Telman xəLİlov, maya zeynalova
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
29 Dördüncü dövrd ə Azərbaycan ərazisinin çox hissəsi quru idi. H əmin sahələrin inkişafı respublikanın müasir geoloji coğrafi vəziyyət alması istiqamətində getmişdir. Hələ neogend ə quruya çevrilmiş Böyük və Kiçik Qafqaz və Talış silsil ələri bu zaman bir tərəfdən aşınmaya, digər tərəfdən isə tektonik h ərəkətlərə məruz qalır. Ümumiyy ətlə, yerin dördüncü dövr tarixində bir çox geo- loji hadis ələr baş vermiş, yerin fiziki-coğrafi şəraiti xeyli d əyişmiş və müasir üzvi aləmin təşəkkülü prosesi tamam- lanmağa başlamışdır. Müasir geoloji əsr dördüncü dövrdə buzlaşmadan sonra g ələn əsrdir. Bu əsrin ümumi xarakteri buzlaqlararası əsrləri xatırladır. Ərazinin müasir coğrafi və geoloji xarakteri dördüncü dövrd ə yaranmış və bu inkişaf prosesi elə indi də davam edir. Orqanizm al əminin inkişafında dördüncü dövr üçün in- san ların meydana gəlməsi çox əlamətdar bir hadisədir. Odur ki, dördüncü dövrü aliml ər antropogen, yəni insanların mey- dana g əlməsi dövrü də adlandırırlar. İnsana çox yaxın olan primatlar bu dövrün əvvəlində meydana gəlmiş, sonrakı müdd ət ərzində, əvvəl qədim və nəhayət, müasir insanlar inkişaf edərək Yer üzərində hakim olmuşlar. 30 III FƏSİL BƏŞƏRİYYƏTİN SÜLH VƏ TƏRKSİLAH PROBLEMLƏRİNİN EKOLOJİ MAHİYYƏTİ Hazırki dövrdə bütün qlobal problemlər içərisində ən əsa- sı sülh və tərksilah problemləridir. İnsan yer üzərində peyda olduqdan sonra min ill ərlə müxtəlif silah növlərilə saysız- hesabsız müharibələr etmişlər. Bu müharibələr əsas etibarilə torpaq tutmaq, t əbii sərvətlərə yeyələnmək, ərazi genişlən- dirm ək, din və ərazi ayrıseçgilikləri əldə etmək və s. səbəb- l ərdən baş vermişdir. Təkcə XX əsri götürsək bu əsrin I ya- rısında iki dünya müharibəsi tarixdə misli görünməmiş təbii, ekoloji, siyasi v ə iqtisadi nəticələrilə tarixə düşmüşdür. II Dünya müharib əsində bəşəriyyətin bu vaxta kimi görm ədiyi silah və sursatdan istifadə edilmişdir. Görünür elə bu aramsız müharibələr, kütləvi xəstəliklər, irili-xırdalı müx- t əlif dağıdıcı təbii hadisələr (vulkan püskürmələri, zəlzələlər, sell ər, okeanlarda sunami dalğaları, fırtınalar, qasırğalar, tornado, s əhralaşma kimi problemlər) hər bir ictimai forma- siyada özün əməxsusluğu ilə seçilmiş və öz təsirini göstər- mişdir. Heç təsadüfi deyil ki, dünya əhalisinin sayı bütün bu tarix boyu, y əni XIX əsrə kimi 1 milyardı keçə bilməmişdir. 1820-27-ci ill ərdə dünya əhalisinin sayı cəmi 1 milyard olmuşdur. Son 130-140 ildə Dünya əhalisi bütün bəşər tarixind ən 5-6 dəfə artmışdır. Bu artıma həm də yüksək elm v ə texnikanın inkişafı səbəb olmuşdur. İkinci Dünya müharibəsindən sonra, elmin və texnikanın sür ətli inkişafı yeni-yeni silah növlərinin yaradılmasına s əbəb oldu. Artıq bu silahlar qısa vaxt ərzində çoxlu milyon- larla in sanları məhv edə bilər. 1. Bu gün çoxlu qlobal ekoloji probleml ərin içərisində xüsusi «fövq əladə» yeri sülhün qorunub saxlanılması, müha- rib ənin qarşısının alınması, tərkisilah, xüsusilə də qlobal 31 nüv ə konfliktlərinin qarşısının alınması durur. Birinci növb ədə bu mexaniki nüvə dalğasıdır. Bu dalğa təbü və süni obyektl ərin qüvvətli dağılmasına səbəb olur. İkinci effekti – qüvvətli istilik şüalanmasıdır ki, onlar da yan ğın törədir, bütün canlıları yandırıb məhv edir. 2. F əlakətli radioaktiv qamma şüalanması baş verir ki, bu da 400-1000 ( əsas məhvedici efekt) BER dozası ilə baş verir, bu da ətraf mühiti 10 küriyə qədər radioaktiv olan izo- topla, y əni 1 km 2 -d ə 10 küri, bu da canlılar üçün ölümcül olan dozadır. 3. Nüv ə parlayışının ikinci təhlükəsi – yüksək dozada çirkl ənməsidir. Bel əliklə XX əsrin II yarısından başlayaraq sülh və t ərksilah bəşəriyyətin ən əsas probleminə çevrildi. II Dünya müharib əsi atom silahlarının (nüvə partlayışları) tezl əşməsinə səbəb oldu. Belə ki, mütəxəssislərin fkirincə müharib ədə atom silahından istifadə olunmaması bir növ Hitlerin fanatizmi il ə əlaqələndirənlər var. Guya 1944-cü ilin əvvəllərində alman alimləri Hitlerə yeni, çoxlu insan tələfatı tör ədəcək silah haqqında məlumat verdikdə, o silahı təcili ist əsə də bu mümkün olmamış və Hitlerin ona həvəsi azal- mışdır. Almaniyada bu sahədə tədqiqatlar aparılırdı. Artıq FAO-1, FAO-2 reaktivl əri sınaqdan keçirilirdi və bu silah ilk olaraq almanlarda olsaydı, müharibənin sonu başqa ola bil ərdi. Tarixi həqiqətlər Hitlerin bu silahı təcili istəməsinin s əbəblərini də izah edir. Belə ki, 1944-cü ildə müharibə artıq bitm əyə doğru gedirdi. Cəsarətli sovet ordusu qəfil hücumdan xeyli gec olsa da ayılaraq əks hücuma keçdi və nəticədə Avropa qit əsini basmış faşist ordusunu keçmiş SSRİ ərazi- sind ən qovmağa, ətraf ölkələrin ərazilərinin təmizləməsinə nail olmuş və artıq alman torpaqlarında onları sıxışdırır, Berlin yavaş-yavaş mühasirəyə alınırdı. O biri tərəfdən də ikinci c əbhə adlandırılan qərbin müttəfiq dövlətlərinin qoşun- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|