TeleviZİya nəZƏRİYYƏSİNİN Əsaslari
Yüklə 3,52 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I FƏSİL 1.1
15 Mediatənqid və onun tərkib hissəsi olan televiziya tənqidi TVnin sosialmədəni funksiyası prosesini, aktual hadisələrin qiy mətləndirilməsi və analiz, təhlil üzə rin də qurulmaqla onun yaradıcı simala rının fəaliyyətini, axtarışlarını, veriliş, proq ramların yaradıcı mənzərəsini, mə dəni əhəmiyyətini, kütləvi kommunika si ya prosesində, kulturoloji aspektdə tut duğu yeri dəqiq müəyyənləşdirməyə, bu nunla da teleyayımçıların və yaradı cıların fəaliyyətini yönləndirməyə, istiqa mətləndirməyə xidmət edən kütləvi kom munikasiya, jurnalistika, sənətşünaslığın ta rixi və nəzəriyyəsi üzərində qurulan xü susi bir sahədir. Çox istiqamətli fə a liyyət televiziyanın təbiətindən irəli gə lən, onun kollektiv sənət olması, bir ne çə funksiya nı eyni vaxtda yerinə yetirməsi ilə bağlı dır. Televiziyaşünaslığın təhlil predmeti te leyayımın təşkili, proqramlaşdırılma sı, teleməhsulun yaradıcıkulturoloji əhə miy yəti, dəyəri, seyrçiyə təsir imkanla rı, iq tisadimarketinq əhəmiyyəti, reytin qi dir. Televiziyaşünaslıq sənətşünaslığın, ek ranşünaslığın bir istiqaməti olmaqla öz əha təsinə fəlsəfə, psixologiya, estetika, kul tu rologiya, sosiologiyanı daxil edir. Televi ziyanın kütləviliyi, informasiya vasitə si olması onun təhlilində sosialictimai elm lərin qənaətlərinin, araşdırmalarının nəzərə alın masını tələb edir. Əks halda Təhlil
metodologiyası və televiziya nəzəriyyəsi
16 təhlilanaliz birtərəfli, əhatəsiz ola bilər. Teletənqid akademik ya naşmanı tə ləb etdiyindən onun metodologiyasının da mövcudluğu tələb kimi çağdaş sənətşünaslığın qarşısında durur. Bu elmi araş dırmada məhz təhlilin metodologiyasını, istiqamətlərini müəyyən etməyə çalışacağıq. Təhlilin əsas istiqamətlərini, vacib olan tip lərini göstərəcəyik. Televiziya təhlilinin əsas istiqaməti kimi bə diiyaradıcı, ictimai və sosialkulturoloji çözüm götürülməsi da ha əhatəli və elmi yanaşmanı təmin edər. Sosial anlamda həm də iqtisadi amillər, qiymətləndirmə, marketinq işinin prinsipləri, ölçmə yolları təhlil olunmalıdır. Televiziya milyonlarla insana təsir edərək onların dünyagörüşünü biçimləndirir, sosialsiya si və mədəni baxışları təyin edərək yönəldir. Televiziya təkcə məlumatverən, xəbəryetirən deyil, həm də ev əyləncəsini quran vasitədir. Bütün sosial qruplara, yaşlara ünvanlanan yayım evdə hər kəsi öz ətrafına toplamaq məqsədi daşıyır. Məhz bu da onun sosial, kulturoloji, bədii əhəmiyyətini artırır, qoyulan tələbləri, ya radıcı sosial yükünü çoxaldır. Televiziya yayım vahidləri öz yara nışından sosialmədəni həyata hesablanıb; onu təsadüfi hal kimi dəyərləndirmək, tarixisiyasimədəni prosesdən kənarda çözmək doğru olmayan yanaşmadır. 1942ci ildə yayıma başlayan ilk kom mersiya kanalı olan ABŞın “DuMont” kanalı əhalini müharibənin stresindən çıxarmaq üçün əyləncəli proqramlar və komediyalar yayımlamağa başladı. Erni Kovaks, Pol Uinçell, Cerri Mahouni o dövrdə ekranlara gələrək insanlara gülüş bəxş edən xeyirxah lar kimi yadda qaldılar. İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı dönəmdə istər ABŞda, istərsə də Avropada yumoristik proq ramlar, əyləncəli şoular artmağa başladı ki, bu da müharibənin yaratdığı əhvalı dəyişmək, aqressiyadan uzaq nəsli yetişdirmək məqsədi daşıyırdı. SSRİdə və onun tərkibində olan Azərbaycanda TV ideoloji təbliğat, yüksək mədəni nümunələrin reproduksiyası vəzifəsini Sovet quruluşunun sonuna qədər qoruyub saxladı. 1956cı ildə videoplyonkanın meydana gəlməsi, proqramın tək rar yayım imkanının yaranması teleyayımın kommersiya mahiyyətini gücləndirdi, yayımçılar öz fəaliyyətlərini kommer siya dairələrinin maraqları ilə tənzimləməyə başladılar. İlk dəfə ABŞda Conaton Vinterin şousu videoplyonkaya alınaraq təkrar təkrar verilməsi ilə yadda qaldı. Sitkom (situasiyalar komediyası) formatı məhz bu şouların əsasında yarandı. 1951ci ildə “I Love Lucy” üç kamera ilə çəkilən ilk sitkom oldu və bununla da ailə şouları yarandı. 1956cı ildə isə ilk dəfə 30 dəqiqə həcmində olan seriallar yayımlandı. 1960cı ildə sinxronun mümkünlüyü, final və 17 ön titrləri yerləşdirmək imkanları, gecikməklə çəkmək imkanları nın yaranması, bununla da idman yarışlarında ən əsas məqamları təkrar vermək hissəsi, portativ kameraların yaranışı televiziyanın imkanlarını hədsiz etdi. O, tədricən hər evdə bütün əyləncəni, informasiyanı ötürən əsas vasitəyə çevrildi. Kanalların və proq ramların sayının artması, hamının marağına səbəb olması ictimai münasibəti, rəyi və tənqidi də qəzet səhifələrinə, kitablara gətirdi. Sistemsiz, bir qədər baxış təəssüratları ilə zəngin ilk tənqidi yazılar televiziyaşünaslığın təməli hesab oluna bilər. 1970ci illərdən baş layaraq ABŞ və Avropada əxlaqa, dəyərlərə zidd, irqçiliklə zəngin mövzulu yayımların ekrana çıxması cəmiyyətdə birmənalı qarşı lanmırdı. Ciddi tənqidlər, “All in the family”, “Dallas” kimi seri alların ictimaiyyətdə yaratdığı qıcıq yeni mövzuideya axtarışını, formatın tətbiqini tələb edirdi. Saat 07.00 21.00 “ailə vaxtı” elan olunması, bu vaxt ərzində zorakılıq, erotik, irqçi və ayrıseçkilik yaradan istənilən görüntü, çıxış, atmacanın belə qadağan olun ması çox ciddi mövzu məhdudiyyətləri yaratdı. Məhz bu dövrü teleyayımda yaş, sosial qruplara görə bölünmə işinin başlanğıcı və yeni nəsil veriliş, proqramların tələb olunan məhdudiyyətlər çərçivəsində daha keyfiyyətli təcəssümü kimi dəyərləndirmək la zımdır.
1970ci ildə RCA şirkətinin yeni standartı VHSi təqdim etməsi, optik kabellərin istismara buraxılması televiziya yayımında gö rüntünün keyfiyyətini xeyli dərəcədə artırmış oldu. Artıq 1980ci illərdən başlayaraq görüntü üzərində yaradıcı iş mərhələsi pərvəriş taparaq, yaradıcılığın qayəsinə çevrildi və montaj effektləri, şrift, yazıların ölçüləri, biçimləri ilə fərqlənmək o dövrün əsas yaradıcı axtarışlarının abhavası oldu. MTVmusiqi, CNNxəbər, Bravo kino kanallarının yaranışı ixtisaslaşmış yayımın əsasını qoymaq la yeni kommersiya imkanları formalaşdırdı. Videoklip sənətinin yaranması və bununla da müğənnilərin öz mahnılarını reklam etməsi anlayışı istər şoubiznes, istərsə də teleyayım üçün yeni üfüqlər açdı. 1990cı illərdən isə rəqəmsalyayım çəkiliş anlayışının meydana gəlməsi yeni tip yayımlara və keyfiyyət sıçrayışına təkan verdi. Ar tıq kompyuterlə televiziya yayımının vəhdəti tapılmışdı və mon taj, qrafika işlərində məxsusi kompyuter proqramlarından istifadə olunurdu. Bütün bu texniki sıçrayışlar teleyayımın keyfiyyətini yüksəltməklə bərabər, onun yaradıcı imkanlarını, yeni yanaşmanı da meydana çıxardı.
Yüklə 3,52 Mb. Dostları ilə paylaş:
|