370
Tarixdə bu gün
95
illiyi
Azərbaycan Tarixi Muzeyi
1920
2015
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi Azərbay-
can tarixinin bütün dövrlərinə aid maddi və
mənəvi mədəniyyət abidələrinin toplanıl-
ması, öyrənilməsi, nümayişi və təbliği ilə
məşğul olan elmi tədqiqat və mədəni-maarif
müəssisəsidir. Muzey 1920-ci il iyun ayının
15-də “Doğma diyarın tədris muzeyi” adı ilə
Azərbaycan SSR XMK-nın məktəbdənkənar
işlər şöbəsində təzəcə təşkil olunmuş “Mu-
zekskurs” yarımşöbəsinin nəzdində yaradıl-
mışdır. Əsas bazasını AXC Parlamentinin
ildönümü münasibətilə 1919-cu il dekabr
ayının 7-də açılmış “İstiqlal” muzeyinin ma-
terialları təşkil edirdi. 1920-ci ilin iyul ayın-
dan həmin muzeyin şərəfinə “Doğma diyarın
tədris muzeyi – İstiqlal”, 1920-ci ilin oktyab-
rından 1936-cı ilin martınadək Azərbaycan
SSR Dövlət Muzeyi adlandırılmışdır. Tarix
Muzeyi 1920-ci
ilin iyulundan məşhur neft
sahibkarı və xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin
Tağıyevin 1895-1901-ci illərdə tikdirdiyi
sarayda yerləşdirilmiş və ilk tamaşaçılarını
1921-ci ilin mayında qəbul etmişdir.
Yarandığı ilk illərdə muzeydə tarix, arxeo-
logiya və etnoqrafiya, botanika və zoologiya,
mineralogiya və geologiya, təsviri incəsənət
və bədii sənət, xalq təhsili, köməkçi tədris
müəssisələri şöbələri, eləcə də Azərbaycan
Doğma Diyarın Tədqiqi Cəmiyyəti və
Qədim abidələrin mühafizəsi komissiyası
fəaliyyət göstərirdi. 1923-cü ildə yaradılan
və muzeylə sıx əlaqədə fəaliyyət göstərən
Azərbaycanı Tədqiq
və Tətəbbö Cəmiyyəti
muzeyin tərkibindəki cəmiyyəti və komissi-
yanı özündə birləşdirdi. Sonrakı illərdə döv-
rün tələbinə uyğun olaraq muzeydə dəfələrlə
struktur dəyişikliyi edildi.
1936-cı ildə Azərbaycan Dövlət Muze-
yinin yenidən qurulması, tarix profilli yeni
muzeyin yaradılması və onun Azərbaycan
Tarixi Muzeyi adı ilə yenicə təşkil edilmiş
SSRİ EA-nın Azərbaycan Filialına verilməsi
ilə nəticələndi. Bu, keçmiş Dövlət Muzeyi-
nin tərkibindən 1934-cü ildə çıxmış Teatr
Muzeyindən başqa qeyri-tarix profilli digər
sahələrin ayrılmasına və yeni muzeylərin
(Təbiət Tarixi Muzeyi, İncəsənət Muzeyi, Din
və Ateizm Tarixi Muzeyi, Ədəbiyyat Muzeyi
və s.) yaranmasına səbəb oldu. 30-cu
illərin
sonu - 40-cı illərin əvvəllərində baş verən
kütləvi repressiya
və müharibə alimlərin,
muzey işçilərinin sıralarını seyrəltdi. 1941-ci
ildən bu vaxtadək müstəqil qurum olan Ta-
rix Muzeyi SSRİ EA Azərbaycan Filialının
Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutunda muzey
şöbəsinə çevrildi. Azərbaycan Tarixi Muze-
yi 1945-ci ildə yaradılmış Azərbaycan SSRİ
EA-nın tərkibində eyni adla fəaliyyətə baş-
ladı.Muzey müharibə və sonrakı illərdə elmi
tədqiqat işlərinə daha çox üstünlük verdi.
1953-cü ildə Tağıyev mülkü yenidən
muzeyə qaytarıldı.
Muzeyin zəngin kolleksiyası müxtəlif
illərdə nəşr edilmiş buklet, kataloq, albom
və məqalələrin əsasını təşkil etmişdir. Muzey
tərəfindən nəfis şəkildə nəşr edilmiş “Milli
geyimlər”, “Zərgərlik bəzəkləri”, “Şərq si-
lahları”, “Mis məmulatı”, “Xalçalar və xalça
məmulatı”, “Azərbaycan tikmələri”, “Ar-
xeoloji material”, “Numizmatika”, “Sualtı
arxeologiya” adlı kitablar yüksək rəğbətlə
qarşılanmışdır.
2005-ci ildən Azərbaycan Tarixi Muze-
yində bərpa və yenidənqurma işləri aparıl-
mış, 2005-ci ilin noyabr ayında Nazirlər Ka-
binetinin sərəncamı ilə muzeyə milli statusu
verilmişdir. 2007-ci il dekabr ayının 28-də
isə Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin açı-
lışı olmuşdur.
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycan Tarixi
Muzeyi: [kitab-albom]
/AMEA; mətnin müəl.
və tərt. N.Vəlixanlı;
tərc. L.Mircəfərova.-
Bakı: Elm, 2004.-64 s.
Milli Azərbaycan
Tarixi Muzeyi-2012
/təsisçi AMEA, Milli
Azərbaycan Tarixi
Muzeyi; red. hey.:
N.Vəlixanlı (baş red.)
[və b.].- Bakı: Elm,
2012.- 335 s.
Əlizadə, N. Azərbaycan
Tarixi Muzeyi milli-
mədəni dəyərlərimizin
qoruyucusu və
təbliğatçısı kimi
/N.Əlizadə //Mədəni
həyat.- 2013.- №4.-
S.16-18.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.azhistorymuseum.
az
www.erevangala500.
com
371
Tarixdə bu gün
20
illiyi
Azərbaycan Mədəniyyətinin Dostları
Fondu
1995
2015
Azərbaycan Mədəniyyətinin Dostları Fon-
du - qeyri-hökumət xeyriyyə fondu 1995-ci
ildə yaradılmışdır. Təşkilatın rəhbəri YUNES-
KO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət
vəkili Mehriban xanım Əliyevadır. Fondun
əsas məqsədi: milli incəsənətimizin inkişafı,
təbliği, xarici ölkələrdə daha geniş tanınması,
Azərbaycan xalqının dünya mədəniyyətinə in-
teqrasiyası, yeni beynəlxalq əlaqələrin forma-
laşması məsələlərinin həyata keçirilməsindən
ibarətdir. Mehriban xanım Əliyeva fondun
işini 3 istiqamətə - mədəni tədbirlər, xeyriyyə
aksiyaları, naşirlik – yönəltmişdir.
Fond Azərbaycan görkəmli incəsənət
xadimlərinin -
dahi Rəşid Behbudovun xatirə-
sinə, Müslüm Maqomayevin, Arif Məlikovun,
Fidan və Xuraman Qasımova bacılarının
şərəfinə yubiley gecələri təşkil etmiş, tədbirlərlə
əlaqədar Rəşid Behbudov, Fidan və Xuraman
Qasımova bacılarının həyat və yaradıcılığına
həsr olunmuş “Azərbaycan-İrs” jurnalının xü-
susi nömrələri çap olunmuş, Rəşid Behbudo-
vun ifa etdiyi mahnılardan ibarət CD disk bu-
raxılmış, Arif Məlikovun yaradıcılıq gecəsi və
rəsmlərindən ibarət sərgi təşkil edilmişdir.
Fondun maliyyə dəstəyi ilə 1900-cü illərin
əvvəllərində nəşr olunan “Molla Nəsrəddin”
məcmuəsinin 1 və 2-ci cildləri yeni, nəfis
şəkildə çapdan çıxmış, İncəsənət muzeyi-
nin kataloqu, görkəmli şair Səməd Vurğunun
xatirəsinə həsr olunmuş “Ellər Vurğunu”, pro-
fessor Səadət Abdullayevanın “Azərbaycan
xalq musiqi alətləri” kitabları (Azərbaycan və
rus dillərində), professor Əhməd İsazadənin
“Azərbaycan xalq musiqisinin antologiyası” ki-
tabının I-VII cildləri, Azərbaycanın dahi şair və
mütəfəkkirləri – Nizami Gəncəvi, Məhəmməd
Füzuli, Molla Pənah Vaqif, İmadəddin
Nəsimi, Mirzə Ələkbər Sabir və başqalarının
əsərlərindən ibarət toplular,
akademik Çingiz
Qacarın “Qədim Şuşa” kitabı nəşr edilmişdir.
Fəaliyyət dövrü ərzində Fondun
Azərbaycanda təşkil etdiyi xarici ölkə incəsənət
xadimlərinin konsertləri, teatr tamaşaları,
təqdimat mərasimləri, sərgilər, festivallar,
mədəniyyət günləri və s. tədbirlər beynəlxalq
miqyaslı hadisələr olmuşdur. Dünya şöhrətli
incəsənət xadimlərinin - həmyerlilərimiz ma-
estro Mstislav Rostropoviç, ABŞ-ın Culyard
Musiqi Akademiyasının
professoru pianoçu
Bella Davidoviç, Belfast simfonik orkestrinin
Baş dirijoru, violinoçu Dmitri Sitkovetskinin,
“Most-Vivaldi” kamera orkestrinin, Nadejda
Pavlova və Vyaçeslav Qordeyev kimi balet
ulduzlarının, İqor Moiseyevin rəhbərlik etdi-
yi Rus Dövlət rəqs ansamblının Bakıdakı çı-
xışları bu qəbildəndir. Bu istiqamətdə təşkil
olunan tədbirlər arasında “Musiqinin Böyük
İpək Yolu” Beynəlxalq Klassik Musiqi festiva-
lı və SEBA (Seul-Bakı) Azərbaycan -Koreya
Mədəniyyət Mübadiləsi Assosiasiyası ilə birgə
keçirilən Koreya
Mədəniyyəti Günləri xüsusi
qeyd olunmalıdır.
Azərbaycan muğamını dünya miqyasında
təbliğ etmək və eyni zamanda, yaymaq, həmçinin
bu ulu sənəti yaşadan musiqiçi və müğənnilərə