Təranə RƏHİMLİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
25 rafiyalarında, məqalə və oçerklərində, məruzələrində öz əksini tapan elmi fikir və mülahizələrini təhlil etmək, alimin şəxsiyyəti və elmi yaradıcılığı haqqında sistemli şəkildə, bütöv təsəvvür yaratmaqla onun Azərbaycan ədəbiyyat-şünaslığının inkişafında rolunu müəyyənləşdirməkdir. Bu məqsədin realizəsi üçün tədqiqatın qarşısında duran bir sıra vəzifələrin yerinə yetirilməsi nəzərdə tutulmuşdur: – akademik K.Talıbzadənin həyatının və elmi fəaliyyətinin əsas inkişaf mərhələlərinin tədqiqi. – alimin yaradıcılığında ədəbi şəxsiyyətlər və problemlər mövzusu; milli romantizmşünaslığın inkişa-fında K.Talıbzadənin xidmətlərinin öyrənilməsi. Onun ilk tədqiqat əsəri olan «Abbas Səhhət» monoqrafiyasının milli romantizmin əsas inkişaf istiqamətləri kontekstində təh-lili əsasında ümumiləşdirmələr aparılması. – K.Talıbzadənin tədqiqatlarında ədəbi əlaqələr probleminin həlli, onun nəzəri əsaslarının müəyyənləş- dirilməsi, Azərbaycan-rus ədəbi əlaqələrinə həsr olun-muş «Qorki və Azərbaycan» monoqrafiyasını geniş təhlil etməklə onun ədəbi tənqidin hansı norma və prinsipləri daxilində öz həllini tapdığını aydınlaşdırmaq. – tədqiqatçının yaradıcılığında Azərbaycan ədəbi tənqidinin tarixi konsepsiyası, onun inkişaf istiqamətləri-nin araşdırılıb üzə çıxarılması, məsələnin elmi şəkildə izahı; alimin tənqid tarixinə dair fundamental monoqrafiyasının təhlili. – yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatının ən aktual yaradıcılıq problemlərinin həllində Kamal Talıbzadənin elmi xidmətlərini araşdırmaq, onun çağdaş ədəbiyyatımızın 26 görkəmli yazıçı, ədəbiyyatşünas və tənqidçiləri, eləcə də onların əsərləri haqqında mülahizə və qənaətlərini konret material əsasında nəzərdən keçirmək, alimin bu möv-zuda tədqiqatlarının təhlili əsasında ümumiləşdirmələr aparmaq. Tədqiqatın metodoloji əsasını müasir Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığın elmi-nəzəri müddəaları təşkil edir. Bununla yanaşı tədqiqatda tarixi-müqayisəli təhlil meto- dundan da istifadə edilmişdir. Bu metoddan istifadə ədəbi faktları müasir elmi-nəzəri tələblər səviyyəsində araşdır-mağa və düzgün məntiqi nəticələrə gəlməyə imkan vermiş-dir. Tədqiqat işində həmçinin Azərbaycan ədəbiyyatşü-naslıq elminin əldə etdIyi nailiyyətlər, elmi-nəzəri düsturlar əsas götürülmüşdür. Ümumiləşdirmələrin yeniliyi müstəqillik, demokratiya şəraitində aparılan tədqiq və təhlillərdə ədəbiyyatşünaslığın bir çox problemlərinə elmi-nəzəri cəhətdən daha dəqiq mövqelərdən yanaşma təşəbbüsü ilə şərtlənir. Burada bir sıra elmi faktların, mülahizələrin yeni aspektdən araşdı- rılmasına səy göstərilmiş, yeri gəldikdə onlara tənqidi münasibət də bildirilmişdir. Tədqiqatda ilk dəfə olaraq K.Talıbzadə yaradıcılığı ilə bağlı bütün materiallar bütöv- lükdə araşdırılmış və təhlilə cəlb edilmişdir. Alimin həyatı və elmi fəaliyyətinə həsr edilmiş dəyərli tədqiqat əsərləri sırasında Ş.Salmanovun «Akademik Kamal Talıbzadə» N.Şəmsizadənin «Türk təfəkkürü məcrasında» monoq- rafiyaları da ilk dəfə bütünlükdə nəzərdən keçirilmiş, tədqiq və 27 təhlillərdə onlara istinad edilmişdir. Görkəmli ədəbiy- yatşünas və tənqidçinin yaradıcılığına dair faktlar, sənədlər sistemli şəkildə öyrənilmiş, onlar milli ədəbiyyatşünaslığın təşəkkülü və inkişafı kontekstində araşdırılmışdır. 28 I F Ə S I L K.TALIBZADƏ YARADICILIĞINDA ƏDƏBI ŞƏXSIYYƏTLƏR VƏ PROBLEMLƏR 1.1. Akademik K.Talıbzadənin həyatının və elmi fəaliyyətinin əsas inkişaf mərhələləri Mənəvi-psixoloji və ictimai-siyasi təbəddülatlarla zən-gin olan XX əsr tənqid və ədəbiyyatşünaslığın inkişafında mühüm bir mərhələdir. Azərbaycan ədəbiyyatının tərəq-qisində bu dövrün tənqid və ədəbiyyatşünaslığı mühüm rol oynamış, milli ədəbiyyatın tarixini, keçdiyi mərhələləri, ənənə və qanunauyğunluqları öyrənməklə bilavasitə onun inkişafına təsir göstərmək kimi vacib bir missiyanı yerinə yetirmişdir. Ötən əsrin 50-ci illərindən daha şaxəli təkamülə yön alan, orijinal tədqiqatlarla zənginləşən Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının, ədəbi tənqidinin bütövlükdə XX yüzillikdəki nəhəng nailiyyətləri böyük ədəbiyyatşünaslar, tənqidçilər nəslinin adı ilə bağlıdır. Ilk milli ədəbiyyat tarixinin yaradıcısı Firidun bəy Köçərlidən başlayaraq ciddi elmi axtarışlara istiqamət alan bu nəslin fəaliyyəti son dərəcə qiymətli və əhəmiyyətli olmuşdur. Bu istiqa-mətdə 20-30-cu illər ədəbiyyatşünaslığının tədqiqat səyləri xüsusilə böyük mahiyyət daşıyır. S.Mümtaz, Ə.Abid, S.Hüseyn, A.Şaiq, H.Zeynallı, Ə.Nazim, M.Quliyev, M.K.Ələkbərli, A.Musaxanlı, B.Çobanzadə, bir qədər sonra isə M.Arif, M.Rəfili, Ə.Sultanlı, H.Araslı, F.Qasımzadə, C.Xəndan, Mir Cəlal, M.Cəfər, C.Cəfərov və başqaları kimi istedadlı ədəbiyyatşünasların böyük bir nəsli F.Köçər-lidən 29 başlanan yolu ləyaqətlə davam etdirmiş, ədəbiyya-tımızın tarixi və milli varlığını meydana çıxarıb dəyər-ləndirmişlər. Müasir milli ədəbiyyatşünaslığımız, onun metodologiyası və nəzəriyyəsi həmin nəsillərin yaratdığı təməl-məktəb üzərində dayaq tapıb yüksəlmişdir. Aka-demik Kamal Talıbzadənin ədəbi tənqid və ədəbiyyatşü-naslıq sahəsində yarım əsrdən artıq davam edən səmə- rəli elmi fəaliyyəti bu məktəbin təcrübə və ənənələrini yaşatmış, daha da inkişaf etdirmişdir. Kamal Talıbzadənin ədəbiyyatşünaslığa gəlməsi mü- haribədən sonrakı dövrə, 40-cı illərin ortalarına təsadüf edir. Bu ədəbiyyatşünaslığımızda sosioloji ehkamların tüğ-yan etdiyi, ədəbi fikrin, tənqidin totalitar rejim çərçivəsində sıxıldığı, bütün elm və incəsənət sahələrində olduğu kimi ədəbiyyatımız üçün də mürəkkəb və ziddiyyətli yaşantılar dövrü idi. «Lakin eyni zamanda o, həm də tənqidimizin, ədəbiyyat elmimizin çox əhəmiyyətli bir çağıdır. Belə ki, sonralar ədəbiyyatşünaslığın yeni tədqiqat istiqamətlərinə doğru hərəkəti məhz bu dövrdə ədəbiyyatşünaslığa gəlmiş tənqidçi və ədəbiyyatşünasların fəaliyyəti ilə əhəmiyyətli dərəcədə bağlıdır.» 1 Ədəbiyyatşünaslığa bu illərdə gələn yeni və istedadlı qüvvələr – Əziz Mirəhmədov, Kamran Məmmədov, Əhəd Hüseynov, Pənah Xəlilov, Həbib Baba-yev, Mirəli Seyidov, Nazim Axundov və başqaları ədəbiyyat elmimizin gələcək taleyini müəyyənləşdirdi. Bu ədəbi nəs-li təmsil edən böyük ədəbiyyatşünaslar sırasında görkəmli simalardan biri akademik Kamal Talıbzadədir. 1 Sалmаnов Ш. Аkадemиk Kаmал Талыбзадə, Баkы, Озаn, 1998, s.8. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|