Телман Оруъов
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
13 altına atdı. Romalı qılıncını onun boğazına soxdu. Romalılar Horatsini böyük sevinclə qarşıladılar. Lakin Horatsinin bacısı Kuratsilərdən birinin sevimlisi idi və sevgilisinin plaşını qardaşının çiynində gördükdə o, ağlayıb qışqırmağa başladı. Ağı deyərək o, adaxlısının adını hündürdən çəkirdi. Horatsi hiddətlənərək qılıncla bacısını öldürdü. "Öz vaxtı çatmamış məhəbbətinlə nişanlının yanına yollan! Sən öz qardaşlarının həm ölülərini, həm də dirisini, öz vətənini unutmusan. Düşmənə ağı deyən hər bir romalı qız belə məhv olacaqdır". Bu əməlinə görə, Horatsi tutulub məhkəməyə gətirildi. Onu ən ağır cəza gözləyirdi, duumvir məhkəməsində hətta təqsiri olmayanların da bəraət almaq imkanı yox idi. Məhkəmə ağır hökmünü elan etdikdə, iş xalqın müzakirəsinə verildi. Bu vaxt ata Publi Horatsi elan etdi ki, hesab edir ki, qızı düzgün olaraq öldürülmüşdür və xahiş etdi ki, bir az əvvəl çox övladı olan bu adamı, indi övladsız qoymasınlar. O vaxtlar Romada atanın övladların həyatı, azadlığı və əmlakı üzərində tam hakimiyyəti var idi. Xalq onun çıxışından sonra Horatsiyə bəraət verdi, bu qərara ədalətdən daha çox, onun igidliyi təsir göstərdi. Lakin Alba ilə sülh uzun sürmədi, romalılar ümumi düşmənlə - fidenlərlə vuruşduqda, Alba əsgərləri diktatorla birlikdə geri çəkilərək xəyanət etdilər. Ona görə də romalılar düşməndən daha çox müttəfiqlərindən təhlükə gözləyirdilər. Çar Tull Alba diktatoru Mettini iki şəhər arasındakı müqaviləni pozan və müharibənin təşəbbüsçüsü adlandırdı. Çar Mettini arabanın təkərlərinə bağlatdırdı və atlar qaçmağa başladıqda, onun bədəni iki yerə bölündü. Tull bunu gələcəyə ibrət dərsi olmaq üçün edirdi. Albaya süvarilər göndərildi ki, əhalini Romaya köçürsün. Albalılar şəhəri tərk edəndən sonra romalılar bütün evləri uçurdular. Dörd yüz yaşı olan şəhər yerlə yeksan edildi. Onun dağılması ilə Roma böyüməyə başladı, şəhərin əhalisi iki dəfə artdı. Romalıların ordusu da xeyli gücləndi, təkcə Alba cavanlarından Tull yeni on turma (hər biri otuz süvaridən ibarət hərbi dəstədir) süvari topladı və bu qüvvəyə arxalanaraq Sabin vilayətinə hücum etdi. Bu döyüşdə romalılar qalib gəldi, sabinlilər çoxlu itgi verib qaçmağa məcbur oldular. Bu qələbə romalılara böyük şərəf gətirdi. Tull Hostili 32 il (m.ə. 672-640-cı illər) çarlıq etdikdən sonra öldü. Tull Hostilinin vəfatından sonra yeni çarlıqlar arası dövr başlandı. Xalqın yığıncağında Ank Martsi çar seçildi və atalar bu qərarı təsdiq etdi. O, çar Numa Pompilinin qızının oğlu olmaqla nəvəsi idi. Ank xasiyyətinə görə təkcə babasına deyil, həm də Romula çox oxşayırdı, davakar idi. O, Romanı genişləndirməyi nəzərdə tuturdu. O, latin şəhəri Politoriyə hücum edib, onu tutdu və şəhərin əhalisini Romaya köçürdü. Bu dövrdə bir çox təpələr məskunlaşmaqla birləşdi və Tibrin sağ sahilindəki Yanikul təpəsi də şəhərə qatıldı. Ank Tibr çayının dənizə töküldüyü yerdə Ostiya şəhərini saldı, bununla Romanı həmçinin dəniz dövləti etdi. Onun çarlığı dövründə korinfli Demaratın oğlu Lukumon Etruriyanın Tarkvini şəhərindən Romaya köçdü. O, çox işgüzar və varlı adam idi. Rəvayətə görə əlifbanı da Yunanıstandan İtaliyaya, məhz onun atası Demarat gətirmişdi. O, Tarkvini şəhərinə gəldikdən sonra etrusk qızı ilə evlənmiş və bu nigahdan Lukumon olmuşdu. (Lukumon-etrusk dilində çar deməkdir). Lukumon da böyük etrusk nəslinin qızı ilə evləndi. Lakin etrusklar sürgün edilmiş adamın oğlu kimi Lukumona pis münasibət bəslədiklərindən, ailə Romaya köçməyə məcbur oldu. Romada onlar özlərinə ev düzəltdikdən sonra Lukumon burada Lutsi Tarkvini adı ilə yaşamağa başladı. Öz 14 qabiliyyəti ilə o, tezliklə şəhərdə hörmət qazandı və vəsiyyətə görə çar uşaqlarının hamisi təyin edildi. Ank Martsi 24 il çarlıq etdi. O öldükdə onun böyük oğlanları var idi. Çarı seçmək üçün yığıncaq çağırıldıqda, Tarkvini çarın oğlanlarını ova göndərdi. Yığıncaqda o, çox məharətlə çıxış etdi. Axı o, dövlət işlərindən yaxşı baş çıxarırdı, uzun müddət idi ki, Romada yaşayırdı, qanunları, romalıların adətlərini öyrənmişdi. Bütün xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq xalq onu yekdilliklə çar seçdi. O, bu vəzifəyə layiq olduğunu onda göstərdi ki, daha çox dövlətin möhkəmləndirilməsi və genişləndirilməsi qayğısına qaldı. Əvvəlcə o, latinlilərlə müharibə etdi və Apiola şəhərini tutdu. Sonra Sabin müharibəsi başlandı. Bu döyüşdə romalılar hiyləgərliyə əl atıb, çoxlu ağac yandırıb çayın qırağına yumaladılar. Yanğın nəticəsində körpü sıradan çıxdı və bu sabinliləri çox qorxutdu, onlar qaçmağa başladılar, çox sayda adam çayda həlak oldu. Döyüşün udulmasında Tarkvininin yeni yaratdığı süvari dəstələri xüsusi rol oynadı. Sabinlilər qaçaraq dağlara üz tutdular. Tam darmadağın edildikdən sonra onlar sülh xahiş etdilər. Müharibədən Tarkvini Prisk zəfərlə döndü. Sonra o, bir-birinin ardınca latin şəhərlərini tutdu və bütün latinliləri özünə tabe etdi. Bundan sonra o, dinc işlərlə məşğul olmağa başladı, şəhərin ətrafına daş hasar çəkdi, Forum ətrafındakı alçaq sahələri qurutdu, buradan Tibr çayına kanallar çəkdi. Kapitoli təpəsində Yupiter məbədinin əsasını qoydu. Bu vaxt onun evində, qul qadının çarın bir klientindən doğulmuş Tulli adlı oğlan uşağı vardı. Rəvayətə görə, bir dəfə çar yatan bu uşağın başının alovlanmağını müşahidə etmişdi. Uşaq yuxudan duranda, alov da yoxa çıxdı. Çarın arvadı bu uşağı göstərərək ərinə dedi ki, nə vaxtsa bu bizim işığımız, alçaldılmış çar evinin dayağı olacaqdır. Tsitseron bu rəvayətin məcazi mənasını əsas götürərək yazır ki, "o, qullar arasında tərbiyə alsa da, çar süfrəsinə qulluq edərkən, çar o vaxtlar bu oğlan uşağında yanan ağıl qığılcımlarını görməyə bilməzdi; çünki o, hər bir işdə və söhbətdə çox mahir idi. Ona görə də uşaqları hələ kiçik olduğundan, çar Servini çox sevdi və buna görə xalq içərisində hamı onu çarın oğlu hesab edirdi". Çar öz qızını ona nişanlandırdı. Bu o dövrdə qeyri-adi məsələ idi, çünki Servi qul qadının oğlu idi və uşaqlıqda qul hesab olunmuşdu. Romada indiyədək çarlıq yadellilərə məxsus olmuşdu, indi isə qula qismət olacağı gözlənirdi. Bununla razılaşmayan Ankın oğlanları çarın özünə sui-qəsd etməyi qərara aldılar. Bunun üçün iki çoban seçildi. Onlardan biri çara şikayətini etdikdə, digəri çarın başını balta ilə vurdu. Tarkvini Prisk son nəfəsində olanda, mühafizəçilər qatilləri tutdu. Tarkvinin arvadı Servini yanına çağırdı və ona and içdirdi ki, qayınatasının qanını yerdə qoymasın və bildirdi ki, çarlıq artıq ona məxsusdur. Sonra Servi küçəyə çıxıb xalqa müraciət etdi ki, onlar sakitliyi qoruyub saxlasınlar, axı çarın zərbə ilə ancaq qulağı batmışdır, balta yarası isə dayazdır və çarın sağlamlığına heç bir təhlükə yoxdur, çox keçməz ki, onlar özləri çarı görərlər. Hələlik isə o, göstəriş vermişdi ki, xalq Servi Tulliyə tabe olsun, çünki bundan sonra o, mühakiməni aparacaq və çarın digər səlahiyyətlərini həyata keçirəcəkdir. Bu vaxt xalqın qarşısına çıxan Servi çar kürsüsünə əyləşdi və bir sıra məsələləri həll etdi, digərlərini isə guya çarla məsləhətləşməyə saxladı. Beləliklə, çar Qədim Tarkvini öldükdən bir neçə gün sonra belə, onun ölümünü xalqdan gizlədib, Servi öz vəziyyətini xeyli möhkəmləndirməyə nail oldu. Bu bir həqiqət idi ki, Servi əvvəl vaxtlarda özünü mühafizəçilərlə əhatə edərək, xalqın seçkisi olmadan Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|