Teqvim-2017. pdf
Hərbi xadim Siyasət.Hərbi iş 135
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə http: //525.az/ site/name=xebernews_ id=7713 18
228 Hərbi xadim Siyasət.Hərbi iş 135 illiyi Kazım Qarabəkir Paşa 1882-1948 İYUL Kazım Qarabəkir Paşa 1882-ci il iyul ayının 22-də İstanbulda anadan ol- muşdur. Məhməd Əmin Paşa və Hacı Həvva xanımın ailəsində dünyaya gəlmişdir. Onun ata tərəfdən kökləri oğuz türklərinin Əfşar tayfasına gedib çıxır.
Kazım Qarabəkir Paşa Türkiyənin görkəmli hərbi və dövlət xadimi Ata- türkün yaxın silahdaşlarından biri olmuşdur. Ali hərbi təhsil aldıqdan sonra (1912-1913) Birinci Dünya müharibəsində iştirak etmişdir (1914- 1918). Hərbi sahədəki xidmətlərinə görə 1918-ci ildə diviziya genera- lı, sonra ordu generalı rütbəsinədək yüksəlmiş, “Paşa” fəxri tituluna layiq görülmüşdür. Kazım Qarabəkir Paşa Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin olunma- sında, onun ayrılmaz tərkib hissəsi olan Naxçıvan bölgəsinin erməni silahlı süvarilərinin təcavüzündən müdafiəsində mühüm xidmətlər göstərmişdir. Həmin ərazilərin müdafiəsi Osmanlı ordusunun onun komandanlıq etdiyi I Qafqaz korpusu- na həvalə olunmuşdu. Türkiyənin istiqlal savaşında (1918- 1923) fəal iştirak etmiş, Şərq cəbhəsinin komandanı kimi bir sıra əzəli türk torpaqlarının geri qaytarılmasında, erməniləri sülh bağlamağa məcbur etməsində əvəzsiz xidmətlərinə görə “İstiqlal ordeninə” layiq görülmüşdür. Azərbaycanda baş verən hadisələrlə daim yaxından maraqlanmış, Qars konfransında (1921) iştirak etmişdir. Naxçıvanın mədəni həyatında ya- xından iştirak edən Kazım Qarabəkir Paşa şəhərdə teatrın fəaliyyətini bərpa etmiş, Naxçıvan teatrında türk yazıçıla- rının dram əsərlərini tamaşaya qoymuş, tədris müəssisələri açmış, məktəblər üçün Türkiyədən çoxlu sayda dərsliklər gətirtmişdir. Hərbi vətənpərvərlik təbiyəsinə böyük əhəmiyyət verən və nizami ordu quruculuğunun vacibliyini nəzərə alan Kazım Qarabəkir Paşa bu işi öyrənmək üçün bir qrup gənci Türkiyə məktəblərinə oxumağa göndərmişdir. Türk xalqının istiqlal mücadiləsi başa çatdıqdan sonra ordudan tərxis olunan Kazım Qarabəkir Paşa millət vəkili kimi fəaliyyət göstərmiş, 1946-cı ildə Türkiyə Böyük Millət Məclisinin başçısı seçilmişdir. Kazım Qarabəkir Paşa 1948-ci il dekabr ayının 26-da Ankarada vəfat et- mişdir.
Xatirəsini əbədiləşdirmək məqsə- dilə Naxçıvan şəhərində Türkiyə Dəyanət İşləri Vəqfi tərəfindən məscid inşa edilmişdir. Bu məscidin 1918- 1919-cu illərdə Naxçıvanın erməni təcavüzündən xilas edilməsində bö- yük rolu olmuşdur. 1999-cu il oktyab- rın 13-də yenidən istifadəyə verilmiş məscidin açılışında ümummilli lider Heydər Əliyev və Kazım Qarabəkir Paşanın qızı Timsal Qarabəkir xanım çıxış etmişlər. Ə d ə b i y y a t Məmmədova, G. Qarabəkir əfsanəsi: sənədli roman /G.Məmmədova.- Bakı: Zaman, 2001.- 488 s. Musayev, İ. Azərbaycanın Naxçıvan və Zəngəzur bölgələrində siyasi vəziyyət və xarici dövlətlərin siyasəti: (1917-1921) /İ.Musayev.- Bakı: Elm, 1996.- 312 s. Ərtoğrul. Hər bir azərbaycanlının qəlbində Kazım Qarabəkir Paşa /Ərtoğrul //Kaspi.- 2010.- 28 dekabr.-S. 12. Ərtoğrul. Qəlbimizdəki Kazım Qarabəkir Paşa /Ərtoğrul //Kaspi.- 2010.- 24 dekabr.- S.13. Kazım Qarabəkir Paşa //Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ensiklopediya- sı.- Bakı, 2005.- S.77-78. Səfərli, F. Kazım Qarabəkir Paşa və Naxçıvanın erməni təcavüzündən müdafiəsi /F.Səfərli //Naxçıvan jurna- lı.- 2001.- № 5.- S.23. 22 229 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil 85 illiyi Azadə Rüstəmova 1932-2005 İYUL Azadə Cəfər qızı Rüstəmova 1932- ci il iyul ayının 18-də Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1947-ci ildə Bakı şəhəri 132 saylı məktəbi qızıl medalla bitirmiş, 1951-ci ildə Bakı Dövlət Uni- versitetinin şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olaraq oranı fərqlənmə diplomu ilə başa vurmuşdur. Universitetdə beş il ərzində Məmmədağa Sultanov, Əli Azəri, Mübariz Əlizadə kimi görkəmli alimlərdən fars dili və ədəbiyyatını, Şərq mədəniyyət tarixini mükəmməl öyrənmişdir. Azadə xanım 1953-1956-cı illərdə Moskva şəhərində SSRİ EA-nın Şərqşünaslıq İnstitutunun aspiran- turasında təhsil almışdır. Görkəmli şərqşünas, SSRİ EA-nın müxbir üzvü Y.E.Bertelsin elmi rəhbərliyi altında Füzulinin “Leyli və Məcnun” poeması mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. Vətənə döndükdən sonra Azərbaycan EA-nın Nizami adı- na Ədəbiyyat İnstitutunda kiçik elmi işçi, böyük elmi işçi vəzifələrində çalışmışdır. Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı, sonra Nizamişünaslıq şöbələrinə uzun müddət rəhbərlik edən Azadə Rüstəmova 1991-ci ildən Orta əsrlər şöbəsində baş elmi işçi olmuş- dur. Onun tədqiqatının əsas obyekti klassik Azərbaycan şeirinin tarixi- nəzəri problemlərinin araşdırılması idi. Müəllifin “Nizami Gəncəvi” ki- tabçası Azərbaycan, rus, ingilis və fars dillərində dəfələrlə nəşr edilmişdir. 300-ə yaxın məqalənin, 20 kitab və monoqrafiyanın müəllifi olan bu fədakar alim əsasən klassik poeziya- mızın nümayəndələri haqqında dəyərli, əhəmiyyətini heç vaxt itirməyən tədqiqatlar aparmışdır. “Azərbaycan epik şeirinin inkişaf yolları”, “Əsrlərin addımları”, “Fələki Şirvani”, “ Klassik Azərbaycan poeziyasında qəzəl. Jan- rın tarixi və poetikası”, “ Məhəmməd Füzuli”, “Mütəfəkkir Mövlanə Füzu- li”, “Nizaminin poeziya sələfləri”, “ Mövlanə Cəlaləddin Rumi” adlı kitab- ları ədəbi ictimaiyyətin yaxşı tanıdığı dəyərli tədqiqatlardır. Azadə xanım Rüstəmova 1971-ci ilin may ayında “XII-XVII əsrlərdə Azərbaycan epik şeirinin inkişaf yol- ları” mövzusunda doktorluq disserta- siyası müdafiə etmişdir. 1986-1991-ci illərdə Nizami adina Ədəbiyyat İns- titutunun Nizami şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 1990-cı ildə professor adını almışdır. Y.E.Bertelsin anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş “Şərq xalqları mədəniyyəti və müasirlik” mövzusunda Moskva- da keçirilən Ümumittifaq konfransın- da “Nizami Gəncəvi irsi Y.E.Bertelsin tədqiqində” mövzusunda məruzəsi ilə çıxış etmişdir. 1992-2000-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Prezident Aparatı nəzdində Dövlət Ali Attestasi- ya Komissiyası Ekspert Şurasının üzvü olmuşdur. 2001-ci ildə AMEA-nın müxbir üzvü seçilmişdir. 1971-ci ildə “Şərəf nişanı” orde- ni ilə təltif edilmiş, 1982-ci ildə isə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına la- yiq görülmüşdür. Azadə Rüstəmova 2005-ci il mart ayının 19-da Bakı şəhərində vəfat et- mişdir.
Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|