TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
11 Televiziyanın qanunları onun nəzəri əsaslarını və təhlil meto dologiyasını biçimləndirməyə kömək etməklə əsas istiqamətlərin müəyyən olunmasına da imkan yaradacaqdır. Elmi araşdırma nın yeniliyi, onun fundamentallığı məhz bu qanunlara söykənən dəqiq elmi yanaşmadadır. İndiyədək mövcud olmuş sistemsiz təhlilin əvəzinə televiziyanın mahiyyətinə, qanunauyğunluqları na və müxtəlif elmi araşdırmaların qovuşuğunda sistemli təhlili verən elmi araşdırma aktual, sənətşünaslıqda, televiziyaşünaslıq da yeni yanaşmadır. Televiziyanın bütöv bir anlamda çözülməsi, onun tərkib his sə lərinin ayrıca öyrənilməsi deyil, yaradıcısosialictimai ma hiy yətinin, axtarışlarının ümumi şəkildə çözülməsi sənətşünaslığın qarşısında duran və öz elmi həllini tapmayan başlıca vəzifə idi. Te leviziyanın əlçatarlığı, hər kəsin onun haqqında rəy bildirməsi, ictimai nəzarət mövcud olsa da, bütün bunlara aydınlıq gətirəcək təhlilin meydana çıxması üçün model, təhlil metodologiyası möv cud deyildi. Azərbaycanda 1956cı ilin 14 fevralından yayımlanan televiziya artıq XXI əsrdə hər bir azərbaycanlının məişətində, ic timai həyatında, mədəniyyətdə mühüm yer tutur. Ümummilli regional və kabel televiziyalarının pərvəriş tapdığı dönəmdə on ların fəaliyyətini tənzimləmək üçün mükəmməl elmi təhlil, araş dırma sənətşünaslığın vacib, mühüm vəzifəsidir. Etiraf etməliyik ki, Azərbaycan sənətşünaslığında bu mövzu çox az təhlil olunub, televiziyanın nəzəri əsasları, demək olar ki, diqqətdən kənarda qa lıb. Bu baxımdan televiziyanın təhlil metodologiyasını yaratmaq, onun mükəmməl formasını, sxemini tərtib edərək mənbələrə, araşdırmalara söykənmiş halda təqdim etmək, müxtəlif tərəflərini vahid təhlilə cəlb edərək mükəmməl modeli təklif etmək elmi tədqiqatın başlıca məqsədidir. Televiziyanın bədiikulturoloji, estetik mahiyyəti ilə bərabər sosial, ictimai fəaliyyətini, məhz bu elmlərin metodologiyasının iştirakı ilə televiziyaşünaslığın meto dologiyasının prizması ilə çözülməsi üçün zəmin yaratmaq, bu təhlili aparmaq da elmi işin əsas məqsədlərindəndir. Elmi araşdırmada, televiziyanın insan şüuruna, onun davranışı na, sosial həyata təsiri, bədiiestetik görüşlərin formalaşdırılması işində fəaliyyəti, təsir mexanizmləri, manipulyasiya gücü, yaradıcı yanaşma, yozum, təfsir, dramaturji janr, forma problemləri kimi olduqca mühüm mövzular aktual, həllini gözləyən olduğundan onu araşdırmaq, müəyyən bir sistem əsasında təhlil etmək, ölkə televiziyalarının misalında müqayisəli analizi təqdim etmək, yayı mın təşkili və yaradıcı işin elmi təhlilini vermək qarşıya qoyulub. İndiyədək dünyanın bir çox aparıcı elmi müəssisələrində televizi ya yaradıcılığı prosesini, onun sosial, ictimai, bədii məziyyətlərini, ümumi mənzərəsini çözən sənətşünas, kulturoloq, sosioloq və fi losoflar yayım işinin bədiiestetik təzahürlərini, televiziyanın in kişaf mərhələlərini, ictimaisosial, fəlsəfi və mədəni əhəmiyyətini
12 mükəmməl elmi tədqiqata cəlb edərək nəzəri əsasların, təhlil mo delinin hazırlanması üçün zəngin ola biləcək fundamental işlər görmüşlər. Lakin ölkə sənətşünaslığında televiziya ən az araşdı rılan mövzu olmuşdur. Televiziyaya sənət növü olaraq yanaşma, tədqiq olunaraq bitkin model, üzvi orqanizm kimi baxmaq ənənəsi olmamış, ayrıayrı sahələrin və ya yayım vahidlərinin elminəzəri təhlilini vermək, qiymətləndirmək hallarına rast gəlinmişdir. Azərbaycanda bir sıra alimlər televiziyanın bu və ya digər problemlərini çözmüş, tutarlı elmi işlər meydana qoymuşlar. Bu baxımdan Elşad Quliyevin “Televiziya iki əsrin ayrıcında”, “Tele viziya: nəzəriyyə, inkişaf meyilləri” kitabları, Qulu Məhərrəmlinin, Zeynal Məmmədlinin, Aydın Dadaşovun, Cahangir Məmmədlinin dəyərli araşdırmaları, həm nəzəri, həm də praktik əhəmiyyəti olan kitabları ölkəmizdə televiziya yayımının mənzərəsini, axta rışları, yaradıcı siyasəti, peşəkarlıq problemlərini nəzərdən ke çirməyə imkan vermişdir. Bu tədqiqatların əksəriyyətində filoloji yanaşma, jurnalistikanın baxış bucağı ilə baxmaq tendensiyala rı açıq görünür. Qulu Məhərrəmli və Zeynal Məmmədli öz elmi fəaliyyətlərində televiziya jurnalistikasının problemlərini, onu yaradıcı tərəflərini, ədəbi materialın təzahür formatını tədqiq etmişdirlər. Cahangir Məmmədlinin “Jurnalistikaya giriş” kita bında həmçinin telejurnalistikanın yaradıcı istiqamətləri öz əksini tapmışdır. Lakin bütün bu müəlliflərin elmi fəaliyyətinə, araşdır malarına yüksək önəm verərək, onların zəhmətini dəyərləndirərək deməliyik ki, bu işlərin heç biri televiziyaya tam, bütöv baxışı for malaşdırmır. Adı çəkilən araşdırmalar fraqmental görünür, hansı sa tərkib elementinin təhlili ilə kifayətlənir. Bu da təbii və doğru dur. Çünki televiziyanın bütöv yaradıcı mənzərəsini, axtarışlarını çözmək sənətşünaslığın problemidir. Jurnalistika, dramaturgiya burada vacib komponent kimi çıxış etsə də, hələ televiziyanın özü deyil. Televiziya nədir, necə olmalıdır, onun verilişləri, yayımı necə təhlil olunmalıdır, təhlilin istiqamətləri, modeli kimi məsələlər sənətşünaslıqda öz elmi həllini tapmamışdır. Məhz bu modelin mövcud olmaması sənətşünasları çətinə salaraq televiziya təhlilini diqqətdə saxlamağa imkan verməmişdir. Mətbuat səhifələrində təhlil xarakterli yazılar, araşdırmalar mövcud olsa da, bu daha çox resenziya formasında olmuş, fundamental təhlil kimi yox, seyrçi baxışının təzahürü kimi görünmüşdür. Televiziya və onun təsir etdiyi elmi sahələrə aid indiyədək çap olunmuş kitabları toplamaqla istər Rusiya, Türkiyə, istər sə də ABŞ, Böyük Britaniya, Belçika, Fransa, Finlandiya, İtaliya və başqa ölkələrin teleyayım təcrübəsi toplanaraq, bu ba rə də yazılmış elmi məqalələr, elmi araşdırmalar, hazırda xarici öl kə lərdə yayımla nan kanalların fəaliyyəti izlənməklə, dünya təc rübəsi öyrənilərək yerli yayımçıların fəaliyyəti ilə müqayisəli şəkildə paralellər apa rılıb. Həmçinin ölkədə yayımlanan kanalların müxtəlif mövzulu
Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|