Teqvim-2017. pdf
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
82 Milli ədəbiyyat 95 illiyi Fəthi Xoşginabi 1922-1989 MART Fəthi Həmzə Əli oğlu (Fəthi Xoş- ginabi) 1922-ci il mart ayının 22- də Cənubi Azərbaycanın Xoşginab kəndində, kəndli ailəsində dünyaya gəlmişdir. İlk təhsilini mədrəsədə al- mışdır. Məktəbdə cəmi bir il təhsil al- dıqdan sonra yarımçıq qoyub işləmək üçün İranın bəzi şəhər və kəndlərinə getmiş, orada fəhləlik etmişdir. Elə bu illərdə də qürbətin nə demək olduğu- nu öyrənmişdir. Ədəbi fəaliyyətə 15 yaşında ikən miniatür şeirlər və nəsr əsərləri yaz- maqla başlamışdır. Onun əsərləri Cənubi Azərbaycan həyatından bəhs edir. 1941-ci ildən etibarən şeir, hekayə və məqalələri müntəzəm ola- raq mətbuat orqanlarında işıq üzü gör- müşdür.
XX əsrin 40-cı illərində siyasi hərəkata qoşulmuşdur. 1945-1946- cı illərdəki Milli demokratik hərəkat Xoşginabinin də yaradıcılığında yeni bir mərhələnin başlanğıcı olmuş- dur. Kəskin siyasi, ictimai mövzu- lu məqalələri, satirik şeir və yazıları “Zeynəb”, “Züleyxa”, “Məsum və Məsumə”, “Mehri”, “İbrahim” kimi hekayələri, ilk irihəcmli əsəri olan “Eşq və müharibə” povesti də bu illərin yeni tərz, realist və demokratik ruhlu bədii nəsrinin və ədəbi-populist nəsrin təməlini təşkil etmişdir. Siyasi mühacirətdə olduğu zaman Xoşginabi yazıçı kimi fəaliyyətinə Quzey Azərbaycanda davam etmiş- dir. “Ata”, “İki qardaş” romanları və çox sayda hekayələri bu dövrün məhsuludur. Mühacirət illərində Xoşgina- bi dram əsərlərinin müəllifi kimi də şöhrət tapmışdır. Onun farsca yazdı- ğı “Siyavuş”, “Bijen və Menijə” adlı pyesləri Tacikistanda Düşənbə teatr- larının səhnələrində müvəffəqiyyətlə səhnələşdirilmişdir. 1946-cı il dekabrın 12-də siyasi mühacir kimi Sovet İttifaqına gəlmiş, burada “Azərbaycan” qəzeti redaksi- yasında ədəbi işçi, məsul redaktor, Ta- cikistan Maarif Nazirliyində məmur, SSRİ EA Şərqşünaslıq İnstitutunda böyük elmi işçi vəzifələrində çalış- mışdır. Sonralar 1958-ci ildə Mosk- vada ali ədəbiyyat kursunu və 1967-ci ildə İctimai Elmlər Akademiyasının aspiranturasını bitirmişdir. 1979-cu il İran inqilabından sonra Təbrizə köçərək, orada Azərbaycann şairlər və yazıçılar cəmiyyətini yaratmış, onun sədri seçilmişdir. Fəthi Xoşginabi 1989-cu ildə Moskvada vəfat etmiş, nəşi Bakıya gətirilərək dəfn edilmişdir.
83 Milli ədəbiyyat 145 illiyi Məmməd Səid Оrdubаdi 1872-1950 MART Məmməd Səid Hacağa oğlu Orduba- di 1872-ci il mart ayının 24-də Naxçı- vanın Ordubad şəhərində, şair Fəqir Or- dubadinin ailəsində dünyaya gəlmişdir. Ordubadda mollaxanada və Məhəmməd Tağı Sidqinin “Əxtər” məktəbində təhsil almışdır. Ordubad ipək fabriklərində (1886- 1904) fəhlə, Culfa gömrük xidmətində çalışmışdır. Birinci rus inqilabının (1905- 1907) təsiri altında siyasi mübarizələrə qoşulmuş, “Hümmət” sosial-demokrat təşkilatının tərkibində İran Məşrutə hərəkatına kömək edən qrupun fəal üzvlərindən olmuşdur. 1915-ci ildə si- yasi fəaliyyətinə görə Saritsına sürgün edilmiş, Fevral inqilabından (1917) son- ra Dağıstana gəlmiş, Rusiya Kommunist (bolşeviklər) Partiyası sıralarına daxil olaraq, siyasi fəaliyyətini davam etdir- mişdir.
1918-ci ildə Nəriman Nərimanovun dəvətilə Həştərxana gedərək, “Hümmət” qəzetinin redaksiyasında çalışmış- dır. 1920-ci ildə XI Qırmızı Ordunun tərkibində Dağıstana gəlmiş, Temirxan- Şura şəhərində “Qırmızı Dağıstan” qəzetinin nəşrini təşkil etmişdir. 1920-ci il mayın 2-də Bakıya gələn Or- dubadi “Əxbar” qəzetinin redaktor müa- vini vəzifəsinə təyin edilmiş, “Əxbar” və “Kommunist” qəzetləri birləşdirildikdən sonra onun redaksiya heyətinin üzvü və redaktor müavini, 1920-ci ilin sentyab- rından isə “Füqəra füyuzatı” jurnalının redaktoru olmuşdur. Ordubadi ədəbi fəaliyyətə XIX əsrin 90-cı illərində baş- lamışdır. İlk şeirləri 1903-cü ildə “Şərqi- Rus” qəzetində dərc olunmuş, “Qəflət” (1906), “Vətən və hürriyyət” (1907) adlı şeir kitablarını nəşr etdirmişdir. “Qanlı sənələr” (1911) kitabı, “İki co- cuğun Avropa səyahəti” (1908), “Baği- şah, yaxud Tehran faciəsi” (1910), “Əndəlisin son günləri, yaxud Qrena- danın təslimi” (1914) tarixi pyesləri, “Bədbəxt milyonçu, yaxud Rzaqulu xan Firəngi-məab” (1914) romanlarıı nəşr olunmuşdur. Ordubadi Azərbaycan ədəbiyyatında tarixi roman janrının ba- nisidir. XX əsrin əvvəllərində Cənubi Azərbaycanda milli azadlıq mübarizəsinə həsr olunmuş dördcildlik “Duman- lı Təbriz” (1933-1948) epopeyasının, Nizami Gəncəvi dövründən bəhs edən “Qılınc və qələm” (1946-1948), inqilabi mövzuda “Döyüşən şəhər” (1936), “Giz- li Bakı” (1940) romanlarının müəllifidir. M.S.Ordubadinin əsərləri dünyanın bir sıra dillərinə tərcümə olunmuşdur. Şeirlərinə F.Əmirov və S.Rüstəmov mahnı və romanslar yazmışlar. Əsərləri müxtəlif dillərə tərcümə edilmişdir. Xidmətləri yüksək qiymətləndiril- mişdir. “Lenin” və “Şərəf nişanı” orde- ni, fəxri fərmanlarla mükafatlandırılmış, 1938-ci ildə Azərbaycanın “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına layiq gö- rülmüşdür. Məmməd Səid Ordubadi 1950-ci il may ayının 1-də vəfat etmiş, Fəxri Xiya- banda dəfn edilmişdir. Ordubadda ev-muzeyi yaradılmış, Ordubadda və Naxçıvanda büstləri qo- yulmuşdur. 24 Yazıçı Ə d ə b i y y a t Dumanlı Təbriz: roman /M.S.Ordubadi; Azərb. Resp. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi.- Bakı: Təhsil, 2012.- K.I: I-II Hissə.-375s.; Kitab II: III-IV Hissə.-Bakı: Təhsil, 2012.-720 s. Həyatım və mühitim /M.S.Ordubadi; [Miniatür Kitab Muzeyi].- Bakı: [s.n.], 2015.- 262 s. Qanlı illər: 1905-1906- ci illərdə Qafqazda baş verən erməni-müsəlman davasının tarixi: sənədli povest /M.S.Ordubadi; ərəb əlifb. çev., sadələş. çapa haz. Ə.Bağırov; Qafqazın Strateji Tədqiqatlar İn-tu.- Bakı: Elm və təhsil, 2012.-118 s. Qılınc və qələm: roman /M.S.Ordubadi.-Bakı: Qanun:Əli və Nino, 2013.- Hissə 1, 2.- 614 s. Məmməd Səid Ordubadi arxivinin izahlı təsviri /AMEA, M.Füzuli ad. Əlyazmalar İn-tu; təsvir ed.: Ə.Cəfərzadə, M.Paşayeva, M.Məmmədova; elmi. red. və ön söz müəl. İ.Həbibbəyli; çapa haz. M.Məmmədova.- Bakı: Elm və təhsil, 2015.-370 s. Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|