Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
17 yalnız ədəbi-bədii inkişafın xüsu-siyyətlərini öyrənməklə kifayətlənməmiş, eyni zamanda ayrı-ayrı nəzəri-estetik problemlərin təhlili və təbliğində fərqlənmiş, orijinal elmi mülahizə və qənaətləri ilə ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmişdir. Müasir ədəbiyyat tarixçiliyi və ədəbiyyatşünaslıq irsimizin öyrənilməsi sahə-sində bu günkü nailiyyətlərimiz bilavasitə görkəmli alimin elmi və elmi təşkilatçılıq xidmətləri ilə bağlıdır. XX əsr Azərbaycan bədii fikrinin öyrənilməsi yönümündə mötəbər tədqiqatların müəllifi olan K.Talıbzadə milli ədəbi tən-qidimizin bütöv bir mərhələsinin ilk elmi tarixinin yara-dıcısıdır. Həmişə elmin fundamental vəzifələrinin həllində yaxından iştirak edən, bir ədəbiyyatşünas və tənqidçi kimi mühüm ədəbiyyatşünaslıq vəzifələrinin həyata keçiril-məsində xidmətləri ilə seçilən alimin zəngin elmi fəaliy-yəti ədəbiyyatşünaslığın müxtəlif sahələrini əhatə edir. Lakin onun elmi yaradıcılığında üç problemin – XX əsr Azərbaycan romantizmi, Azərbaycan − rus ədəbi əlaqələri, milli estetik fikrin inkişaf tarixinin öyrənilməsi və tədqiqi xüsusilə fərqlənir. Bu üç problem K.Talıbzadə tədqiqat-larının daimi predmeti kimi alimin ədəbiyyatşünaslıq elminə töhfə etdiyi dəyərli fundamental əsərlərin əsas mövzusu olmuşdur. Onun XX əsrin görkəmli sənətkarı Abbas Səhhətə həsr etdiyi monoqrafiya həm mühüm ədəbi şəxsiyyətlərdən birinin həyat və yaradıcılığının ilk dəfə geniş tədqiqata cəlb edilməsi, həm də klassik romantizmə o dövrkü ədəbiy-yatşünaslığın ideya və estetik münasibətinin müəyyənləş-məsində əhəmiyyətli rol oynamışdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, 18 ədəbiyyatşünaslığımızın inkişafında əvəzsiz xidmətləri olan alim məhz bu tədqiqat əsəri ilə elm aləminə qədəm qoymuş, bir tənqidçi və ədəbiyyatşünas kimi püxtələşdikdən sonra isə gənclik illərində qələmə aldığı «Abbas Səhhət» monoqrafiyası üzərində yenidən işləyərək onun təkmilləşdirilmiş nəşrinə müvəffəq ola bilmişdir. Zəngin faktik materiallar əsasında yazılan monoqrafiyada K.Talıbzadə milli romantizmin təşəkkülü və inkişafında Abbas Səhhət yaradıcılığının rolunu aydınlaşdırmış, şairin romantik lirikasını XX əsr ədəbi prosesinin qabaqcıl meylləri ilə vəhdətdə təhlil etmişdir. O, monoqrafiyada klassik Azərbaycan ədəbiyyatının, eləcə də digər xalqların romantik ədəbiyyatının A.Səhhət yaradıcılığı timsalında milli romantizmin inkişafına təsirini də göstərmişdir. Azərbaycan romantizminin sonrakı tədqiqi üçün səmə-rəli nəzəri və metodoloji bünövrə olan bu fundamental tədqiqat əsəri milli romantizmşünaslığın ilk nümunələ-rindən biri kimi yeni dövr ədəbiyyatşünaslığımızda özü-nəməxsus yer tutur. K.Talıbzadənin Azərbaycan-rus ədəbi əlaqələrinə həsr etdiyi «Qorki və Azərbaycan» monoqrafiyası isə onu ədəbi əlaqələr sahəsinin görkəmli mütəxəssislərindən biri kimi şöhrətləndirmişdir. Milli filologiyamızın inkişafında bö-yük əhəmiyyəti olan əsərin ümdə elmi məziyyətlərindən biri burada ədəbi əlaqə və təsirin birtərəfli izah olunmaması, problemin milli ədəbiyyatların qarşılıqlı əlaqə və təsiri kontekstində tədqiq edilməsi idi. Öz ədəbi-elmi axtarışlarının on ilini klassik ədəbi-estetik fikrimizin tarixi haqqında monumental tədqiqata həsr edən 19 K.Talıbzadənin mühüm elmi xidmətlərinin zirvəsində «Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi» (1984) monoqrafiyası durur. X1 əsrin nadir elmi təfəkkür sahib-lərindən olan dahi Azərbaycan filoloqu Xətib Təbrizidən başlayıb, XX əsrin görkəmli tənqidçisi Seyid Hüseynə qədərki çoxəsrlik ədəbi estetik fikir tariximizi özündə əks etdirən «Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi» monoqrafiyası novator əsər kimi ədəbiyyatşünaslıq elmimizin ilk və bütöv tarixi mənzərəsini yaratdı. Tədqiqatçı bu qiymətli elmi əsəri ilə milli tənqid tarixinin monoqrafik planda ilk funda-mental tədqiqinin müəllifi kimi nəinki Azərbaycanda, bütün türkdilli filologiyada tənqidşünaslıq elminin və məktəbinin banisi kimi tanınmışdır. Milli ədəbi tənqidimizin 900 illik böyük bir tarixi inkişaf yolunu işıqlandıran bu monoqrafiya dövrün görkəmli sənət və elm xadimləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, müəllifinə ümümittifaq səviyyədə yüksək nüfuz qazandırmışdır. «Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi» monoqrafiyasından ali təhsil müəssisələrinin filologiya fakültələrində tənqid tarixinin tədrisinə dair anoloqu olmayan, yeganə dərslik kimi istifadəsi bu əsərin elmi-təcrübi cəhətdən də əvəzsizliyi, mühümlüyü faktını bir daha təsdiq edir. Elmi fəaliyyətini ədəbiyyatşünaslığın ən aktual prob- lemlərinin öyrənilməsinə və tədqiqinə həsr edən alimin bu fundamental monoqrafiyalarından başqa onlarla məqalə və oçerklərində, məruzələrində öz əksini tapan mülahizə və qənaətləri milli ədəbiyyatşünaslığın inkişafını şərtləndir-mişdir. Alimin çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının bir sıra vacib problemlərini işıqlandıran məqalələri, tədqiqatları bu 20 cəhətdən təqdirəlayiqdir. Həmin əsərlərində ədəbiyyat nəzəriyyəsinin, tənqidin ən mühüm məsələlərini işıqlan-dıran, dövrün görkəmli yazıçı, ədəbiyyatşünas və tənqidçi-lərinin yaradıcılığını tədqiq və təhlilə cəlb edən tədqiqatçı müasir ədəbiyyat, çağdaş ədəbi proses haqqında konkret, aydın təsəvvür yaratmışdır. Onun hər hansı ədəbi hadisə və ya əsəri təhlil edərkən gəldiyi nəticələr, dərin nəzəri ümumi-ləşdirmələr milli ədəbiyyatımızın ən mühüm məsələlərinin həllinə kömək edib, bədii sənətin və elmin düzgün inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdir. Akademik K.Talıbzadənin ədəbiyyat tarixçisi və mətnşünas kimi gördüyü işlər də elmi fəaliyyətinin ayrılmaz bir hissəsini təşkil edir. Onun səmərəli xidmətləri mətn-şünaslıq elmimizin qiymətli bir tarixi mərhələsini yaratmış-dır. Azərbaycan ədəbiyyatı klassiklərinin ədəbi irsinin tərtibi və nəşr edilməsində, onlara geniş müqəddimələr, izahlar və şərhlər yazılmasında, üç cildlik Azərbaycan ədə-biyyatı tarixinin işıq üzü görməsində tədqiqatçının müəllif və təşkilatçı kimi əvəzsiz əməyi olmuşdur. O, milli ədəbiyyat tariximizin 1960-cı ildə nəşr edilmiş ikinci cildinin əsas müəlliflərindən və redaktorlarından biri idi. Kamal Talıb-zadə əsil elm fədaisi kimi ömrünün son illərində də bu sahədə fəaliyyətini yorulmadan davam etdirir, Azərbaycan MEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat Institutunda hazırlanan altı cildlik «Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi» üzərində səylə işləyirdi. K.Talıbzadə həm də görkəmli elm təşkilatçısı idi. O, respublika səviyyəsində hazırlanan mötəbər elmi tədbirlərin, konfrans və müşavirələrin, yubileylərin, simpoziumların təşkil Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|