Telman hüseynov azərbaycan Respublikasının əməkdar iqtisadçısı, iqtisad elml
Yüklə 4,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Xarici iqtisadi f əaliyy ət iki v ə daha çox ölk ə arasında aparılan ist ənil ən t əs ərrüfat əlaq əl əridir.
- Firmanın xarici iqtisadi f əaliyy ətd ə əsas kimi q əbul etdiyi m əqs ədl əri üç qrupa bölm ək olar: satı
- Firma v ə ya mü əssis ə xarici ölk əy ə m əhsul ixrac etm əkl ə öz m ənf əətini artıra bil
- ki, istehsal olunan m əhsul öz ölk əsi üçün texniki v ə iqtisadi baxımdan m əqbul m əhsul olsa da, dig ər ölk
Telman Huseynov
526 sulları – özünə nisbətən – digər ölkədə ucuz başa gələn məhsullarla mübadilə edə bilsin. Lakin, onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu, həmin ölkənin iqtisadi imkanlarının tamamilə istifadə edildiyi şəraitdə müm- kündür. Yəni əgər ölkədə işsizliyin səviyyəsi yüksəkdirsə, təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb olunmamış resurslar mövcuddursa, onda, bir sıra is- tehsallar nisbətən səmərəsiz olsa da, bunların inkişaf etdirilməsi iqtisa- di və sosial-siyasi baxımdan məqsədəuyğundur.
onun (firmanın) xarici ölkələrlə ticarət-iqtisadi, istehsal və elmi-texniki əməkdaşlığının, valyuta-maliyyə və kredit münasibətlərinin formalaş- masına istiqamətlənmiş fəaliyyətini nəzərdə tutur. Firmalar özlərinin xarici iqtisadi məqsədlərinə nail olmaq üçün bəzən ölkə daxilində istifadə etdikləri təsərrüfatçılıq formalarından fərqlənən xarici iqtisadi əməliyyatların aparılması formalarını seçməli olurlar. Bu formaların seçilməsinə yalnız qarşıya qoyulmuş məqsədlər deyil, həm də firmanın fəaliyyət göstərəcəyi xarici mühit də xeyli dərəcədə təsir göstərir.
ə
Satış bazarı firmanın məhsul və xidmətlərinə maraqlı olan alıcıla- rın sayı və onların alıcılıq qabiliyyəti ilə məhdudlaşır və ya müəyyən olunur. Lakin bu məsələyə ayrıca bir ölkə çərçivəsində deyil, beynəl- xalq miqyasda baxılmalıdır. Belə olan halda məhsulların satılmasın- da maraqlı insanların sayı və onların alıcılıq qabiliyyətlərinin məc- musu da artar. Nəticə etibarilə bu o deməkdir ki, firma məhsulun da- ha böyük həcmli satışını və daha yüksək mənfəət səviyyəsini özü üçün təmin edə bilər. Müəssisə və firmalar, bəzən, öz ölkələrinin daxili bazarındakı tələbdən yüksək istehsal gücünə malik olurlar. Bu, həm ölkənin öz tələbatlarından artıq olan kəşf edilmiş təbii ehtiyatların həcmi ilə, həm də müəyyən məhsul üzrə konkret istehsal güclərinin miqyası ilə əlaqədar ola bilər. Xüsusən, kiçik dövlətlər böyük dövlətlərə nisbətən xarici ticarətə daha çox meyilli olurlar. Bunun səbəblə- rindən biri firmanın optimal ölçüsü ilə bağlıdır. Belə ki, bir sıra məhsullar üzrə firma o zaman rentabelli olur ki, o, böyük həcmdə Fəsil 21. Firmanın xarici iqtisadi fəaliyyəti
527 məhsul istehsal etsin, lakin kiçik ölkədə bu istehsalın həcminin da- xili tələb məhdud olduğundan, onların inkişaf imkanları xarici ti- carətlə bilavasitə əlaqədar olur. Təcrübə göstərir ki, firmada istehsalın həcmini müəyyən həddə qədər hər dəfə artırdıqca istehsal vərdişlərinin toplanması və məhsul vahidinə düşən şərti sabit xərclərin azalması hesabına onun vahidinə düşən xərclər 20-30 faiz azalır. Kiçik ölkələrdə bunu, əsasən, öz məhsullarını xarici bazarlara çıxmaqla satışın həcmini artırmaq yolu ilə təmin etmək mümkündür.
tış coğrafiyasını genişləndirmək və habelə məhsulun həyat tsiklinin müxtəlif mərhələlərinə uyğun ölkələr üzrə reallaşdırmaq işini həyata keçirilməklə öz mənfəətini artıra bilir. Beləliklə, firmanın və ya müəssisənin xarici iqtisadi fəaliyyətinin əsas motivi məhsul satışının miqyasını genişləndirməsidir. stehsalçı müəssisələr və distribyutorlar (bölüşdürücülər) kifayət qədər tez-tez zəruri məmulat və xidmətləri, yarımfabrikat və dəstləş- dirici məmulatları və habelə son məhsulları xarici ölkələrdən əldə edirlər. Bu addım firmaya, bəzi hallarda xərcləri aşağı salmağa, bəzi hallarda isə öz ölkəsində istehsal olunmayan məhsulları xarici ölkə- lərdən əldə etməyə imkan yaradır. Adətən firma və müəssisələr özlərinin satış və mənfəətlərinin səviyyəsində böyük kənarlaşmaların yaranmasına imkan verməməyə çalışır və bu məqsədlə satış və tədarük üçün münasib xarici bazarlar axtarırlar, onların müxtəlif ölkələrdəki iqtisadi inkişaf tsikllərinin uy- ğun gəlməməsindən istifadə etməyə cəhd göstərirlər. Başqa sözlə, bir ölkədə iqtisadi fəallığın aşağı düşməsi nəticəsində satışın həcmi aza- lırsa, iqtisadi yüksəliş mərhələsində olan digər ölkədə isə satışın həc- mi artır. Nəticədə müəssisə və ya firma, eyni məhsulun bir neçə öl- kədə satış bazarına malik olmaqla, hansısa bir ölkədə qiymətin dəyiş- məsindən və ya tələbin azalmasından yaranan itkiləri ixtisara sala bilir.
Yüklə 4,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|