205
Tarixdə bu gün
25
illiyi
Azərbaycan Respublikası
YUNESKO-ya üzv qəbul edilmişdir
İYUN
BMT-nin ixtisaslaşmış
təşkilatı
olan YUNESKO dünyanın təhsil, elm,
mədəniyyət, informasiya və kommu-
nikasiya sahəsindəki əməkdaşlığın ən
böyük hökumətlərarası forumudur.
Təşkilatın nizamnaməsi 16 noyabr
1945-ci ildə Londonda imzalanmış, 4
noyabr 1946-cı ildə 20 üzv dövlətdən
ibarət YUNESKO öz rəsmi fəaliyyətinə
başlamışdır.
Azərbaycan XX əsrin 60-cı illərindən
Sovet İttifaqının tərkibində olarkən
YUNESKO-nun fəaliyyətində aktiv iş-
tirak etmişdir. YUNESKO tərəfindən
1967-ci ildə “Qafqaz xalqlarının
ədəbiyyatı” seriyasından fransız dilində
M.F.Axundovun komediyaları, “Dün-
ya xalqlarının musiqisi” seriyasından
Azərbaycan muğamlarından ibarət iki
val və iki audio-kasset buraxılmışdır.
Sovet İttifaqı dövründə Azərbaycanın
YUNESKO ilə əlaqələrinin qurulmasın-
da və inkişaf etdirilməsində ulu öndər
Heydər Əliyevin böyük xidmətləri ol-
muşdur. O, YUNESKO-nun Azərbaycan
mədəniyyəti ilə bağlı təşkil etdiyi
tədbirlərdə yaxından iştirak etmişdir.
1983-cü ildə Bakıda təşkil edilmiş “Şərq
xalça sənəti” I Beynəlxalq Simpoziumu
zamanı Heydər Əliyev YUNESKO-nun
Baş direktorunun xüsusi məsləhətçisi
Federiko Mayorla görüşmüş və bu dost-
luq əlaqələri Azərbaycan müstəqillik
əldə etdikdən sonra Azərbaycanın YU-
NESKO ilə münasibətlərinə öz müsbət
təsirini göstərmişdir.
Azərbaycan Respublikası müstəqilli-
yini bərpa etdikdən sonra 3 iyun 1992-
ci il tarixində YUNESKO-ya üzv qəbul
edilmişdir. 1993-cü ilin dekabr ayında
Prezident Heydər Əliyev Fransa Res-
publikasına rəsmi səfəri çərçivəsində
YUNESKO-nun baş direktoru Federiko
Mayorla görüşmüşdür.
A z ə r b a y c a n - Y U N E S K O
münasibətlərinin inkişaf etdirilməsi
sahəsində Heydər Əliyev Fondunun
prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın
gördüyü işlər xüsusi əhəmiyyət kəsb
edir. Mehriban Əliyeva 1995-ci ildən
etibarən Azərbaycan Mədəniyyətinin
Dostları Fondunun xəttilə Azərbaycan
mədəniyyətinin dünyaya tanıdıl-
ması istiqamətində uğurla fəaliyyət
göstərmişdir. O, Azərbaycanın zəngin
mədəniyyətinin qorunması, öyrənilməsi
və tədqiqində xidmətlərinə görə
YUNESKO tərəfindən 2004-cü ilin sent-
yabr ayında YUNESKO-nun şifahi və
musiqi ənənələri sahəsində Xoşməramlı
Səfiri adına layiq görülmüşdür.
Bu əməkdaşlıq çərçivəsində 2007-ci
ildə Heydər Əliyev Fondunda “BMT-nin
Təhsil, Elm və Mədəniyyət Məsələləri
Təşkilatı - YUNESKO, Azərbaycan
Hökuməti və Heydər Əliyev Fondu ara-
sında ölkəmizdə peşə təhsilinin inkişa-
fını nəzərdə tutan layihənin icra planı-
na dair”, 2009-cu ildə “Heydər Əliyev
Fondu və YUNESKO arasında qeyri-
maddi mədəni irsin qorunması üzrə
strateji hədəflərə nail olmaq məqsədi
ilə Əməkdaşlıq sazişi” imzalanmışdır.
Bu gün ölkəmizdə YUNESKO-nun
Muzeylərin Beynəlxalq Şurası (ICOM-
International Council of Museums),
Beynəlxalq Bioetika Komitəsi (IBC-
International Bioethics Committee),
İnformasiya Hamı üçün (IFA - Infor-
mation For All) kimi milli komitələri
fəaliyyət göstərməkdədir.
Ə d ə b i y y a t
Mədəni özünüifadə
müxtəlifliyinin qorun-
ması və təşviqinə dair
konvensiya: Paris,
20 oktyabr 2005-ci il
/UNESCO.- Bakı:
Azərbaycan Respublikası
Mədəniyyət və Turizm
Nazirliyi, 2005.- 33 s.
YUNESKO-Azərbaycan:
gələcəyə körpü: təhsilə
həsr olunmuş konf-
rans materialları /tərt.
ed.: R.Süleymanov,
A.Axundov.- Bakı: Təhsil,
2005.-160 s.
Qobustan kölgələri:
Təqdimatda
Azərbaycanın birinci
xanımı Mehriban Əliyeva
və baş direktor İrina
Bokova iştirak etmişdir
//Azərbaycan qadını.-
2014.- payız.- S.58-60
İ n t e r n e t d ə
http://www.mfa.gov.az/
content/556
https://az.wikipedia.org/
wiki/UNESCO
http://www.aztv.
az/readnews.
php?lang=az&id=10638
3
206
Tarixdə bu gün
Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü
1972
İYUN
1972-ci ildə Birləşmiş Millətlər
Təşkilatı Baş Məclisinin İsveçin
paytaxtı Stokholmda keçirilən icla-
sında 5 iyun tarixinin Dünya Ətraf
Mühitin Mühafizəsi Günü kimi qeyd
olunmasına qərar verilmişdir. Belə
bir günün keçirilməsinə 11 may
1971-ci ildə dünyanın 23 ölkəsinin
2200 elm və mədəniyyət xadiminin
imzası ilə BMT-nin Baş katibinə ün-
vanlanan müraciət səbəb olub. On-
lar “ya biz çirklənməni qurtarırıq,
ya da çirklənmə bizi qurtarar” adlı
müraciətləri ilə bəşəriyyətə ətraf mü-
hitin çirklənməsi barədə xəbərdarlıq
vermişdilər.
Baş Assambleya bu günün qeyd
edilməsi ilə bağlı qətnaməsində BMT-
yə daxil olan ölkə və təşkilatları hər
il həmin gün ərəfəsində ətraf mühi-
tin qorunması və yaxşılaşdırılmasına
yönələn işlər həyata keçirməyə çağı-
rır.
Dünya Ətraf Mühitin Mühafizəsi
Gününün hər il geniş tədbirlərlə qeyd
edildiyi Azərbaycanda da ətraf mühi-
tin mühafizəsi və ekoloji problemlər
daim diqqət mərkəzində olmuşdur.
Respublikamızda rəhbərlik etdiyi
bütün dövrlərdə ulu öndər Heydər
Əliyev ətraf mühitin mühafizəsinə,
yaşıllıqların və parkların salınması-
na xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaş-
mışdır. 1998-ci ildə “Ətraf mühitin
mühafizəsi üzrə Milli Fəaliyyət Proq-
ramı”, 2000-ci ildə “Ətraf mühitin
mühafizəsi haqqında” və “Xüsusi
mühafizə olunan təbiət əraziləri və
obyektləri haqqında” Azərbaycan
Respublikasının Qanunları qəbul
edilmişdir. 2001-ci ildə isə Ekologi-
ya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yara-
dılmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Pre-
zident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə
ölkədə ekoloji problemlərin həlli, ətraf
mühitin mühafizəsi istiqamətində
də mühüm işlər görülür. Ekoloji
cəhətdən dayanıqlı sosial-iqtisadi in-
kişafa, meşələrin bərpa edilməsi və
artırılmasına dair milli proqramlar,
həmçinin Azərbaycanda hidromete-
orologiyanın inkişafına dair Dövlət
Proqramı uğurla yerinə yetirilir.
Heydər Əliyev Fondunun ekolo-
giyanın, ətraf mühitin qorunması-
na xidmət edən “Hərəmiz bir ağac
əkək” layihəsi də bu sahəyə böyük
töhfələr vermişdir. Fondun prezi-
denti, UNESCO-nun və İSESCO-
nun xoşməramlı səfiri Mehriban xa-
nım Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata
keçirilən bu layihə çərçivəsində
ölkəmizdə hektarlarla sahə yaşıllaş-
dırılmışdır.
Ekologiya və Təbii Sərvətlər
Nazirliyində hər il 5 İyun - Dün-
ya Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü
ərəfəsində ətraf mühitin qorun-
ması, təbiətdən, yeraltı sulardan,
mineral xammal ehtiyatlarından
və yerüstü sərvətlərdən səmərəli
istifadə edilməsi, onların bərpası və
mühafizəsi, bioloji müxtəlifliyin qoru-
nub saxlanılması məqsədi ilə müxtəlif
tədbirlər həyata keçirilməkdədir.
Ə d ə b i y y a t
Azərbaycanda ətraf mühit
2010: statistik məcmuə
/Azərb. Resp.-nın Dövlət
Statistika Komitəsi.- Bakı,
2010.- 128 s.
Məmmədov, Q. Ekologi-
ya və ətraf mühit /Q.Ş.
Məmmədov, M.Y.Xəlilov;
elmi red. B.Ə.Budaqov.-
Bakı: Elm, 2004.- 505 s.
Sağlamlıq. Ətraf mühit:
Davamlı inkişafa nail
olma vasitələrinin idarə
edilməsi: Qərar qəbul etmə
prosesində iştirak edənlər
üçün vəsait: Birgə hesabat
/Dünya Səhiyyə Təşkilatı.-
İsveçrə: Dünya Səhiyyə
Təşkilatı və Birləşmiş
Millətlər Təşkilatının Ətraf
Mühit üzrə Proqramı.-
2008.- 83 s.
Məhəbbətoğlu, Q.
Müharibələrin, silah-
ların ilk qurbanı - ətraf
mühit /Q.Məhəbbətoğlu
//Zaman.- 2014.- 20 may.-
S.13
İ n t e r n e t d ə
http://cte.iteca.
az/2014/?p=news__
read&t=top&q=13&l=az
http://www.aztv.
az/readnews.
php?lang=az&id=5405
5