230
Akademik
Riyaziyyat.Fizika.Astronomiya
85
illiyi
Məhəmmədəmin Şahtaxtinski
1932-2011
İYUL
Məhəmmədəmin Həbibulla oğlu
Şahtaxtinski 1932-ci il iyul ayının 10-
da Bakı şəhərində anadan olmuşdur.
O, akademik, kimya elmləri doktoru
Həbibulla Şahtaxtinskinin oğludur.
1950-ci ildə orta məktəbi bitirdikdən
sonra, Moskva Energetika İnstitutunda
radiotexnika fakültəsində təhsil almış
və 1956-cı ildə ali təhsilini tamamla-
mışdır.
Əmək fəaliyyətinə 1956-cı ildən
Azərbaycan Respublikası Elmlər
Akademiyasının Fizika və Riyaziy-
yat İnstitutunda başlamış və ömrünün
sonunadək orada müxtəlif vəzifələrdə
çalışmışdır. O, 1968-ci ildən institut-
da laboratoriya müdiri, 1987-ci ildən
şöbə müdiri vəzifələrində işləmişdir.
Son illərdə isə Fizika İnstitutunun
rəhbəri olmaqla bərabər, Azərbaycan
Milli Elmlər Akademiyasının Fizika-
Riyaziyyat və Texnika Elmləri Bölməsi
Bürosunun üzvi kimi də fəaliyyət
göstərmişdir.
Məhəmmədəmin
Şahtaxtinski
1960-cı ildə namizədlik və 1970-
ci ildə doktorluq dissertasiyalarını
müdafiə etmiş, 1971-ci ildə professor
elmi rütbəsini almışdır. 1980-ci ildə
Azərbaycan Respublikası Elmlər Aka-
demiyasının müxbir üzvü, 1989-cu
ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir.
Uzun illər ərzində bərk cisimlər fizi-
kasına dair fundamental araşdırmaları
ilə tanınan Məhəmmədəmin Şahtax-
tinski bu sahədə yeni elmi istiqamətin
əsasını qoymuşdur. Alimin tədqiqatları
fizikanın yarımkeçiricilər və
dielektriklər kimi mühüm bölmələrini
əhatə edir. O, yarımkeçiricilərin ter-
modinamikasının öyrənilməsi ilə ya-
naşı, bir sıra orijinal metodika və qur-
ğuların yaradılması işində də yaxından
iştirak etmişdir.
Məhəmmədəmin Şahtaxtinski 250-
dən artıq elmi əsərin müəllifidir. Onun
apardığı araşdırmaların nəticələrinin
böyük qismi ölkəmizin hüdudlarından
kənarda xarici dillərdə işıq üzü görmüş
və elmi ictimaiyyətin diqqətini cəlb
etmişdir. O, fizika sahəsində qazan-
dığı elmi nailiyyətlərinə görə onlarca
patent və müəlliflik şəhadətnamələri
almışdır. Məhəmmədəmin Həbibulla
oğlu Şahtaxtinski 1972-ci ildə Fransa-
da keçirilən Kristalların yetişdirilməsi
üzrə Beynəlxalq konfransda məruzə
ilə çıxış etmişdir. Bu məruzə elm
aləmində çox yüksək səviyyədə qəbul
edilmişdir.
M.Şahtaxtinski 1991-ci ildə Azər-
baycan Respublikasının “Əməkdar
elm xadimi” fəxri adına layiq görül-
müş, Azərbaycan Fizika Cəmiyyətinin
prezidenti və Avropa-Asiya Fizika
Cəmiyyətinin vitse-prezidenti seçil-
mişdir. 2004-cü ildə Azərbaycan Res-
publikası Prezidentinin Fərmanı ilə
“Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Şahtaxtinski Məhəmmədəmin
Həbibulla oğlu 2011-ci il aprel ayı-
nın 23-də, ömrünün 79-cu ilində Bakı
şəhərində vəfat etmişdir.
Ə d ə b i y y a t
Şahtaxtinski Məhəmməd
Həbibulla oğlu: ensiklo-
pedik məlumat //ASE: 10
cilddə.- Bakı , 1987.- C.X.-
S.480.
Məhəmmədəmin Həbibulla
oğlu Şahtaxtinski
//Azərbaycan.- 2011.- 24
aprel. - S. 4.
Məhəmmədəmin Həbibulla
oğlu Şahtaxtinski: Fizika-
riyaziyyat elmləri doktoru
M.H.Şahtaxtinskinin vəfatı
münasibətilə //Respublika.-
2011.- 24 aprel.- S. 2.
Мухаммедэмин Габибулла
оглу Шахтахтинский:
Некролог //Бакинский
рабочий.-2011. - 26 апреля.
- С. 3.
İ n t e r n e t d ə
www.anl.az/down/me-
qale/bakrabochiy/2011/
aprel/170753.htm
10
231
Alim
Kitabxanaşünaslıq.Biblioqrafiya
155
illiyi
Nikolay Aleksandroviç Rubakin
1862-1946
İYUL
Nikolay Aleksandroviç Rubakin
1862-ci il iyul ayının 13-də Oraniyen-
baum (indiki Lomonosov şəhərində),
tacir ailəsində anadan olmuşdur. Atası
Oraniyenbaum şəhərinin başçısı ol-
muşdur.
12 yaşında olarkən macəra ro-
manı və pyes yazmış, 13 yaşında
“Стрела” əlyazma jurnalını çap etdir-
miş, 16 yaşında isə “Uşaq mütaliəsi”
adlı ilk məqaləsi nəşr olunmuş və bu
məqalədən qonorar da almışdır.
N.A.Rubakin Peterburq Universi-
tetinin 3 fakültəsini – tarix-filologiya,
təbiətşünaslıq və hüquq fakültələrini
bitirsə də həyatını kitabxana işinə
həsr etmişdir. O, həmçinin Rusiya
Savadlanma Komitəsinin katibi və
üzvü kimi uzun müddət bu sahənin
inkişaf etməsinə çalışmış və Peda-
qoji Muzeydə savadlanma şöbəsinin
açılmasına naıl olmuşdur. Nikolay
Aleksandroviçin XIX əsrdə Rusiya
kitabxana-nəşriyyat işinin inkişafında
cox böyük əməyi olmuşdur. Belə ki,
A.Rubakin O.N.Popova, İ.D.Sitina
nəşriyyat firmalarının və “Издатель”
Birliyinin rəhbəri kimi xalq arasında
ciddi mütaliəyə marağın oyanması
uğrunda işlər görmüşdür. O, mütaliə
edən insanların tələbatını daim öyrənir,
araşdırma aparmaq üçün “Xalq üçün
ədəbiyyatın tədqiqi proqramı”nı
(1889) tərtib edir. Daha sonra bu proq-
ramı oxumuş insanların rəylərini bir
yerə toplayaraq “Mütaliə edən ruslar
haqqında etüdlər” kitabını nəşr etdirir.
N.A.Rubakin 1905-1907-ci illərdə
Rusiya inqilabında yaxından iştirak
etmişdir. Siyasi baxışlarına görə təqib
olunmuş və bu səbəbdən də 1907-ci
ildə İsveçrəyə köçmüş və ömrünün
sonunadək burada yaşamışdır. Həmin
illərdə Rubakin Rusiyada çapdan çıx-
mış kitabları toplayaraq İsveçrədə
“Nadir Rus Kitabxanası” təşkil etmiş-
dir.
Görkəmli kitabxanaşünas bü-
tün ömrü boyu kitab təbliği
problemlərini işləmiş, bibliopsixo-
logiya nəzəriyyəsini yaratmış, bu
sahədə ilk kitab olan “Kitab və oxu-
cunun psixologiyası”nı çap etdirmiş-
dir. “Kitablar arasında” tövsiyə vəsaiti
mütəxəssislər arasında çox böyük ma-
rağa səbəb olmuşdur. 280 kitab və ki-
tabçanın, 350 məqalənin müəllifidir.
Maarif sahəsindəki xidmətlərinə
görə Sovet hökuməti A.N.Rubakinə
1930-cu ildən fərdi pensiya təyin et-
mişdir.
Rus kitabşünası, biblioqraf, ya-
zıçı, Beynəlxalq Bibliopsixologiya
İnstitutunun yaradıcılarından biri
olan Nikolay Aleksandroviç Rubakin
1946-cı il noyabr ayının 23-də Lozan-
na şəhərində vəfat etmişdir. Moskva
şəhərində dəfn olunmuşdur.
Vəsiyyətinə görə İsveçrədə təşkil
etdiyi “Nadir Rus Kitabxanası” Rusi-
ya Milli Kitabxanasının fonduna veril-
mişdir.
Ə d ə b i y y a t
Əjdərov, E. Nikolay Ru-
bakinin bibliopsixologiya
nəzəriyyəsində informasiya
dövriyyəsi /E.Əjdərov
//Kitabxanaşünaslıq və
İnformasiya: Elmi-nəzəri
praktiki jurnal.-2011.- №
2.- S.34-42.
Əjdərov, E. Nikolay Ruba-
kinin yaradıcılığında bib-
liopsixologiya nəzəriyyəsi
və kitabxanaşünaslıq
/E.L.Əjdərov //Kitabxana-
şünaslıq və informasiya.-
2010.- № 3.-S.91-98.
Рубакин, Н.
Библиологическая
психология
/Н.А.Рубакин.- Москва:
Академический Проект
Трикста, 2006.- 800 с.
İ n t e r n e t d ə
http://www.anl.
az/down/meqale/
kitabxanashunasliq-
informasiya/2_2012/111-
117.pdf
13