Teqvim-2017. pdf
Tarixdə bu gün Beynəlxalq Kitab və Müəllif
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
145 Tarixdə bu gün Beynəlxalq Kitab və Müəllif Hüquqları Günü 1996 APREL 23 aprel Dünya Kitab və Müəllif Hüquqları Günü (World Book and Copyright Day) kimi YUNESCO- nun 1995-ci il noyabrın 15-də Parisdə keçirilən 28-ci sessiyasın- da elan edilmişdir. Bu gün dünya şöhrətli söz ustaları - ingilis şairi və dramaturqu Vilyam Şekspirin (1564-1616), görkəmli ispan ya- zıçısı Migel de Servantesin (1547- 1616) və perulu məşhur tarixçi-yazar İnka Qarsilaso de la Veqanın (1539- 1616) xatirəsinə ehtiram olaraq təsis edilmişdir. Onların hər üçü eyni gündə, 1616-cı ilin 23 aprelində vəfat etmişlər. Müəllif hüququnun əqli mülkiyyətin qorunması və idarə edilməsi ilə iki beynəlxalq təşkilat - ÜƏMT və UNESCO məşğul olur. UNESCO-nun hər il iki mindən ar- tıq adda nəşrləri olan, yeganə sayı- lan Beynəlxalq Tərcümələr Biblioq- rafiyasını (100 ölkəni təmsil edən və müəllif haqqında, onun hansı əsəri, hansı dilə və kim tərəfindən tərcümə edilməsini işıqlandıran kataloq) apa- rır, Ümumdünya Müəlliflik Hüququ haqqında Konvensiyaya başçılıq edir. Azərbaycanda dövlət müstəqilliyi bərpa edidikdən sonra, 1993-cü ildə bu sahədə vahid dövlət siyasətini həyata keçirən Müəllif Hüquqları Agentliyi yaradılmışdır. 1995-ci il noyabrın 12-də ümum- xalq referendumu ilə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikası Konstitu- siyasının 30-cu maddəsinə əsasən, “Hər kəsin əqli mülkiyyət hüqu- qu vardır. Müəlliflik hüququ, ixti- raçılıq hüququ və əqli mülkiyyət hüququnun başqa növləri qanunla qorunur”. 1996-cı il oktyabrın 8-də qüvvəyə minmiş “Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında” qanun müəllif hüquqlarının, habelə əqli mülkiyyətin qorunmasının əsas prin- sip və vasitələrini müəyyənləşdirir. Qanunun 25-ci maddəsinə əsasən, müəlliflik hüququ əsərin yazılması ilə yaranır, müəllifin bütün həyatı boyu və ölümündən sonra (bəzi hal- lar istisna olmaqla) 70 il qüvvədə qalır. Bu, müəlliflərə və onların vərəsələrinə münasib vaxt ərzində iqtisadi fayda götürməyə imkan ve- rir. 2012-ci ildə “Əqli mülkiyyət hü- quqlarının təminatı və piratçılığa qarşı mübarizə haqqında” qanun qəbul edilmiş, Müəllif Hüquqla- rı Agentliyinin tabeliyində “Əqli Mülkiyyət Hüquqlarının Təminatı Mərkəzi” yaradılmışdır. 23 Ə d ə b i y y a t “Azərbaycan folklorunun və ənənəvi biliklərin qo- runması: erməni plagi- atçılığı”: Elmi konfrans //Ədəbiyyat qəzeti.- 2009.- 24 aprel.- S.5. Kitablar milli mədəniyyətin dirçəliş resursudur: 22 aprel Ümumdünya Kitab və Müəllif Hüquqları Günü münasibətilə Muzey Mərkəzində beynəlxalq konfrans keçirilib //Azərbaycan.-2012.- 24 aprel.- S. 11; Mədəniyyət.- 2012.- 25 aprel.- S. 3. Müəllif Hüquqları Agentliyində konfrans- seminar keçirilmişdir: Ümumdünya kitab və Müəlliflik Hüququ Günü və Beynəlxalq Əqli Mülkiyyət Günü münasibətilə // Azərbaycan.- 2005.- 23 aprel.- S.3. Salmanlı, R. Əqli mülkiyyətin qorunması müstəsna əhəmiyyət kəsb edir: 23 aprel Ümum- dünya Kitab və Müəlliflik Hüququ Günüdür /R.Salmanlı // Azərbaycan.-2015.- 23 aprel.- S.7. 146 Tarixdə bu gün “Koroğlu” operası 1937 APREL Azərbaycan professional musiqi- sinin banisi Üzeyir bəy Hacıbəylinin “Koroğlu” operası onun şah əsəri he- sab olunur. Xalqın yaddaşında daşlaş- mış “Koroğlu” dastanı əsasında opera yazmaq o qədər də asan iş olmasa da, qeyri-adi fitri istedad sahibi Üzeyir bəy möhtəşəm bir opera yaratmışdır. M.S.Ordubadi 1937-ci ildə əsərin librettosu üzərində işləyəndə 1912-ci ildə Bakıda işıq üzü görən kitabçanı nəzərə almasaq, cəmi iki dəfə, 1927- ci ildə V.Xuluflunun, 1936-cı ildə H.Əlizadənin tərtibində “Koroğlu” dastanı çap olunmuşdur. Üzeyir bəy “Koroğlu” operasını yazmaq qərarına gəldikdən sonra iyirmi il xalq musi- qisinin əsaslarını dərindən öyrənir. 1932-ci ildə operanı yazmağa başla- yır və 1936-cı ildə bitirir. “Koroğlu” tipik qəhrəmanlıq das- tanıdır. Dahi Üzeyir bəy bu əsəri Azərbaycan professional vokal məktəbinin banisi Bülbülün səs dia- pozonunu nəzərdə tutaraq yazmışdır. Beş pərdədən ibarət olan ope- ranın librettosu Heydər İsmayılo- va məxsusdur. Şeirlərin müəllifi Məmməd Səid Ordubadinindir. Tama- şanın rejissoru İsmayıl Hidayətzadə, dirijoru Üzeyir Hacıbəyli, rəssamı Rüstəm Mustafayev olmuşdur. Mərkəzi Komitə “Koroğlu” opera- sının ilk tamaşasının Aprel İnqilabı- nın 17-ci ildönümü dövrünə - 1937-ci ilin aprelinə salınması barədə tapşırıq verir.
Beləliklə aprelin 30-da M.F.Axundov adına Böyük Dövlət Opera və Balet Teatrında (o vaxt teatr belə adlanırdı) “Koroğlu” operasının ilk tamaşası olur. Bülbül - Koroğlu, G.İsgəndərova - Nigar, M.Bağırov - Həsən xan, Q.İsgəndərov - Təlxək, Ə.Zülalov - Ehsan paşa, Q.Hüseynov - Həmzə bəy, B.Mustafayev - İbra- him xan rollarında çıxış etmişlər. “Kommunist” qəzetinin 6 may tarixli nömrəsi Üzeyir bəyin böyük portre- ti ilə açılır, tamaşa haqqında rəylər və şərhlər “Azərbaycan incəsənətinin təntənəsi” adı altında verilmişdir. 1937-ci ildə Moskvada keçiriləcək dekadada “Koroğlu” operasının da nümayiş olunması qərara alınır. Ta- maşanın Moskvada nümayişindən əvvəl Üzeyir bəy operaya iki yeni hissə əlavə edir. Ən böyük əlavə isə uvertüra idi. 1938-ci il aprelin 5-də Moskvadakı Bolşoy Teatrda Azərbaycan incəsənət dekadası “Ko- roğlu” operası ilə açılır və tamaşaya sovet rəhbərləri - Stalin, Molotov, Jdanov da baxır. Tamaşadan sonra
Üzeyir bəyə “SSRİ Xalq artisti” fəxri adı verilir. “Lenin” ordeni ilə təltif olunur, 1941-ci ildə isə Stalin müka- fatına layiq görülür. “Koroğlu” operası 1939-cu ildə Aşqabadda türkmən dilində, 1942-ci ildə Yerevanda erməni dilində, 1950- ci ildə Daşkənddə özbək dilində səhnəyə qoyulmuşdur. 30 Ə d ə b i y y a t Köroğlu operası: Ü.Hacıbeylinin “Köroğ- lu” operası uluslararası ilk gösterimi.- Ankara, TÜRKSOY, 2009.- 32 s. Hüseynov, A. “Koroğlu” operası - qəhrəmanlıq rəmzi /A.Hüseynov //Azərbaycan.-2010.-25 sentyabr.-S.7. Hüseynov, A. “Koroğ- lu” operası incəsənət xəzinəsidir: Teatr sa- lonlarında /A.Hüseynov //Azərbaycan.- 2011.- 16 aprel.- S.11. İdrisoğlu, A. “Koroğ- lu” operası “Türksoy” Teatrının səhnəsində /A.İdrisoğlu //Azad Azərbaycan.- 2009.- 3 noyabr.- S.7. 80 illiyi Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|