Ə d ə b i y y a t
Abbaszadə, H. General: roman /H.Abbaszadə.- Bakı:Gənclik, 1981.- 353 s.
Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, tank qoşunları general-mayoru Həzi Aslanov: biblioqrafik göstərici /tərt. ed. Q.Məmmədov; [red.
E.Məmmədyarova, S.Sultanova].- Bakı: Azərnəşr, 1985.- 85 s.
Aslanov Həzi Əhəd oğlu //Azərbaycan generalları: Kataloq /elmi red. N.Vəlixanlı; tərt.: Z.Dulayeva və b.; AMEA Azərbaycan
Tarix Muzeyi.-Bakı, 2005.- S.117-127.
Həzi Əhəd oğlu Aslanov //Azərbaycanın qızıl ulduzları /AzSSR EA Tarix İn-tu ; tərt. ed. Q.Mədətov (red), M.Abbasov, R Zeyna-
lov, L.Borodetski.-Bakı, 1975.-S.5-12.
Məhərrəmov, Ə. General H.Ə.Aslanov /Əli Məhərrəmov; red. F.Ələkbərova.- Bakı: Təhsil,2008.- 76 s.
Nəzirli, Ş. Azərbaycan oğulları Stalinqrad döyüşlərində /Şəmistan Nəzirli //Ədalət.- 2012.- 3 may.- S.7.
Məmmədov, N. Həzi Aslanovun qəhrəmanlıq bioqrafiyası /N.Məmmədov //Respublika.- 2010.- 23 yanvar.- S.5.
İ n t e r n e t d ə
www.adam.az
www.anl.az
www.az.wikipedia.org
www.warheroes.ru
ordeni”nə layiq görülmüşdü.
1944-cü il avqust ayının 1-də Aslanovun bri-
qadası başqa ordu hissələri ilə birlikdə Yelqava
şəhərini düşməndən təmizləmişlər. O, Volqadan
başlamış Baltikədək bütün döyüşlərdə özünü baca-
rıqlı sərkərdə, fitri istedad sahibi kimi göstərmişdir.
Təkcə 1944-cü ilin hücum döyüşləri dövründə 8
dəfə Ali Baş Komandanlıq tərəfindən təşəkkür al-
mışdır. İki dəfə “Qırmızı Ulduz”, üç dəfə “Qırmızı
Bayraq”, “Aleksandr Nevski”, İkinci dərəcəli “Su-
vorov Ordeni”, I dərəcəli “Vətən
Müharibəsi Or-
deni” və saysız medallarla təltif edilmişdir.
Stalinqraddan Baltik sahillərinədək döyüş yolu
keçən Həzi Aslanov 1945-ci il 24 yanvar tarixində
Latviyanın Liepay rayonunda alman faşistləri
ilə döyüşdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur.
Ölümündən 47 il sonra ona ikinci “Sovet İttifaqı
Qəhrəmanı” adı verilmişdir.
Həzi Aslanovun məzarı Bakıda Şəhidlər Xiya-
banındadır. Burada qəhrəmanın abidəsi ucaldıl-
mışdır. 1969-cu ildə Həzinin vətəni Lənkəranda
onun ev-muzeyi açılmış, 1983-cü il may ayının
8-də Lənkəran şəhərinin mərkəzində onun boyük
heykəli ucaldılmışdır. Bakıdakı küçələrdən və
metrostansiyalardan biri Həzi Aslanovun adını da-
şıyır.
Haqqında “General Həzi Aslanov” (1945),
“General Aslanov” (1970), “Estafet” (1982), “Sizi
dünyalar qədər sevirdim” (1985), “Dəmir atlı
cəngavər” (2003) adlı filmlər çəkilmişdir.
18
Mədəniyyət.Maarif.Elm
135
illiyi
Muxtar Əfəndizadə
1880-1975
Y
ANV
AR
Muxtar İsmayıl
oğlu Əfəndizadə
(Muxtar Əfəndi) 1880-ci il yanvar ayı-
nın 1-də Ağdaş rayonunun Şəmsabad
kəndində, ziyalı ailəsində anadan ol-
muşdur.
Uzun müddət (1886-1904) Azərbay-
canın müxtəlif mədrəsələrində (Ağdaş,
Şamaxı, Quba, Bakı) təhsil alan Mux-
tar Əfəndizadə hələ 8 yaşında ikən ha-
fiz adını almışdır. 1904-1905-ci illərdə
Qubada “Üsuli-cədid” məktəbi açmış,
1906-cı ilin axırlarında
maarifçilik
fəaliyyətini davam etdirmək üçün öz
vətəni Ağdaşa qayıtmışdır.
Muxtar Əfəndinin
Azərbaycan mə-
dəniyyəti və maarifçiliyinin inkişafın-
da misilsiz xidmətləri olmuşdur.
O, XX əsrin əvvəllərində qiraətxana
yaratmış, Misirdən, Hindistan və İran-
dan, İstanbuldan, Krımdan, Bolqarıs-
tandan, Orenburqdan, Kazandan və
Astraxandan, Rusiyadan gələn qəzet
və məcmuələr qiraətxananı zəngin-
ləşdirmişdi. 1923-cü ildə kitabların sa-
yına görə Ağdaş qiraətxanası Bakıdan
sonra ikinci yeri tuturdu.
M.Əfəndizadə 1906-1907-ci il-
lərdə oğlan uşaqları üçün “Darülirfan”
məktəbləri açmış, “Yaşlılar üçün kurs”
təşkil etmişdi. 1908-1909-cu illərdə
səfalətdən əziyyət
çəkən uşaqlar üçün
bir neçə bölgədə “Kimsəsiz uşaqlar
evi” açmağa nail olmuşdur.
1909-cu ildə o, “Səadət” qız mək-
təbini açmış, məktəbin fəaliyyəti 1920-
ci ilədək davam etmişdir.
1907-ci ildə Ağdaşda ilk teatr da
M.Əfəndizadə tərəfindən yaradılmış-
dır. 1908-ci ildə teatrda R.Əfəndiyevin
“Qan ocağı” əsəri tamaşaya qoyulmuş-
dur.
Cümhuriyyət dövründə parlamentdə
fəaliyyət göstərsə də, 1920-ci ildə
siyasətdən uzaqlaşmış, maarifçilik
fəaliyyətini davam etdirmişdir. Cəmi
3 ay 19 günlük siyasi fəaliyyəti onun
bir neçə il sürgün həyatı keçirməsinə
səbəb olmuşdur.
1930-cu ildə Gürcüstana göndəril-
miş, iki il orada pedaqoji fəaliyyətlə
məşğul olmuş, “Yeni kənd” qəzetinin
redaktoru, “Dan ulduzu” məcmuəsinin
korrektoru vəzifəsində çalışmışdır. La-
kin səhhəti ilə əlaqədar Bakıya qayıt-
mış, baş mətbuat müdirliyində və Ta-
rix institutunda tərcüməçilik etmişdir.
İsgəndər Münşinin, Mirxondun, İbn
Əl-Əsirin əsərlərini,
Sədinin məşhur
“Gülüstan” əsərinin sətri tərcüməsini
etmişdir.
1944-cü ildə Azərbaycan Dövlət
Pedaqoji İnstitutun dil ədəbiyyat
fakültəsini bitirmiş, həmin ildən
Azərbaycan
Dövlət Universitetində
dərs deməyə başlamışdır.
Muxtar Əfəndizadə 1975-ci il okt-
yabr ayının 19-da, 95 yaşında vəfat et-
mişdir. Şəmsabad kənd orta məktəbinə
və Ağdaş şəhərində yaşadığı küçəyə
onun adı verilmişdir. Hal-hazırda do-
ğulduğu və dəfn olunduğu kənddə
ev-muzeyi fəaliyyət göstərir.
Ə d ə b i y y a t
Ağdaşdan başlanan ma-
arifçılık yolu... : Muxtar
Əfəndizadə Azərbaycan
istiqlalına və elminə böyük
töhfələr vermiş şəxsiyyətdir
/İsmayıl İsmayıl //Şərq
2014.- 14 avqust.- S.7.
Həsənzadə, K. Muxtar
Əfəndizadənin maarifçilik
fəaliyyəti /K.Həsənzadə
//Təhsil 2014.- №2.- S.76-
79.
Qədirov, M. Vətənpərvər
maarifçi alim: Muxtar
Əfəndizadə /M.Qədirov
//525-ci qəzet.- 2010.- 28
yanvar.- S.8.
İ n t e r n e t d ə
www.az.wikipedia.org
www.muallim.edu.az
www.tehsilproblemleri.com
www.azadliq.info
1
Maarif xadimi