187
Zivər Məmmədova
1902-1980
İYUN
Zivər Nəcəfqulu qızı Məmmədova
1902-ci il iyun ayının 14-də varlı sa-
hibkar Nəcəfqulu Tağıyevin ailəsində
anadan olmuşdur. 7 yaşında ikən Zivər
Müqəddəs Nina qadın gimnaziyasına
daxil olmuş, təhsil aldığı illərdə musiqi
və rəsm çəkməyi öyrənmişdir.
1920-1924-cü illərdə Ə.Əzimzadə
adına Bakı Ali Rəssamlıq Məktəbində
(indiki ADRA) təhsil almış, bir müddət
S.D.Erziya və P.V.Sabsayın emalatxa-
nalarında çalışmışdır.
Z.Məmmədova sovet monumen-
tal heykəltəraşlığının ən nəhəng
layihələrindən biri olan siyasi xadim və
inqilabçı S.M.Kirovun abidəsi üzərində
iş prosesində SSRİ heykəltəraşlıq
məktəbinin korifeylərindən olan
P.Sabsayın rəhbərliyi altında iştirak
etmiş, təcrübə toplamışdır. Görkəmli
şəxslərin fərdi obrazlarını ardıcıl
surətdə tədqiq edən Z.Məmmədova
1930-1940-cı illərdə “Ə.Əzimzadə”
(büst, gips), “H.Sarabski” (büst-gips),
“M.Əzizbəyov”, “B.Bağırova”, Sovet
İttifaqı Qəhrəmanı “İ.Süleymanov”un
və başqa tanınmışların büst-portretlərini
yaratmışdır.
1950-ci ildə dahi bəstəkar
Ü.Hacıbəylinin gipsdən heykəlini hazır-
lamışdır. Onu da qeyd edək ki, bu abidə
Ü.Hacıbəylinin naturadan çəkilmiş
yeganə portreti kimi tarixə düşmüşdür.
Zivər xanımın həmçinin “Kolxozçu
qadın” (gips, 1940), “Qız gəlincik ilə”
(dekorativ fiquru, çini, şirəüstü naxış,
1950), “Rəqqasə” (dekorativ fiqur, çini,
şirəüstü naxış, qızılla zərləmə, 1954) və
s. əsərləri də böyük uğur qazanmışdır.
Görkəmli heykəltəraşın forma və
materialı gözəl bilməsi ona monumental
və dəzgah heykəltəraşlığında da özünü
sınamağa imkan verirdi. Yaradıcılığında
xırda plastikadan - saxsıdan hazırladığı
Ü.Hacıbəyovun “Koroğlu” operasın-
dakı rəqqasələri təsvir edən dekorativ
nəfis fiqurlar yüngül “musiqili” tərzdə
yerinə yetirilmiş və heykəltəraşlıqdan
daha çox plastikliyinə görə keramik fi-
qurlara oxşayır. Məhs bu kiçik formalı
heykəltəraşlıq elementləri sənətkəra öz
texnikasını təkmilləşdirməyə, yeni iş
üsulları öyrənməyə imkan verirdi.
Zivər xanım Azərbaycan mədə-
niyyəti tarixində nəinki ilk qadın
heykəltəraş, həmçinin peşəkar qa-
dın skripka ifaçısı kimi də tanınmış-
dır. O, gənclik illərində dahi bəstəkar
Ü.Hacıbəylinin mühazirələrini dinlə-
miş, 1922-ci ildə rəhbərlik etdiyi Dövlət
Simfonik Orkestrində skripkaçı kimi
çalışmış, 1923-cü ildə “Arşın mal alan”
operettasının ilk tamaşasında skripkada
ifa etmişdir.
Zivər Məmmədova 1980-ci il aprel
ayının 22-də Bakı şəhərində vəfat et-
mişdir.
14
Ə d ə b i y y a t
Zivər Məmmədova, 1902-
1980: heykəltaraşlıq
[İzomaterial]; Həyat
Abdullayeva, 1912-2007:
heykəltaraşlıq; Elmira
Hüseynova, 1933-
1995 : heykəltaraşlıq
/layihənin rəhbəri
Ç.Fərzəliyev; mətnin
müəl. Ə.Abdullayeva;
foto. Ə.Ağasiyev;
ing. dilində tərc.:
İ.Peart, S.İbrahimova,
Ə.Məlikova.- Bakı:
Sərvət, [Şərq-Qərb],
2013.-104 s.
Məmmədova Zivər
//Azərbaycan Sovet En-
siklopediyası: 10 cilddə.-
Bakı, 1982.- C.VI.- S.506.
Zivər Məmmədova:
İlk qadın heykəltəraş
//Dəyişikliklərə
cəsarəti çatan örnək
xanımlar=Role Models:
Women daring to change
/M.Vəzir; Rasional
İnkişaf uğrunda Qadınlar
Cəmiyyəti (RİQC).- Bakı,
2008.- S. 33-34.
İ n t e r n e t d ə
https://az.wikipedia.org/
wiki/Zivər_Məmmədova
http://www.anl.az/down/
medediyyet_2006/mede-
niyyet2006_oktyabr_146.
htm
http://www.wikiwand.
com/az/
115
illiyi
Heykəltəraş
Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq
188
80
illiyi
Zemfira Səfərova
1937
İYUN
Zemfira Yusif qızı Səfərova 1937-
ci il iyun ayının 10-da Bakı şəhərində
anadan olmuşdur.
1945-1955-ci illərdə Ü.Hacıbəyov
adına Azərbaycan Dövlət Konservato-
riyasının (indiki Bakı Musiqi Akade-
miyası) nəzdində olan xüsusi musiqi
məktəbində oxumuş, 1955-1960-cı
illərdə Azərbaycan Dövlət Konser-
vatoriyasının tələbəsi olmuş, Musiqi
tarixi və nəzəriyyəsi fakültəsini əla
qiymətlərlə bitirmişdir. 1962-ci ildə
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiya-
sının Memarlıq və İncəsənət İnstitutu-
nun aspiranturasına daxil olmuş, orada
kiçik elmi işçi vəzifəsindən şöbə müdi-
ri vəzifəsinədək yüksəlmişdir. 1980-ci
ildən həmin institutun Azərbaycan mu-
siqisinin tarixi və nəzəriyyəsi şöbəsinə
böyük uğurla rəhbərlik edir.
1963-cü ildə Moskvaya ezam edil-
miş, professor İ.Y.Rijkinin rəhbərliyi
ilə namizədlik dissertasiyası üzərində
işləmişdir. 1970-ci ildə “Üzeyir
Hacıbəyovun musiqi-estetik konsep-
siyası” mövzusunda sənətşünaslıq
üzrə alimlik dərəcəsi almaq üçün
namizədlik dissertasiyasını, 1996-cı
ildə “Azərbaycanın musiqi elmi (XIII-
XIX əsrlər)” mövzusunda doktorluq
dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1998-
ci ildə professor elmi rütbəsini almış-
dır. Tədqiqatları qədim və orta əsrlər
Azərbaycan musiqisinə, o cümlədən,
Səfiəddin Urməvi, Əbdülqadir Ma-
raği, eləcə də Mir Möhsün Nəvvab,
Ü.Hacıbəyli, Cabbar Qaryağdıoğlu və
b.-nın yaradıcılığına həsr edilmişdir.
“Azərbaycanın musiqi elmi”, “Dədə
Qorqudun musiqi dünyası” və s. kitab-
ların müəllifidir. Heydər Əliyev Fon-
dunun prezidenti Mehriban xanım
Əliyevanın rəhbərliyi ilə “Muğam
layihəsi” çərçivəsində nəşr edilən (2006-
cı ildə) Urməvinin “Kitabi-ədvar” və
“Şərəfiyyə”, Fətullah Şirvaninin “Mu-
siqi məcəlləsi” risaləsinin ixtisas redak-
toru, ön söz və elmi şərhlərinin müəllifi
də Zemfira Səfərova olmuşdur.
20-dən çox kitab, 150-dən ar-
tıq elmi məqalənin müəllifidir. Bir
sıra beynəlxalq elmi simpozium və
konqreslərdə çıxış etmişdir.
Z.Səfərova elmi yaradıcılıqla ya-
naşı geniş elmi-təşkilati fəaliyyətlə də
məşğuldur.
Uzun illər Bəstəkarlar İttifaqının
üzvü olan Z.Səfərova hal-hazırda it-
tifaqın Musiqişünaslıq və tənqid
bölməsinin rəhbəri, Azərbaycan Res-
publikasının Prezidenti yanında AAK-
nın sənətşünaslıq və memarlıq üzrə
ekspert komissiyasının sədridir.
İncəsənət sahəsində nailiyyətlərinə
görə 1989-cu ildə Azərbaycanın
“Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adı-
na layiq görülmüşdür.
Ə d ə b i y y a t
Ardı yaşanılır: Xatirələr
/Z.Səfərova.- Bakı: Nurlan,
2000.- 152 s.
Həmişəyaşar ənənələr:
Məqalələr toplusu və
müsahibələr /Z.Səfərova;
Azərbaycan EA, Memarlıq
və İncəsənət İn-tu.- Bakı:
Elm, 2000.- 320 s.
Azərbaycanın musiqi tarixi
/Z.Səfərova //Qobustan.-
2002.- №1.- S.4-24.
Səfiəddin Urməvinin (XIII
əsr) risalələrində musiqi
alətlərinin şərhi, bərpası
və inkişafı haqqında
/Z.Səfərova //Musiqi
dünyası.- 2011.- №2/47.-
S.3-5.
Zemfira Yusif qızı
Səfərova: Biblioqrafik
göstərici /AMEA, Mərkəzi
Elmi Kitabxana: tərt.
Ü.Talıbzadə.- Bakı: Elm,
2010.- 146 s.
Xəlilzadə, F. Böyük
sənətkarın təkrarsız
yaradıcılığı yeni araş-
dırmalarda /F.Xəlilzadə
//Azərbaycan.- 2010.- 10
oktyabr.- S.7.
10
Musiqişünas
Musiqi.Opera.Balet