Teqvim-2017. pdf
Mədəniyyət.Maarif.Təhsil Maarifçi Əsgər аğа Gоrаni
Yüklə 5,26 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
166 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil Maarifçi Əsgər аğа Gоrаni 1857-1910 MA Y 3 Ə d ə b i y y a t Kazımlı, G. Qaranlıqdan işığa /G.Kazımlı; red. R.Hüseynov.- Bakı: [Şuşa], 2016.- 223, [1] s. Tarverdiyeva, K. Əsgərağa Adıgözəlov Gorani /K.M.Tarverdiyeva.- Bakı: İşıq, 1977.- 37, [3] s. Abbaslı, T. Səhnəmizin ilk əsgəri... Milli peşəkar teatrıımızın ilkini iki baş rolla başlamış Əsgər ağa Gorani /T.Abbaslı //Mədəniyyət.-2016.- 4 may.- S.13. Adıgözəlov Əsgər ağa Haqverdi ağa oğlu //Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: 25 cilddə.- Bakı, 2009.- C.I.- S.92. Gorani Əsgər ağa //Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası.- Bakı, 2004.- C.1.- S.397-398. İsayev, Ə. Tarixə böyük ehtiramla: Mənəvi çıraqlarımız: [Gəncədə yerləşən Əsgərağa Gorani türbəsi haqqında] /Ə.İsayev //Azərbaycan.- 2012.- 9 dekabr.- S.7. Qəribli, İ. “Əkinçi”nin Moskva müxbirləri: Əsgər Ağa Gorani /İ.Qəribli //Kredo.-2015.- 14 avqust.- S.10; 12. Əsgər ağa Haqverdi bəy oğlu Adığözəlov (Gorani) 1857-ci il may ayının 3
-də Gəncə qəzasının Goran kəndində anadan olmuşdur. Azərbaycan yazıçısı, m aarifçi, publisist, teatr xa- dimi və ictimai xadim Mirzə Adıgözəl bəyin nəvəsidir. 1874-cü ildə Bakı realnı məktəbini qızıl medalla bitirmişdir. 1873- cü ildə məktəbdə Həsən bəy Zərdabinin təşəbbüsü, Nəcəf bəy Vəzirovun rəhbərliyi ilə hazırlanmış Mirzə Fətəli Axundzadənin “Mərdi-xəsis” (“Hacı Qara”) komediyasının ilk tamaşasında baş rolda oynamışdır. Təhsilini Moskvada Petrovski- Razumovski Kənd Təsərrüfatı və Meşəçilik Akademiyasında davam etdir- mişdir. 1878-ci ildə akademiyanı torpaq- şünas ixtisası üzrə bitirsə də, Qafqazda aqrar münasibətlərdə hərc-mərclik hökm sürdüyündən ixtisası üzrə işləməmişdir. Ədliyyə orqanlarında fəaliyyət göstərmiş, Kutaisi və Tiflis şəhərlərinin dairə məhkəmələrində prokuror müavini vəzifəsində çalışmış, Suxumi, Gəncə və Cəbrayılda mühüm ədliyyə xidmətləri icra etmişdir. Akademiyada oxuduğu illərdən tələbə hərəkatında iştirak etmiş, giz- li “İmdadiyyə” cəmiyyətinin üzvü ol- muşdur. H.Zərdabi, N.Vəzirov və digər maarifpərvər ziyalılar ilə bərabər Azərbaycan milli teatrının yaranmasında , “Əkinçi” qəzetinin nəşrində fəal iştirak etmişdir. 1905-ci ildə Gəncə şəhər bələdiyyə idarəsinin sədri vəzifəsinə seçilmiş və 1909-cu ildə Gəncədə öz hesabına qız məktəbi açmışdır. Ədəbi-bədii yaradıcı- lıqla məşğul olan Əsgər ağa Məhəmməd şah Qacarın Güney Qafqaza hücumundan bəhs edən “Qara yel” tarixi romanının, “Hənək, hənək, axırı dəyənək” pyesinin, cəhalət, nadanlıq və qadın hüquqsuzluğu əleyhinə yazılmış “Qocalıqda yorğalıq” vodevilinin müəllifidir. A.S.Puşkin və M.Y.Lermontovdan tərcümələri var. Əsgər ağa Goraninin “Qara yel” ro- manı dünya xalqlarının 20-dən artıq dilinə tərcümə olunmuşdur. Nizami Gəncəvinin türbəsi vaxtilə Mirzə Adıgözəl bəy Qarabaği və Əsgər ağa Gorani tərəfindən təmir edilmişdir. Əsgər ağa Adıgözəlov 1910-cu il mart ayının 9-da Gəncə şəhərində vəfat etmiş- dir.
167 167 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil 140 illiyi Mirzə Məhəmmədəli xan Tərbiyət 1877-1940 MA Y Mirzə Məhəmmədəli xan Sadıq oğlu Tərbiyət 1877-ci il may ayı- nın 26-da (bəzi mənbələrdə 1875- ci il kimi də göstərilmişdir) Təbriz şəhərində, ziyalı ailəsində dünyaya göz açmışdır. Şəhərdə mütərəqqi fikirli ziyalı kimi tanınan Mirzə Sa- dıq oğlunu məhəllədəki Molla Zey- nalabdinin açdığı ibtidai məktəbə qoymuşdu. Təbrizin adlı-sanlı həkimlərindən olan Mirzə Nəsrulla xan və Məhəmmədəli xan Küfrinin məsləhəti ilə Məhəmmədəli fran- sız və alman dillərini öyrənmiş, nü- cum, riyaziyyat və tibb elmlərini mənimsəmişdir. M.Tərbiyət Təbrizin müasir təhsil sahəsinə töhfələri olan elm adamlarından idi. M.Tərbiyət 1899-cu ildə Təbrizdə yeni tipli “Tərbiyət” mədrəsəsi və ey- niadlı kitabxana açmış, Təbrizin Milli Kitabxanasının qurucusu kimi ad çı- xarmışdır. 1903-cü ildə “Gəncineyi- fünun” (“Bilik xəzinəsi”) jurnalını nəşr etdirmiş, 1908-ci ildə “İttihad” qəzetinin redaktoru olmuş, bunun sayəsində İran xalqına və təhsilinə öz töhfələrini vermişdir. Bir müddət Ba- kıda iranlıların “İttihad” məktəbində müdir işləmişdir. 1905-1911-ci il İran inqilabı- nın fəal iştirakçısı olmuş, onun məğlubiyyətindən sonra Berlində və İstanbulda mühacirətdə yaşamışdır. 1921-ci ildə vətənə qayıtmış, Cənubi Azərbaycan Maarif İdarəsinin rəisi, Təbrizin bələdiyyə rəisi olmuş, bir neçə dəfə İran Milli Məclisinə depu- tat seçilmişdir. Onun 1935-ci ildə ya- zılmış “Danişməndani-Azərbaycan” əsəri Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyəti tarixinə dair mühüm mənbədir. “Danişməndani-Azərbaycan” ifadəsinin mənası fars dilində “Azərbaycan alimləri” deməkdir. Əsər orta əsr təzkirələrindən fərqli olaraq isə bütöv Azərbaycan - Şi- mali və Cənubi Azərbaycanın 919 müxtəlif elm sahəsi ilə məşğul olan ziyalıları və şairləri haqqında məlumat verən ensiklopedik əsərdir. Bu əsər müəllifin 40 ildən artıq elmi araşdırmalarının nəticəsidir. “Danişməndani-Azərbaycan” təzkirəsinin ədəbiyyat tarixi- mizin öyrənilməsindəki xüsusi əhəmiyyətlərindən biri də odur ki, bu təzkirə Azərbaycan mənbələri içərisində ilk əsər olaraq ədəbiyyat tariximizi – VII əsrdən başlayaraq XX əsrə qədər əsasən əks etdirir. Mirzə Məhəmmədəli xan Tərbiyət 1940-cı il yanvar ayının 17-də Teh- randa vəfat etmişdir.
Yüklə 5,26 Mb. Dostları ilə paylaş:
|