Teqvim-2015. pdf
Yüklə 42,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
türbəsi” adı ilə məşhur olan və həyətin cənub hissəsində yerləşən türbə orta həyətdə mərkəzi yer tutur. Bəzi mütəxəssislər bu türbənin yanlış- lıqla Seyid Yəhya Bakuviyə aid olduğunu iddia edirlər. Türbə Keyqubad məscidi bünövrəsi olan kompleksdədir. Onu qeyd etmək lazımdır ki, türbə üzərində onun kimə aid olduğunu bildirən kitabə və türbənin içərisində məzar daşı olmamışdır. Ki- çik həcmli 8 bucaqlı türbə yüksək sənətkarlıqla işlənmişdir. Yaraşıqlı görünməsi üçün gümbəzin piramidaya oxşar səthləri az qabarıq verilmişdir. Türbənin hündürlüyü 7,5 metrdir. Türbə yeraltı və yerüstü hissədən ibarətdir. Divarların hörgü- sü tünd və açıq daşlardan tikildiyindən onların təkrarlanması səthlərin rəngli görünməsinə səbəb olmuşdur. Türbənin daşdan yonulmuş şəbəkələrlə bəzəkli üç pəncərəsi vardır. Keyqubad məscidi Dərviş türbəsi yanında ona bitişik bir məscid-mədrəsə binası olmuşdur. Türbə məscidin cənub hissəsində yerləşir. Məscid düzbucaqlı ibadət zalından və onun önündəki ki- çik dəhlizdən ibarətdir. Vaxtilə zalın mərkəzində gümbəzi saxlayan 4 sütun var imiş. Məsciddə Ba- kuvinin tədris və ibadət etməsi barədə A.Bakıxanov yazır: “Onun ibadət etdiyi hücrə, işlədiyi məktəb və qəbri orada – məsciddədir”. Şərq darvazası portalı - Kompleksin XVI əsrə aid olan yeganə tikilisi “Murad” darvazasıdır. Mu- rad darvazası portalının yuxarı çərçivəsində olan 2 medalyon arasında aşağıdakılar yazılıb: “Bu bina Ulu Rəcəb Bakuvinin 994-cü ildə (1585-86) sifa- rişi əsasında böyük və ədalətli Sultan III Muradın dövründə tikdirilib”. Şirvanşahlar türbəsi -Aşağı həyətin ərazisində kompleksin 2 tikilisi, türbə və saray məscidi yerləşir. Aşağı həyəti digərindən iri dairəvi qapalı divarlar ayırır. Türbəyə yuxarıdan baxdıqda kəsmə ulduzla bəzədilmiş və 6 bucaqlı gümbəzlə tamamlanmış düzbucaqlı olduğu görünür. Türbənin girişində dəhliz vardır və o, 8 bucaqlı gümbəzlə örtülmüş- dür. Onun sağ və solunda xidmət üçün 2 yardımçı otaq vardır. Türbədə Şirvanşahlar ailəsinin üzvləri də dəfn edilmişdir. Qazıntılar zamanı sökülmüş döşəmənin altından daş lövhələr tapılmışdır. Bu daş lövhələrdən 7 ədəd qəbrin örtüyü olduğu məlum olmuşdur, yalnız 5 qəbrdə sümük qalıqları tapılmışdır, 2 qəbrdə sümüklər yox idi. Saray məscidi -Aşağı həyətdə türbə ilə yana- şı saray məscidi yerləşir. Məscidin hündürlüyü 22 metrdir. Minarəni əhatə edən yazıdan məlum odur: “bu minarənin ucalmasını böyük sultan I Xəlilullah əmr etmişdir. Allah onun şahlığını və hakimiyyət illərini böyütsün 845-ci il” (1441-42 illər). Məscidə girməzdən əvvəl yuyunmaq və dəstəmaz almaq üçün həyətin şimal tərəfində, hün- dür meydançada quyu və kiçik hovuz vardır. Onun giriş portalı bəzəksizdir, lakin minarə zərifliyi və gözəlliyi ilə diqqəti cəlb edir. Onun eyvanını sax- layan stalaktitlər və aşağıda yerləşən yazı kəməri yüksək sənətkarlıqla işlənmişdir. Minarə dilimli gümbəzlə tamamlanır. Saray hamamı -Kompleksin ən aşağı həyətində saray hamamı yerləşir. İçərişəhərin bütün hamam- ları kimi bu hamam da temperatur rejimini sabit saxlamaq üçün yer altında tikilib. Vaxt keçdikcə torpaq qatının qalınlığı artaraq onu tamam örtmüş- dür. Hamam 1939-cu ildə təsadüfən aşkar olunmuş, 1953-cü ildə bir hissəsi təmizlənmiş, 1961-ci ildə konservasiya edilmişdir. Hamamın indiyə qədər qalmış divarlarına görə demək olar ki, onun otaq- larının üstü gümbəzlə örtülmüşdü. Gümbəzdə olan deşiklərdən hamamın içərisinə işıq düşürmüş. Ha- mamın sol hissəsi bərpa olunmuş, sağ hissə isə öz əvvəlki formasını daha çox saxlamışdır. Hamama daxil olan su, divar yaxınlığında olan ovdandan (su anbarından) qazanxanaya axır, oradan isə tikilmiş xüsusi yollar vasitəsi ilə otaqlara paylanırdı. Ha- mamda soyunmaq üçün, tək adamın çimməsi üçün “xəlvəti” adlanan otaqlar da vardır. Divarda otaq- lara çəkilmiş borunun ucu tağın içindən görünür. Hamamın sağ küncündə üstü günbəzli bir böyük və iki kiçik otaq vardır. Kaşı üzlüyə malik bu otaq- ların çəxsən şaha məxsus olduğu ehtimal olunur. 1964-cü ildən qoruq-abidə elan olunan sa- ray 1997-ci ildən UNESCO tərəfindən qorunan abidələr siyahısına daxil edilib. 2000-ci ildə YUNESKO tərəfindən İçərişəhər və Qız qalası ilə birlikdə Ümumdünya mədəni irsi siyahısına daxil edilmişdir. 369 Tarixdə bu gün 95 illiyi Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası 1920 2015 1920-ci ildə Avropa və Asiyada neft-qaz təmayüllü ilk ali texniki təhsil müəssisəsi kimi fəaliyyətə başlayan ADNA (Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası) bu illər ərzində dünyanın qa- baqcıl təhsil mərkəzləri səviyyəsinədək inkişaf yolu keçmişdir. 1920-ci ildə Bakı Politexnik İnstitutu yaradılmış və bu təhsil mərkəzi sonralar Azərbaycan Politex- nik İnstitutu (1923-1930), Azərbaycan Neft İnsti- tutu (1930-1934), Azərbaycan İndustrial (Sənaye) İnstitutu (1934-1959), Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutu (1959-1991), Azərbaycan Sənaye Uni- versiteti (1991-1992) və Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası (1992-ci ildən) adı altında neft-qaz və digər sənaye sahələri üçün yüksəkixtisaslı mühəndis və elmi-pedaqoji kadrları hazırlamışdır. Neft sənayesi üçün mütəxəssis hazırlığında əldə etdiyi nailiyyətlərə görə institut 1931-ci ildə Azərbaycan SSR-in “Qırmızı Əmək Bayrağı Or- deni” ilə, 1940-cı ildə institut ittifaq hökumətinin ali mükafatlarından olan “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni ilə təltif olunmuşdur. Ulu öndər Heydər Əliyevin vaxtilə dediyi “İns- titut öz varlığı ərzində bütün ölkədə ali təhsilin, xüsusən ali neft təhsilinin inkişafına sanballı kömək göstərmişdir”, “institutun respublikamız qarşısında xidmətləri böyükdür”, “institutu bitirən kadrlar Azərbaycanın mühəndis-texniki və elmi işçilərinin özəyi olmuşdur” sözləri Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının fəaliyyətinə verilən ən layiqli qiymətdir. ADNA-nın 1 milyona yaxın kitab fondu olan ki- tabxanası, informasiya hesablama mərkəzi, tədris vəsaitləri çap edən nəşriyyatı, 7 korpuslu tələbə şəhərciyi, 3 tədris korpusu, tələbə poliklinikası və xəstəxanası, idman kompleksi, Nabranda istirahət zonası vardır. Akademiyada “Elmi əsərlər”, “Azərbaycan ali texniki məktəblərinin xəbərləri” adlı məcmuələr, “Neft kadrları uğrunda” adlı çoxtirajlı qəzet nəşr olunur. ADNA-nın məzunlarından 50 nəfərdən çox Azərbaycan EA-nın həqiqi və müxbir üzvü, 150 nəfərdən çox Sovet İttifaqı və Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, 70 nəfərə yaxın Dövlət mükafatı lau- reatı fəxri adlarına layiq görülmüşdür. Xarici ölkələr üçün ali təhsilli mütəxəssis ha- zırlığına isə ADNA-da 1964-cü ildən başlanmış- dır. Bununla əlaqədar olaraq Əcnəbi Tələbələrlə İş üzrə (ƏTİ) dekanlıq yaradılmışdır. ADNA-da dünyanın bir çox ölkəsi üçün bakalavr, mühəndis, magistr dərəcəli texniki kadrlar, elmlər namizədi və elmlər doktoru hazırlanmışdır. 70-ci illərdən başlayaraq ADNA-nın professor müəllim heyəti Əlcəzair, Əfqanıstan, Liviya, Qvineya-Bisau, Kamerun və digər ölkələrdə ali təhsil sisteminin təşkili və inkişafında fəal iştirak etmişlər. Əlcəzair və Əfqanıstanda tədris mərkəzləri yaradılmış, ins- titutlar açılmış və uzun illər professsor-müəllim heyəti həmin institutlarda fəaliyyət göstərmiş və indi də göstərirlər. ADNA həmçinin Avropanın “TEMPUS” proq- ramının iştirakçısıdır. 1999-cu ildən başlayaraq ADNA Amerika proqramları əsasında ABŞ-ın Corciya Dövlət Universiteti ilə birlikdə iki ixtisas üzrə magistrlər hazırlamağa başlamışdır. İlk dəfə məzunlara Amerika nümunəli diplomlar verilmiş- dir. ADNA-nın əməkdaşlarından bir çoxu qabaqcıl ölkələrin Elmlər Akademiyasının, fəxri, həqiqi və müxbir üzvləri seçilmişdir.1993-cü ildən başlaya- raq azərbaycanlı tələbələr, magistrant və aspirant kimi ABŞ, Fransa, Türkiyə, İngiltərə, İtaliya, Al- maniya və Rusiya ali məktəblərində təhsil almış- lar. Muxtarova, T. ADNA dünya təhsil sistemi ilə yanaşı addımlayan təhsil ocaqlarımızdandır /T.Muxtarova //İqtisadiyyat .-2011.- 23-29 sentyabr.- S.4. Yüklə 42,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|