337
Tarixdə bu gün
Qarakənd faciəsi
1991
NOY
ABR
Qarakənd faciəsi - 1991-ci il 20 noyabrda
Xocavənd rayonunun Qarakənd kəndinin yaxınlı-
ğında, Ağdam rayonunun Mərzili kəndi ərazisində
hərbi vertolyotun erməni quldurları tərəfindən vu-
rulduğu gündür.
1991-ci il noyabr ayının 20-də Xocavənd ra-
yonunun Qarakənd kəndi yaxınlığında Mİ-8 N72
hər
bi helikopterinin erm
əni silahlıları tərəfindən
atəşə tutulması nəticəsində heyət və sərnişinlər
– Azərbaycanın görkəmli dövlət və hökumət
nümayəndələri, Rusiya və Qazaxıstandan olan
müşahidəçilər – dövlət katibi Tofiq Kazım oğlu
İsmayılov, Baş prokuror İsmət İsmayıl oğlu Qa-
yıbov, dövlət müşaviri Məhəmməd Nəbi oğlu
Əsədov, Baş nazirin müavini Zülfi Saleh oğlu Ha-
cıyev, deputatlar Vaqif Cəfər oğlu Cəfərov və Vəli
Hüseyn oğlu Məmmədov, Prezidentin İcra Apara-
tının şöbə müdiri Osman Hüseyn oğlu Mirzəyev,
nazir müavini Qurban Hüseyn oğlu Namazəliyev,
DQMV prokuroru İqor Aleksandroviç Plavski,
DQMB Daxili İşlər İdarəsinin rəisi Vladimir Vla-
dimiroviç Kovalyov, Dağlıq Qarabağ üzrə milli
təhlükəsizlik şöbəsinin rəisi Sergey Semyonoviç
İvanov, fövqəladə vəziyyət rayonunun komendan-
tı Nikolay Vladimiroviç Jinkin, Qazaxıstan daxili
işlər nazirinin müavini Sanlal Dasumoviç Serikov,
milis general-mayoru Mixail Dmitriyeviç Luka-
şov, polkovnik-leytenant Oleq Nikoloyeviç Ko-
çerev, dövlət katibinin köməkçisi Rafiq Məmməd
oğlu Məmmədov, telejurnalist Alı Mustafa oğlu
Mustafayev, AzTV-nin işıqçısı Arif İsmayıl oğlu
Hüseynzadə, videooperator Fəxrəddin İbrahim
oğlu Şahbazov, vertolyot heyətinin komandiri
Vyaçeslav Vladimiroviç Kotov, heyət üzvləri Gen-
nadi Vladimiroviç Domov, Dmitri Borisoviç Yaro-
venko həlak olmuşlar.
Əvvəlcə rəsmi olaraq helikopterin dumana
düşərək qayaya çırpılması ehtimalı irəli sürülsə
də, bir neçə gündən sonra onun vurulması faktı
təsdiqlənmişdir.
Üstündən uzun zaman keçməsinə baxmaya-
raq, hadisə ilə bağlı bir sıra qaranlıq məqamlara
bu günə qədər aydınlıq gətirilməmişdir. Məsələn,
nə üçün bu qədər dövlət rəsmisi eyni zamanda
bir helikopterdə toplanmışdır? Nə üçün döyüş
zonasında mühafizə üçün onu hərbi helikopter
müşayiət etməmişdir? Uçuşun dəqiq marşrutu-
nu ermənilər haradan bilmişdir? Yeri gəlmişkən,
həmin məlumata yalnız Qarabağda sovet silahlı
qüvvələrinin komandanlığı malik olmuşdur. He-
likopterin vurulduğu raketin mənbəyi də məlum
deyil. Qarabağda o zaman ən çox istifadə edilən
silah təyyarəvuran zenit raketləri və eyninövlü
“Alazan” raketləri idi. İstilik raketlərindən istifadə
edilmirdi. Aviaqəzalarda bütövlüyünü saxlayan və
zədəsiz qalan qara qutudakı lentin “yanması” da
qaranlıq məsələ olaraq qalmışdır.
Faktla bağlı 1991-ci ildə Azərbaycanın Hərbi
Qarnizon Prokurorluğu tərəfindən cinayət işi açıl-
mış, istintaqın aparılması Respublika Prokurorlu-
ğuna verilmişdir. Hazırda isə cinayət işi üzrə istin-
taq dayandırılmış və buna səbəb terror aktının baş
verdiyi ərazinin Ermənistan silahlı qüvvələrinin
işğalı altında olmasıdır.
Ə d ə b i y y a t
Alıoğlu, S. 20 noyabr faciəsindən 23 il ötür. Jurnalist Salman Alıoğlu: “Vertolyot Qarakənd üzərində olarkən ruslarla bizimkilər arasın-
da atışma baş verib” /S.Alıoğlu; müsahibəni apardı Ceyhun Abbasov //525-ci qəzet.- 2014.- 20 noyabr- S.4.
Verdizadə, S. Qarakənd səmasında donan kadr: Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, şəhid operator Fəxrəddin Şahbazovun xatirəsinə
/S.Verdizadə //Zaman.- 2015.- 25 iyul.- S.6.
20
338
Tarixdə bu gün
Ümumdünya Uşaq Hüquqları Günü
1954
NOY
ABR
Gələcəyin qurucuları olan uşaqları
haqsızlıqlardan qorumaq bəşəriyyəti
daim narahat edən məsələlərdəndir. 20
Noyabr Ümumdünya Uşaq Hüquqları
Gününün bayram kimi qeyd olunması
da bu zərurətdən doğmuşdur. Ümum-
dünya Uşaq Hüquqları Gününün qeyd
olunması haqqında qərar Beynəlxalq
Demokratik Federasiyasının 1949-cu
ilin noyabrında keçirilmiş xüsusi ses-
siyasında qəbul olunmuşdur.Uşaqların
Beynəlxalq Müdafiəsi Günü ilk dəfə
1950-ci ilin 1 iyununda qeyd olunmuş-
dur. BMT bu təşəbbüsü bəyənmiş və
uşaqların hüquqlarını, həyat və sağ-
lamlıqlarının öz fəaliyyətinin prioritet
istiqamətlərindən biri kimi elan etmiş-
dir. BMT-nin “Uşaq hüquqları haqqın-
da Konvensiya” adlı sənədi uşaqların
hansı dövlətdə yaşamasından asılı ol-
mayaraq, onların hüquqlarını tam əhatə
edir. 20 Noyabr Ümumdünya Uşaq
Hüquqqları Günü 1954-cü ildə BMT-
nin Baş Assambleyası tərəfindən 1956-
cı ildən bütün dövlətlərə uşaqların
şərəfinə keçirilməsi tövsiyə olunan bay-
ramdır. BMT Baş Məclisinin 20 noyabr
1959-cu il tarixli qətnaməsi ilə “Uşaq
Hüquqları Bəyannaməsi” elan edilmiş-
dir. Konvensiyanın mühüm prinsipi
irqi ayrı-seçkiliyə yol verməməkdir.
Uşaqlar irqindən, dərisinin rəngindən,
cinsindən, mənşəyindən,
əmlak
vəziyyətindən asılı olmayaraq öz hü-
quqlarından istifadə etməlidirlər.
1978-ci ildə Polşa hökuməti
tərəfindən BMT-nin İnsan Hüquqları
Komissiyasına uşaq hüquqları haq-
qında konvensiya təqdim olunmuşdur.
Nəhayət 1989-cu il noyabrın 20-də
Uşaq Hüquqları Konvensiyası BMT-
nin Baş Məclisinə təqdim edilmiş və
qəbul olunmuşdur. Bayram BMT-nin
dünya uşaqlarının əmin-amanlığının
təmin olunmasına, yaxşılaşdırılmasına,
möhkəmləndirilməsinə yönəlib. Bay-
ram olaraq dünyanın əksər ölkələrində
olduğu kimi Azərbaycanda da hər il
qeyd olunur.
Azərbaycan Respublikası 1992-ci
il tarixdə Uşaq Hüquqları haqqında
BMT-nin Konvensiyasına, 2002-ci ildə
isə konvensiyanın iki əlavə protokolu-
na qoşulub. 1999-cu ildə ölkəmizdə
BMT-nin “Uşaq Hüquqları Haqqında”
müddəaları özündə əks etdirən “Uşaq
Hüquqları Haqqında” Qanun qəbul
edilib.
Ə d ə b i y y a t
Abdullayeva, N. Xarici Dillər Təmayüllü Gimnaziyada Ümumdünya Uşaq Hüquqları Günü ilə bağlı konfrans keçirilmişdir /Nigar Abdul-
layeva //Palitra.-2013.- 21 noyabr.- S.5.
Əliyeva, İ. Ölkəmizdə uşaq hüquqları yüksək səviyyədə qorunur: 20 Noyabr Ümumdünya Uşaq Hüquqları Günüdür /İradə Əliyeva
//Azərbaycan.- 2014.- 20 noyabr.- S.8.
Kərimova, S. Uşaqların müdafiəsi daim diqqət mərkəzindədir /Samirə Kərimova //Azərbaycan müəllimi.- 2010.- 4 iyun.-S.2.
İ n t e r n e t d ə
http://www.anl.az/down/meqale/azerbaycan/2014/noyabr/403939.htm
http://www.anl.az/down/meqale/respublika/2013/noyabr/336685.htm
20