Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
21 edilməsi, keçirilməsi prosesində yaxından iştirak etmiş, onların təşəbbüskarı və əsas icraçısı olmuşdur. Görkəmli alim öz çoxcəhətli yaradıcılığının ayrılmaz hissəsi olan bu sahələrin hər birində yorulmaz fəaliyyəti ilə milli ədəbiyyatşünaslığımızın inkişafında mühüm rol oynamış, bir ədəbiyyatşünas və tənqidçi, mətnşünas və elm təşkilatçısı kimi üzərinə düşən böyük missiyanı şərəflə yerinə yetirmişdir. Bu baxımdan K.Talıbzadə yaradıcılığı misilsiz bir elmi məktəb və qiymətli mənbədir. Bu mənbəni hərtərəfli araşdırmaq, alimin çoxcəhətli yaradıcılığının spesifik xüsusiyyətlərini öyrənmək müasir ədəbiyyatşünas-lığın başlıca vəzifələrindən biridir. K.Talıbzadənin elmi yaradıcılığının öyrənilməsi və tədqiqi tarixi alimin əsərlərinin nəşr edildiyi dövrdən başlanır. O, elmi fəaliyyətə başladığı ilk vaxtlardan əsərləri ilə dövrün görkəmli tənqidçi, ədəbiyyatşünas və sənət-karlarının diqqətini cəlb etmişdir. Alimin çoxcəhətli yaradıcılığının hər bir uğuru ədəbi mühitdə əks-səda do-ğurmuşdur. Onun çoxsaylı əsərləri və ömür yolu haqqında iki yüzdən artıq məqalə, iki monoqrafiya yazılıb nəşr edil-mişdir. Həmin məqalələrin böyük əksəriyyətini K.Talıb-zadənin əsərləri, kitabları barədə yazılan resenziyalar, bir qismini isə onun həyat yolu, elmi yaradıcılıq uğurları və ədəbiyyatşünaslıq fəaliyyətinə həsr olunmuş publisistik yazılar təşkil edir. Alimin ilk əsəri olan «Abbas Səhhət» monoqrafi-yasının nəşr edildiyi vaxtdan, yəni 1955-ci ildən bu günədək onun yaradıcılığının müxtəlif sahələri bir çox görkəmli sənətkarların və ədəbiyyatşünas alimlərin (S.Vurğun, M.Hüseyn, 22 M.Ibrahimov, M.Cəlal, M.Arif, Ə.Sultanlı, C.Xəndan, Ə.Şərif, Ə.Mirəhmədov, Y.Qarayev, Ş.Qurba-nov, B.Nəbiyev, A.Hacıyev, Ş.Salmanov, N.Şəmsizadə, V.Yusifli və b.) əsərlərinin tədqiqat obyekti olmuşdur. Həmin tədqiqatlarda alimin zəngin elmi yaradıcılıq irsi ciddi təhlil edilmiş, bu əsasda dəyərli fikir və mülahizələr söylənmişdir. K.Talıbzadənin çoxcəhətli elmi yaradıcılığının hər bir sahəsi haqqında nəinki Azərbaycanda, eləcə də ölkəmizin hüdudlarından kənarda görkəmli ədəbiyyat-şünaslar (B.Piradov, Ə.Cəfəroğlu, Y.Akpinar, L.Dımşits, X.Haytmetov, R.Berdibayev, A.Sisişvili, S.Tabarev, Y.Sul-tanov, S.Şükürov, M.Yunusov və b.) dəyərli əsərlər yazıb dərc etdirmişlər. Bu tədqiqatların böyük əksəriyyəti dövrün vulqar sosioloji tələblərindən doğan yanlış təfərrüatlardan, ideoloji qüsurlardan xali olmasa da tədqiqatçının elmi yaradıcılığı haqqında müəyyən təsəvvür yaratmaq, onun əsərlərinin ədəbiyyatşünaslığın inkişafında rolunu aydınlaş-dırmaq baxımından əhəmiyyətlidir. K.Talıbzadə yaradıcılığının tədqiqi tarixinə həmçinin istedadlı ədəbiyyatşünaslar V.Osmanlı, A.Zamanov, H.Isra- filov, Ə.Məmmədov, Ş.Alışanov, K.Əliyev, A.Məmmədov, A. Səfiyev, Ş.Vəliyev, K.Tarıverdiyeva, G.Əlibəyova, R.Mirzəyev, R.Şıxəliyeva və başqalarının tədqiqatları da-xildir. Ş.Salmanovun «Akademik Kamal Talıbzadə» (1998), N.Şəmsizadənin «Türk təfəkkürü məcrasında» (1998) mo- noqrafiyaları isə alimin çoxcəhətli elmi yaradıcılığının daha geniş və təfərrüatlı təhlil edilməsi baxımından samballı nümunələrdir. 23 Ş.Salmanovun əsərində görkəmli tədqiqatçının zəngin elmi fəaliyyətinin mühüm istiqamətləri tədqiq obyektinə çevrilmişdir. Burada onun yarım əsrdən artıq davam edən elmi xidmətləri diqqətlə araşdırılmış, ədəbiyyatımızın tarixi və nəzəri məsələlərinin, başqa ədəbiyyatlarla yaradıcılıq əlaqələrinin öyrənilməsi istiqamətində gərgin axtarışları, monoqrafiyalarının tədqiqat problematikası, ideya-metodo-loji səviyyəsi, milli ədəbi prosesə təsiri öz əksini tapmışdır. Ş.Salmanovun əsərinin təhlil mərkəzində K.Talıbzadənin milli romantizmin inkişaf istiqamətləri kontekstində araşdırması, ədəbi ələqələr probleminə həsr etdiyi monoqra-fiyası, milli tənqid tarixinə dair fundamental tədqiqatı durur. Ədəbiyyatşünas alim əsərində haqlı olaraq K.Talıb-zadənin elmi yaradıcılığının zirvəsi sayılan «Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi» monoqrafiyasının təhlilinə daha geniş yer vermişdir. Burada tədqiqatçının ömür yolu, mətnşünaslıq fəaliyyəti, elmi təşkilatçılığı haqqında da yığ-cam məlumat öz əksini tapmışdır. «Türk təfəkkürü məcrasında» monoqrafiyasında isə ədəbiyyatşünas N. Şəmsizadə akademik Kamal Talıb-zadənin zəngin elmi yaradıcılığına dair material və sənədlər əsasında alimin tənqidçi mövqeyi, həyatı, mühiti və şəxsiyyəti haqqında müfəssəl təsəvvür yaradır. Ş.Salma-novun kitabında tədqiqatçının elmi fəaliyyətinə geniş yer verilirsə, «Türk təfəkkürü məcrasında» monoqrafiyasında onun alim-vətəndaş şəxsiyyəti ön plana çəkilir. Tədqiqatda K.Talıbzadənin türkçülük zəminində yazılmış fundamen-tal əsərləri problematikasına görə araşdırılır, alimin tən-qidşünaslıq 24 elminin banisi kimi ədəbi-tarixi, elmi-nəzəri xidmətlərindən bəhs olunur. Burada K.Talıbzadə cəfakeş alim fəaliyyəti ilə, obyektivliyi və prinsipiallığı, milli ideal-lara sədaqəti ilə «sağlığında klassik rütbəsinə yüksəlmiş nadir şəxsiyyətlərdən biri» kimi dəyərləndirilir. 1 K.Talıbzadənin elmi yaradıcılığının öyrənilməsi sahə- sində bu iki monoqrafiya təhlil tərzi, alimin bir vaxt «marksist ruhda yazıldığı», «marksist nəticələri ilə diqqəti cəlb etdiyi» üçün yüksək dəyərləndirilən tədqiqatlarının yeni təfəkkür işığında araşdırılması, obyektiv şəkildə tədqiq olunub real qiymətləndirilməsi baxımından xüsusi əhəmiy-yət kəsb edir. Bizim tədqiqatda isə görkəmli alimin həyatının və elmi fəaliyyətinin əsas inkişaf mərhələləri geniş şəkildə tədqiq edilmiş, onun elmi təfəkkürünün pillə-pillə yüksəlişi prosesi diqqətlə izlənmişdir. Elmi araşdırmalarımızın mərkəzində XX əsrin ədəbi şəxsiyyətləri və problemləri mövzusu fonunda alimin «Abbas Səhhət», ədəbi əlaqələrin yeni ideya-estetik kon-sepsiya zəminində öyrənilməsi baxımından «Qorki və Azərbaycan», ədəbi tənqidin tarixi və nəzəriyyəsinin tədqiqi cəhətdən «Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi» monoq-rafiyaları, yeni dövr ədəbiyyatına dair onlarla məqalələri, məruzə və çıxışları durur. Bu mənbələr milli ədəbiy-yatşünaslığın inkişaf istiqamətləri kontekstində tədqiq və təhlil olunur. Tədqiqatın əsas məqsədi K.Talıbzadənin elmi yara- dıcılığını bütün parametrləri ilə araşdırmaq, onun monoq- 1 Шəmsизадə N. Тüрk тəфəkküрü məжраsыnда, Баkы, Тəщsил, 1998, s.31. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|