir. Metilen qrupu
səciyələndirən 106,5 m.h. siqnal metilen ikiqat
rabitəsinə, metin qrupun 78,0 m.h. siqnalı isə
oksigenlə sadə efir rabitədə olan karbon atomuna,
yəni lakton tsiklinin HC–О– qrupuna aid siqnallardır.
13
C NMR-spektrdə bir qayda olaraq aydınlaşan
protonlaşmamış karbon atomlarını xarakterizə edən
siqnallar 34,5 (-C-10), 150,0 (>C=) və 179,0 (>C=О)
maddənin NMR Dept 135 spektrində aydınlaşma-
mışdır. Tədqiq olunan laktonun
1
H NMR-spektrində
olan sahəsi 3H-а bərabər olan sinqlet (0,8 m.h.)
anqulyar metil qrupunu (H
3
C–C≡), dublet (1,2 m.h)
H
3
C–CH< qrupunu xarakterizə edərək laktonun
əsasında evdesman karbon skeletinin olması ehtimalı
yaradır. Spektrdəki sinqlet siqnallar (4,50 və 4,73
m.h.) molekulada metilen ikiqat rabitəsinin olmasının
sübutudur. Beləliklə, spektrlərin aşkarlanmasından
alınan nəticələrin analizindən aydın olur ki,
öyrəndiyimiz lakton evdesm-4(15)-en-8,12-olid
(dihidroizoalantolakton) quruluş formuluna malikdir.
Maddə-3. Element tərkibi C
29
H
50
О, ə.t. 138-
139ºC. İQ- spektrində hidroksil qrupa (3450-3345
sm
-1
) və ikiqat rabitəyə (1670, 810 sm
-1
) aid udulma
zolaqları mövcuddur. Tədqiq olunan maddədə
hidroksil qrupu ikilidir. Zalkovski (maddənin
xloroformda məhluluna qatı sulfat turşusu əlavə
etdikdə fazaların sərhəddində qırmızı və ya çəhrayı
rəngin əmələ gəlməsi) və Liberman-Burhard
(maddənin xloroformda məhluluna sirkə anhidridi
və bir neçə damcı sulfat turşusu əlavə etdikdə
tədricən göy-yaşıl rəngin
əmələ
gəlməsi)
reaksiyalarının müsbət olması birləşmənin sterinlər
qrupuna aid olmasını göstərir.
Birləşmənin fiziki-kimyəvi (element tərkibi,
rəngli reaksiyalar verməsi və s.) onun bitkilərdə çox
yayılmış sterin – β-sitosterinlə eyniləşdirməyə
imkan verir. Tədqiq olunan maddənin İQ-spektrinin
β-sitosterinin İQ-spektri ilə eyni olmasına görə
birləşmə β-sitosterinlə eyniləşdirilmişdir.
Maddə 3 (β-sitosterin)
Maddə-4. Xromatoqrafiya sütununu
xloroformla elyuasiya edilmiş 10-14-cü
fraksiyalardan kristallik maddə alınmışdır. Sulu
etanoldan təkrar kristallaşdırdıqdan sonra maddənin
element tərkibi C
29
H
48
O və ə.t. 170-171ºС olmuşdur.
Maddənin İQ-spektrində xarakterik tezlik sahəsində
hidroksil qrupa (3350 sm
-1
) və ikiqat rabitələrə (1650
sm
-1
) xas udulma zolaqları aşkar edilmişdir. Bu
maddənin İQ-spektri Gözəl telekiyadan alınan β-
sitosterinin spekrtinə çox oxşardır, lakin spektrin
“barmaq izləri” bir-birindən fərqlidir.
Maddənin
1
H NMR-spektrində
(Şəkil)
steroidlərin quruluşunda olan 6 metil qrupunun
kimyəvi sürüşməsini xarakterizə edən siqnallar
spektrin 0,6-1,0 m.h. sahəsində aydınlaşmışdır.
Spektrin zəif maqnit sahəsində aydınlaşan hər
birinin sahəsi 1H vahidinə bərabər olan 3 siqnaldan
iki kvartet (5,05 və 5,15 m.h.) birləşmənin yan
zəncirində olan etilen ikiqat rabitəsinin olefin
protonlarına, dublet (5,35 m.h.) isə “B” tsiklindəki
ikiqat rabitənin vinil protonuna aid edilmişdir.
Kimyəvi sürüşməsi 3,55 m.h. (1H) olan siqnal
tədqiq olunan maddənin molekulunda olan “gem”
hidroksil qrupun protonunu səciyyələndirməklə
bərabər hidroksil qrupun ikili olmasını sübut edir.
Şəkil. Maddə 4-ün (stiqmasterin)
1
H NMR-spektri
(həlledici CDCl
3
).
Tədqiq etdiyimiz maddənin molekulunda olan
karbon atomlarının sayını müəyyən etmək üçün
karbon atomlarının protonlarla spin-spin qarşılıqlı
təsirini tamamilə dəf edərək birləşmənin NMR-
spektri çəkilmişdir (
13
C NMR-spektr).
13
C
NMR-spektrində 29 karbon atomuna xas 29
sinqlet siqnal müşahidə olunur. Bunlardan 6 siqnal
(10,0-20,2 m.h. sahədə) 6 metil qrupunun karbon
Telekia Speciosa (Schreb.) Baumg. Növünün
15
atomlarına aiddir.
13
С Dept 135 spektrlərinə əsasən
tədqiq olunan maddədə 9 metilen qrupuna (СН
2
) xas
9 siqnal (20, 10; 20, 30; 20, 40; 20, 80; 30, 20; 30, 40;
30, 70; 30, 95; 40, 30 m.h.) aşkar edilmişdir. Maddədə
iki ikiqat rabitə mövcuddur.
13
С NMR- spektrindəki 4
olefin karbon atomlarına xas 120,0; 130,0; 139,0; və
140,15 m.h. siqnalları buna sübutdur. Maddənin
13
С
Dept 135 spektrində karbon atomlarının protonlaşmış
olefin atomlarına məxsus 3 siqnalın (120,0; 129,0 və
138,0 m.h.) aşkar edilməsi maddədə ikiqat rabitənin
etilen (–HС=CH–) və ikili-üçlü (>C=CH–) olmasını
müəyyən edir. Maddənin həm
13
С NMR, həm də
13
С
Dept 135 spektrindəki 70,0 m.h. siqnal hidroksil
qrupun yanındakı karbon atomuna aid edilmişdir.
Beləliklə, yuxarıda göstərilən
13
С NMR və
13
С
Dept 135 spektrlərinin aşkarlanmasından alınan
nəticələr tədqiq olunan maddənin 24β-etilxolesta-
5,22-dien-3β-ol (stiqmasterin) quruluşa malik
olmasını sübut edir.
Maddə 4 (stiqmasterin)
Stiqmasterin Telekia speciosa növündən ilk
dəfə olaraq tərəfimizdən alınmışdır.
NƏTİCƏLƏR
1.Telekia speciosa (Schreb.) Baumg bitkisinin
Gədəbəy rayonu Səbətkeçməz və Qalakənd
kəndləri və Göy-göl rayonu Toğana kəndi ətrafında
yeni yayılma sahələri aşkar edilmişdir.
2. Telekia speciosa (Schreb.) Baumg köklərindən 4
maddə alınmışdır: izoalantolakton ( C
15
H
20
О
2
, ə.t.
117-119ºC, dihidroizoalantolakton (C
15
H
22
О
2
, ə.t.
173-174ºC), β-sitosterin (C
29
H
50
О ə.t. 138-139ºC)
və stiqmasterin (C
29
H
48
O, ə.t. 170-171ºС) .
3. Stiqmasterin (C
29
H
48
O, ə.t. 170-171ºС) Telekia
speciosa növündən ilk dəfə olaraq tərəfimizdən
alınmışdır.
ƏDƏBİYYAT
Cahangirova İ.R., Sərkərov S.V. (2008) Telekia L.
və İnula L. morfogenetik yaxın cinslərinin
seskviterpen laktonları. AMEA Botanika
İnstitunun əsərləri, XXVIII: 146-158
Адекенов С.М., Кулыясов А.Т. (2003)
Сесквитерпеноиды в синтезе производных по
лактонному циклу. В кн: Избранные методы
синтеза и модификации гетероциклов. Под ред.
В.Г. Карцева М.: IBSPRESS. 2:7-24
Джахангирова И.Р., Серкеров С.В. Способ
получения сесквитерпенового лактона - эвдесм-
4(15),11(13)-диен-8,12-олида. Патент №а2008
0199. Бюллетень №3, 30.09.2009, с. 9
Джахангирова И.Р., Серкеров С.В. (2008)
Терпеноиды
Telekia speciosa.
Сборник
научных трудов III международной научной
конференции «Теоретические и прикладные
аспекты
биохимии
и
биотехнологии
растений». Минск: с. 361-363
Джахангирова И.Р., Серкеров С.В. (2009)
Сесквитерпеновые лактоны Telekia speciosa
(Schreb.) Baumg. Растительные ресурсы, 45(4):
56-59
Мехтиева Н.П., Серкеров С.В. (2011) К
химическому изучению Eupatorium canabinum
L. Azərbaycan Əczaçılıq və Farmakoterapiya
Jurnalı, №1: 23-25.
Рубинчик М.А., Рыбалко К.С., Евстратова Р.И.,
Коновалова О.А. (1976) Сесквитерпеновые
лактоны высших растений как возможный
источник новых антипротозойных препаратов.
Растительные ресурсы, 12(2): 171-181
Рустамбеков Р.Б., Гаджиева Т.Г., Мамедов
С.Ш. (1988) Компоненты Telekia speciosa.
Химия Природных Соединений, 5: 766-777
Серкеров С.В. (2005) Терпеноиды и фенолпроиз-
водные растений семейств Asteraceae и Apiaceae.
Баку: CBS Production, 312 c.
Серкеров
С.В.,
Алескерова
А.Н,
Джахангирова И.Р., Ибрагимов А.Ш. (2012)
Стероиды Artemisia abrotanum L. Интродукция
Нетрадиционных
и
Редких
Растений.
Материалы Х Международной Научно-
методической Конференции посвященной
памяти академика РАСХН Немцова Николая
Сергеевича. 1: 436-439
Серкеров С.В., Мехтиева Н.П. (2009) Новый
компонент Eupatorium canabinum L.. Химия
Природных
Соединений, 3: 318-320
Deliorman D., Ergun F., Koyuncu M. (2002)
Sterids of Telekia speciosa. Химия Природных
Соединений, 2: 165
Heftmann E. Biochemistry of plant steroids (1963)
Annual Review of Plant Physiology, v. 14: 225–
248 .
Werner J.M. Chemical and biological aspects of
brassinolide (1987) Ecology and Metabolism of
Plant Lipids, 5: 53-75
Sərkərov və Bağırova
16
Биологически Активные Вещества Telekia speciosa (Schreb.) Baumg.
С.В. Серкеров
1
, У.К. Багирова
2
1
Институт ботаники НАНА
2
Гянджинский государственный университет
Исследованы растения Telekia speciosa (Schreb.) Baumg., собранны на территории села Себеткечмез
Кедабекского района. Из ацетонового экстракта растений Telekia speciosa (Schreb.) Baumg методом
колоночной хроматографии, заполненной Al
2
O
3
, выделено 4 соединения. На основании физико-
химических и спектральных данных эти соединения можно идентифицировать как: изоалантолактон
(C
15
H
20
О
2
, т.п. 117-119ºC), дигидроизоалантолактон (C
15
H
22
О
2
, т.п. 173-174ºC), β-ситостерин (C
29
H
50
О
т.п. 138-139ºC) и стигмастерин (C
29
H
52
O, т.п. 170-171 ºС).
Biological Active Compounds in Telekia speciosa (Schreb) Baumg.
S. V. Serkerov
1
, U. K. Bagırova
2
1
Institute of Botany, ANAS
2
Ganja State University
The collected plants of Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. from Sebetkechmez village of Gedebek region were
investigated. 4 substances were izolated from asetone extracts of Telekia speciosa (Schreb.) Baumg. using
column chromatography with Al
2
O
3
. According to the chemical and spectral data, these substances can be
identified as: izoalantolakton ( C
15
H
20
О
2
, m.p. 117-119ºC), dihidroizoalantolakton (C
15
H
22
О
2
, m.p. 173-
174ºC), β-sitosterin (C
29
H
50
О m.p. 138-139ºC) and stiqmasterin (C
29
H
48
O, m.p. 170-171 ºС).
Dostları ilə paylaş: |