Telman orucov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
10 İnstitut təsis edildi, burada tələbələr erməni və azərbaycan bölmələrində təhsil alırdılar. Vilayətin paytaxtına dəmir yolu çəkildi. Xocalıda aviasiya reyslərinə yol açan hava limanı istifadəyə verildi. Ermənistanla nəqliyyat əlaqəsinə imkan verən Şuşa-Laçın yolu yenidən tikildi. Bir sıra sənaye müəssisələri işə salındı. Üzümçülük və şərabçılıq sürətlə inkişaf etdirildi. Stepanakertdə və Şuşada geniş miqyasda tikinti-quruculuq işləri aparıldı. Bütün bunlar və həmçinin aparılan səmərəli ideoloji iş muxtar vilayətdə mənəvi iqlimin saflaşmasına xeyli şərait yaratdı. Yarasalar işıqdan qaçan kimi qatı millətçilərin də ciyərləri saf hava ilə nəfəs almağa yaramırdı, ona görə də onlar vilayəti tərk edib, isti yuvaya yiyələnmək niyyəti ilə Yerevana üz tutdular. Axı onların bir hissəsi həm də sui- istifadə hallarına yol verdiklərinə görə rəhbər vəzifələrdən uzaqlaşdırılmışdılar, əvvəlki nüfuz dairələrini itirmişdilər. Lakin vilayətdəki sabitlik, əmin-amanlıq erası uzun sürmədi. 1985-ci ildə ölkə rəhbərliyinə gəlmiş Mixail Qorbaçovun siyasi həyatı demokratikləşdirmək ideyası Dağlıq Qarabağda separatçı ünsürlərin çirkab köpüyü kimi baş qaldırmasına münbit şərait yaratdı. Vilayətdəki qatı millətçilər ölkəni fəlakətə aparan dalğanın detonatoru rolunda çıxış etməyə başladılar. Bu vaxt millətçi liderlər də Yerevandan geri dönmüşdülər ki, separatizm hərəkatına birbaşa rəhbərlik etsinlər. Getdikcə səsi yüksələn xora azmış oğul kimi geri qayıdan və daş karxanasına direktor təyin edilmiş Arkadi Manuçarov dirijorluq edirdi. Vilayətin rəhbərliyi isə millətçiliyə qarşı əvvəlki mübarizəsini zəiflətmiş, heçə endirmişdi və əslində prosesə nəzarəti itirməklə hadisələrin quyruğunda sürünürdü. Qatı erməni millətçiliyi öz aqressiv planlarının əlamətlərini 1987-ci ildə büruzə verməyə başlamışdılar. Həmin il Heydər Əliyevin Sov. İKP MK Siyasi Bürosunun tərkibindən və SSRİ hökumətindəki rəhbər vəzifədən uzaqlaşdırılması ilə onların təxribat yönlü hərəkətləri üçün münbit şərait yaranmışdı və bu vaxta qədər davam edən məxfilik pərdəsi yırtılmış, sərsəm iddialar açıq-aşkar müstəviyə keçirilmişdi. Akademik Aqanbeqyanın Parisdəki Dağlıq Qarabağın Ermənistana aid olması barədəki provokasiya xarakterli çıxışı separatizm üçün onu dəstəkləyən qüvvələrin şüurunda yaşıl işıq yandırmışdı. Zori Balayanın azərbaycan xalqına qarşı nifrət və kinlə mayalanmış “Ocaq” adlı kitabı erməni millətçiliyinin əlavə ideoloji təminatına çevrilmişdi. Belə bir şəraitdə Mixail Qorbaçovun bilavasitə bələdçiliyi və iştirakı ilə Azərbaycana təzyiqlər artırdı. Ermənistan nə sahədəsə tənqid ediləndə “birləşmiş qablar” qanunun icrası kimi Azərbaycan da paralel olaraq əslində əsassız ittihama məruz qalırdı. Azərbaycan KP MK birinci katibi Kamran Bağırovun bu təzyiqləri dəf etmək cəhdləri uğur qazanmırdı. Artıq respublika partiya rəhbərliyinin daxilində də müəyyən çaşqınlıq və qıcqırma əlamətləri nəzərə çarpırdı. Hələ öldürülməmiş ayının dərisindən xəz çuxa geyinmək arzusunda olanlar boşalması gözlənilən birinci katib postunu tutmaq üçün yollar və vasitələr axtarırdılar. Bir qədər sonra hadisələr daha gərgin fazaya daxil oldu. 1988-ci ilin fevralında vilayətin paytaxtının mərkəzi meydanında mitinqlər başladı. İlk mitinq baş verən ərəfədə mən Qubaqlı, Zəngilan, Cəbrayıl rayonlarında ezamiyyətdə idim, Mərkəzi Komitənin aqrar məsələlər üzrə katibi kimi kənd təsərrüfatı işlərinin 11 vəziyyəti ilə tanış olurdum. Axırıncı gün Cəbrayıl rayon partiya komitəsində müşavirə keçirərkən Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi, mərhum Kamran Bağırov məni telefona çağırdı və göstəriş verdi ki, təcili Stepanakertə gedim. Söhbətin gedişində orada vəziyyətin yaxşı olmadığını da qeyd etdi. Vilayət partiya komitəsində məndən bir az əvvəl buraya gəlmiş Mərkəzi Komitənin ideoloji iş üzrə katibi Ramiz Mehdiyevlə görüşdüm. Biz gecəni birinci katibin kabinetində keçirdik. Gecə saat 4-ə yaxın vilayət qəzetində vəziyyəti təhlil edən məqaləni dərc etməkdən redaktorun imtina etdiyini xəbər verdilər. Məqalədə “Azərbaycan” sözünün işlədilməsinin əhalini guya hiddətləndirəcəyini əsas gətirərək redaktor belə mövqedən çıxış etmişdi. Bundan əvvəl isə o, vilayət partiya komitəsinin ideoloji iş üzrə katibi işləmişdi. Onun belə təslimçi mövqeyi hiddət doğurmaya bilməzdi, o, əslində əhalidən deyil, artıq bütün məsələlərə nəzarət edən qatı millətçilərdən qorxurdu, çünki onlar “xain” damğası yapışdırmaqla onu şantaj edə bilərdilər. Bu gecə bizə çox həqiqətləri anlatdı. İyrənc epizod isə Azərbaycanın ərazisinin parçalanmasına yönələn təhlükənin ilk nişanəsi idi. Mitinqlər artıq vilayət paytaxtının həyatının başlıca atributuna çevrilmişdi, adamlara işləməyə də imkan vermirdilər. Bu vaxt Moskva heç bir ciddi tədbirə əl atmağa icazə vermirdi, çıxış yolunu vilayət rəhbərliyini dəyişdirməkdə gördü. Bu, əslində qəti addımlardan qaçmaq yolu olmaqla vəziyyətə müsbət təsir göstərmədi. Az sonra Azərbaycanda və Ermənistanda rəhbərliyin dəyişdirilməsi baş verdi, “xilas kəməri” kimi düşünülən həmin tədbir də heç bir faydalı bəhrə vermədi. Bir qayda olaraq kosmetik əməliyyatlar zahiri təsir bağışlayır, mahiyyət isə elə bir korreksiyaya məruz qalmır. Azərbaycanda yeni rəhbərlik səmərəsiz güzəştlər yolunu tutmaqla səhvləri daha da dərinləşdirdi. Mərkəzi Komitənin birinci katibi Əbdürrəhman Vəzirov problemə nüfuz etmək əziyyətinə qatlaşmırdı, adekvat addımlar əvəzinə palliativlərə, bəzən hətta primitiv effekt yaradan tədbirlərə üstünlük verirdi. Onun “süvari hücumu” ilə məsələni bir andaca həll etmək inamı gerçəkliklə üzləşdikdə iflasa uğradı. Bu isə çox güman ki, Moskvanı razı salmamış deyildi. Şovinistlər başqa millətlərin, xüsusən qonşu xalqların timsalında düşmən obrazı yaratmadan keçinə bilmirlər. Onlar bu “düşmənə” hər an xətər toxundurmağa, ziyan vurmağa çalışırlar. Lakin bu münasibətin mahiyyətinə nüfuz etdikdə görürük ki, xətər, bəla birinci növbədə şovinistlərin mənsub olduğu xalqa dəyir. Alman şovinizminin bu xalqı hansı fəlakətlərə sürüklədiyi əyani bir sübutdur. Qatı millətçilər əks qütbdə hesab etdikləri milləti izqoy vəziyyətinə salmağa çalışsalar da, əslində özünə böyük bədbəxtlik uçurumu yaratmış olur. “Miatsum” şüarı vasitəsilə və mistik xoşbəxtliyə çatdırılacağı vədi ilə Qarabağ ermənilərini aldadanlar, onların bir hissəsini zombilərə çevirənlər hər iki tərəfdən olan yüz minlərlə adamı fəlakətli günlər yaşamağa məcbur etdilər. Yer üzərində cənnətlə üzləşəcəklərini güman edənlər səfalətli həyatın bütün nümunələri ilə tanış olmaq imkanı qazandılar, Dante cəhənnəminin doqquz dövrəsindən keçdilər. Eldorado xəyalı ilə yaşayanlar ehtiyacın, yoxsulluğun, evsiz-eşiksizliyin eybəcər sifətləri ilə üzləşməli oldular. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|