Teqvim-2017. pdf
Tarixdə bu gün Xankəndinin işğalı günü
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
- Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü 1991 DEKABR
373 Tarixdə bu gün Xankəndinin işğalı günü 1991 DEKABR Ərazisi: 1048 km² Əhalisi: 57 000 nəfər Yuxarı Qarabağın mərkəzi olan Xankəndi şəhəri 28 dekabr 1991-ci il tarixində Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş, separatçı rejim yaradılmışdır. 1991-ci il dekabr ayının 28-da Xankəndinin itirilməsi, qarşıda Xocalı soyqırımı, Şuşa, La- çın, Kəlbəcər, Ağdam, Cəbrayıl, Füzuli, Qubadlı, Zəngilanın işğalına yol açdı. Yuxarı Qarabağın mərkəzi, Qarqar çayının sahilində, Qarabağ silsiləsinin Şərq ətəyində, Bakıdan 329 km aralıda yerləşən Xankəndi, Azərbaycanın inkişaf etmiş sənaye mərkəzi idi. Şəhərdə yüngül və yeyinti sənayesi müəssisələri var idi. Elektrotexnika, avtomobil təmiri və asfalt- beton zavodları, mebel fabriki, tikinti materialları, sənaye, istehsalat və tədris istehsalat kombinatları belə müəssisələrdən idi. Tarixi sənədlərə görə Xankəndi şəhəri XVIII əsrin axırlarında, o dövrdə müstəqil Azərbaycan dövlətlərindən biri olan Qarabağ xanlığının xan- larının istirahəti üçün yaşayış məskəni kimi sa- lınmışdı. Elə şəhərin adı da buradan yaranmışdır. 1813-cü ilədək bircə nəfər erməninin də yaşama- dığı Xankəndində sonralar çar Rusiyası tərəfindən etnik təmizləmə siyasəti aparılmış və bura İrandan köçürülən ermənilər yerləşdirilmişdir. SSRİ dövründə Xankəndində azərbaycanlılara qarşı etnik təmizləmə siyasəti daha da güclənmiş, şəhərdə erməni ailələrinin sayı süni surətdə ar- tırılmışdır. 1923-cü ildə Rusiya İmperiyası- nın siyasətilə Azərbaycanın tərkibində mərkəzi şəhəri Xankəndi olan Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti yaradılmışdı. Bundan sonra vilayətin erməniləşdirilməsi siyasəti aktivləşmiş, 6 oktyabr 1923-cü ildə ermənilərin müraciəti nəzərə alına- raq Xankəndinin adı dəyişdirilərək Azərbaycan xalqına qarşı genosid törətmiş cinayətkar Stepan Şaumyanın şərəfinə Stepanakert adlandırılmışdır. Muxtar Vilayətdə rəhbər vəzifələrə ermənilər irəli çəkilmiş, beləliklə də, Xankəndi erməni işğalı al- tına düşmüş, keçmiş SSRİ dövründə Xankəndində yaşayan azərbaycanlılar tədricən buradan didərgin salınmışlar. 1988-ci il hadisələri başlayanda Xankəndində erməni əhalisi azərbaycanlılara nisbətdə xeyli çoxluq təşkil edirdi. Həmin vaxt azərbaycanlıların sayı 17 minə yaxın idisə, ermənilər artıq 40 min nəfərədək artmışdılar. 1988-1989-cu ildə Xankəndi artıq erməni se- paratizminin mərkəzinə çevrilmişdi. Moskva- nın himayəsilə güclənən erməni separatizmi so- nuncu azərbaycanlıları 28 dekabr 1991-ci ildə Xankəndindən qovmağa nail olmuş, şəhərin işğalı və etnik təmizləmə tam başa çatdırılmışdı.
374 DEKABR 1 Tarixdə bu gün Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü 1991 DEKABR 31 Dekabr Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günüdür. Tarixən dünyada gedən müxtəlif ictimai-siyasi proseslər nəticəsində Azərbaycan parçalanmış, azərbaycanlıların bir qismi öz yurd-yuvalarından didərgin salınmış, deportasiyalara məruz qalmış, bir-birindən ayrı düşmüşdürlər. Hazırda azərbaycanlılar müxtəlif məqsədlərlə dünyanın fərqli ölkələrində yaşayır- lar.
Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Gü- nünün əsası 1989-cu ilin noyabrında Şimali və Cənubi Azərbaycan arasında humanitar, mədəni, iqtisadi əlaqələri bərpa etmək məqsədilə əsassız çəkilmiş sərhədlərə qarşı xalqın etiraz etməsi əsasında qoyulmuşdur. “Sərhəd hərəkatı” adı ilə başlanan bu siyasi aksiya 1989-cu il dekabrın axır- larında - SSRİ-nin son günlərində, Azərbaycan millətinin, Arazın hər iki sahilində sərhəd yürüşü, Naxçıvanda sərhədlərin (SSRİ-İran sərhədləri) dağılması kimi hadisələrlə tarixdə iz qoydu. İki totalitar rejimin ciddi təzyiqlərinə baxmayaraq, o taylı-bu taylı millətin həftələrlə Araz qırağında gecə-gündüz birləşmək şüarı, azərbaycanlıların bir millət olduğunu dünya çapında bir daha can- landırdı. 1990-cı il noyabrın 3-5-də Türkiyədə keçirilən Birinci Millətlərarası Azərbaycan Türk dərnəkləri qurultayı isə Naxçıvan Muxtar Respub- likasında başlamış hərəkatın davamı kimi milli birlik və həmrəylik yolunda atılan mühüm addım oldu. 1991-ci il 16 dekabrda Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri, ümummil- li lideri Heydər Əliyev - “Biz azərbaycançılığın dövlət rəmzlərini yaşadan müstəqil dövlətimiz ətrafında daha sıx birləşməli, onun tərəqqisi üçün əlimizdən gələni əsirgəməməliyik” ideologiyasını rəhbər tutaraq dünya azərbaycanlılarının birliyi- ni yaratmağın əhəmiyyətini nəzərə alaraq dekab- rın 31-ni Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü elan etdi və onun sərəncamına müvafiq ola- raq 2001-ci il noyabrın 10-da Bakı şəhərində Dün- ya azərbaycanlılarının birinci qurultayı keçirildi. Qurultay göstərdi ki, qüdrətli Azərbaycana gedən yol bütün azərbaycanlıların milli birliyindən keçir. Qurultay dünyanın müxtəlif qütblərinə səpələnmiş soydaşlarımızın bir araya gətirilməsi vəzifəsinin həyata keçirilməsi istiqamətində atılmış ilk ciddi və qəti bir addım idi. Qurultay Azərbaycanın Avro- atlantika məkanına inteqrasiyasına kömək edəcək diasporumuzun inkişafında həlledici əhəmiyyətə malik qərarlar qəbul etdi. Türk dünyasının böyük lideri Heydər Əliyev minillik tariximizdə dünya azərbaycanlılarını ilk dəfə bir araya gətirən böyük dövlət xadimi idi. Hazırda dünyanın 70-dən çox ölkəsində azərbaycanlılar tərəfindən qeyd olunur. Əlli mil- yona yaxın olan azərbaycanlılar YUNESKO-nun məlumatına görə, 30 milyon Cənubi Azərbaycanda, 3 milyon Türkiyədə, 2 milyondan artıq Rusiyada, 1,5 milyon ABŞ-da, 500 min Ukraynada, 300 min Almaniyada, 180 min Fransada, 175 min Kana- dada, 350 min Hindistan və Pakistanda, 700 min İraqda, 430 min Əfqanıstanda yaşayır (2011).
Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|