Teqvim-2017. pdf
Musiqi.Opera.Balet Məşədi Məmməd Fərzəliyev
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
383 Musiqi.Opera.Balet Məşədi Məmməd Fərzəliyev 1872-1962 2017 Məşədi Məmməd Fərzəliyev 1872-ci ildə qədim Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. İlk musiqi təhsilini Şuşada, Xarrat Qulunun məktəbində almışdır. Toy məclislərində və xalq şənliklərində çıxış etmiş, ilk dəfə Şu- şada Xandəmirovun teatrında verilən “Şərq konserti”ndə böyük uğur qa- zanmışdır. O, nadir hallarda təsadüf edilən güclü nəfəsə, geniş diapazonlu gur səsə malik olmuşdur. Erkən yaşlarından doğma şəhərini tərk etmiş, bir müddət Gəncədə, son- ralar Zaqafqaziyada, Orta Asiyada, Türkiyədə, hətta Avropanın bir çox ölkələrində yaşamış, xanəndəlik et- miş, şan-şöhrət qazanmışdır. Oxu- duğu “Bayatı-Kürd”, “Rast”, “Şur”, “Çahargah”, “Zabul-Segah”, “Kürd Şahnaz” muğam-dəsgahları, “Heyra- tı”, “Mənsuriyyə”, “Səmayi-Şəms”, “Qarabağ şikəstəsi”, “Arazbarı”, “Kərəmi”, “Əfşarı” zərbi-muğamları dinləyicilər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanmışdır. Xüsusilə, xanəndəlik sənəti tarixində “Şüştər” muğamı- nın mahir ifaçısı kimi tanınmışdır. O, qədim Azərbaycan mahnıları və təsniflərini: “Qarabağda bir dənəsən”, “Alma”, “Nəbi”, “Vətən şərqisi”, “Mən bir türkəm”, “Axşam oldu” mahnılarını böyük məharətlə ifa et- mişdir.
M.M.Fərzəliyev Azərbaycan xanən-dəsi kimi milli musiqimizi xaricdə geniş surətdə təbliğ etmiş, 1912-1915-ci illərdə “Sport-Rekord” (Varşava) və “Ekstrafon” (Kiyev) səhmdar cəmiyyətlərinin dəvəti ilə tarzən Qurban Pirimovun müşayiəti ilə 40-a qədər muğam, təsnif və mah- nı oxuyub vala yazdırmışdır. M.M.Fərzəliyev həmçinin geniş konsert fəaliyyəti ilə də məşğul olmuş, teatr tamaşalarında çıxış etmişdir. 1913-cü ilin yazında Zubalov adına xalq evi tərəfindən Tiflisə dəvət edil- miş, Ü.Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun” operasında Zeyd rolunu oynamışdır. 1923-cü ildə Gəncədə açılan şəhər musiqi məktəbində muğamatdan dərs demək üçün dəvət almış, gənc xanəndələrin yetişməsinə böyük töhfələr vermişdir. M.M.Fərzəliyev 1926-cı ildən mu- ğam üçlüyünün müşayiəti ilə Polşa, Almaniya, Fransa, Belçika, İngiltərə, Avstriya, Rumıniya, Türkiyə, İran və Rusiyanın bir çox şəhərlərində dəfələrlə konsertlər vermişdir. Keçmiş Sovet hökumətinin, onun repressiyalarının ağır təzyiqlərinin əlindən qaçan Məşədi Məmməd Fərzəliyev 1929-cu ildə Türkiyənin İstanbul şəhərinə qastrol səfərinə çıxmış, bir daha Azərbaycana qayıt- mamışdır. Uzun illər İstanbulda yaşa- yan xanəndə 1962-ci ildə, 90 yaşında vəfat etmişdir.
384 Teatr.Kino 135 illiyi Mirmahmud Kazımovski 1882-1940 2017 Mirmahmud Mirələkbər oğlu Ka- zımovski 1882-ci ildə Bakıda anadan olmuşdur. Hələ uşaq yaşlarından teat- ra maraq göstərmiş, məktəb illərində dram dərnəklərinə gedərək bir sıra tamaşalarda epizodik rollar yaratmış- dır. Səhnə fəaliyyətinə 1898-ci ildə M.F.Axundovun “Lənkəran xanının vəziri” tamaşasında oynadığı nökər rolu ilə başlamışdır. 1906-cı ildə o, Bakı müsəlman dram cəmiyyətinin təşkilatçılarından biri, həm də üzvü olmuşdur. Azərbaycanda aktrisa olma- yanda bir sıra qadın rollarında da çıxış etmişdir. N.Nərimanovun yaxından köməyi və iştirakı ilə 1921-ci ilin noyabr ayında Bakıda açılmış Tənqid və Təbliğ Teat- rında mədəni tərəqqi naminə mübarizə yolunu seçən sənətkarlar arasında Mir- mahmud Kazımovski də var idi. Unudulmaz aktyor Qoqolun “Müfəttiş” (Filippoviç), N.Vəzirovun “Pəhləvani zəmanə” (Cahangir bəy), “Müsibəti-Fəxrəddin” (Əhməd), Ş.Saminin “Gavə” (zabit və kəndli), eləcə də bir sıra Qərbi Avropa dra- maturqlarının əsərlərində uğurla çıxış etmiş, maraqlı obrazlar yaratmışdır. Mütəxəssislərin fikrincə, Mirmahmud Kazımovskinin yaratdığı obrazlar ara- sında V.Şekspirin “Otello” faciəsindəki rolu xüsusi yer tutur. M.Kazımovski səhnə üçün müxtəlif həcmli əsərlər də yazmış- dır. Əsərlərinin əksəriyyəti: “Vur- havur”, “Daşım-daşım”, “Vəfasız məşuqə”, “Molla Cəbi”, “Səməd bəy”, “Həmişəri mənzili”, “Qadın və zülm”, “Əyalət divanı” və s. dəfələrlə tama- şaya qoyularaq rəğbətlə qarşılanmış- dır. Hətta bəzi əsərləri Orta Asiyanın bir çox şəhərlərində də tamaşaya qo- yulmuş, tamaşaçı məhəbbətinə səbəb olmuşdur. Mirmahmud Kazımovski opera teatrı üçün dörd operetta, dram teatrı üçün “Kəndxuda”, “Nadanlar”, “Uşaqlar mənimdir” pyeslərini də qələmə almışdır. Onun həm də çox gözəl səsi var idi. Ü.Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun” operasında M.Kazımovski Leylinin anası rolunu ifa etmiş, eləcə də altıncı, yeddinci ərəb rollarında çıxış etmişdir. Çoxcəhətli yaradıcılığa ma- lik olan Mirmahmud Kazımovski Azərbaycanda idmana aid yazılmış ilk dərsliyin müəllifidir. Ömrünün 42 ilini Azərbaycan səhnəsinə bağla- yan M.Kazımovski Azərbaycan kino sənətinin inkişafında da fədakarlıqla çalışmış, “Neft və milyonlar səltənətində”, “Bismillah”, “Bakılı- lar”, “Kəndlilər”, “Sovqat” adlı filmləri çəkmişdir. Görkəmli pedaqoq, drama- turq və rejissor Azərbaycan SSR-in “Əməkdar artist” fəxri adına layiq gö- rülmüşdür. Mirmahmud Kazımovski 1940-cı il dekabr ayının 1-də 58 yaşında vəfat etmişdir. Ə d ə b i y y a t Cümşüdov, H. Mirmahmud Kazımovski /H.Cümşüdov; [red. S.Mustafayev]; Azərbaycan Teatr Cəmiyyəti.- Bakı: Azərnəşr, 1972.-73, [3] s. Xəlilzadə, F. Ehtiramla anılanlar /F. Xəlilzadə //Azərbaycan.- 2012.- 4 dekabr.- S.7. Mirmahmud Kazımovski //Səhnədən keçən yollar /tərt. ed. R. Quliyev (tərc. ed.); A.Paşayev, M.Teymur.- Bakı, 1983.- S.111-112. Кязимовский М. //Театральная энциклопедия /глав. ред. П.А.Марков - Москва, 1964.- Том 3.- С.686. Aktyor, rejissor Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|