Termiz davlat unversiteti Tarix yonalishi 622-guruh 2-kurs talabasi Toxirova Yulduzning maxsus tarix fanidan taqdimoti

Zargarlik — badiiy hunarmandlik soxasi; oltin, kumush, mis, qalay kabi rangli metallardan zebziynat buyumlari (taqinchoqlar), bezak buyumlari yasash kasbi. Zargarlar bezak buyumlari tayyorlashda quyish, bolgʻalab (zarb berib) yasash, hallash (oltin va kumush suvi yuritish), oʻyib yoki boʻrttirib naqsh yasash, bosma, zigʻirak (zargarlik)|zigʻirak]], sovotkori, qolipaki, shabaka kabi usullardan keng foydalanadi.

• Zargarlik — badiiy hunarmandlik soxasi; oltin, kumush, mis, qalay kabi rangli metallardan zebziynat buyumlari (taqinchoqlar), bezak buyumlari yasash kasbi. Zargarlar bezak buyumlari tayyorlashda quyish, bolgʻalab (zarb berib) yasash, hallash (oltin va kumush suvi yuritish), oʻyib yoki boʻrttirib naqsh yasash, bosma, zigʻirak (zargarlik)|zigʻirak]], sovotkori, qolipaki, shabaka kabi usullardan keng foydalanadi.

Qimmatbaho toshlar (gavhar, feruza, dur, hatsik va b.)ga ishlov berib, Z. buyumlari (bargak, bibishak, bilaguzuk, bozuband, bozgardon, boldok, buloqi, boʻyintumor, gajak, duotuzi, jevak, jigʻa, zarkokil, zebigar Alisher Navoiyning "Hamsa" asariga ishlangan zarvaraq (Hirot, 1492—93 yillar; xattot Sultonali Mashhadiy, muzahhib Mavlono Yoriy. Sankt-Peterburg Davlat xalq kutubxonasi qoʻlyozmalar fondida saqlanadi).

• Qimmatbaho toshlar (gavhar, feruza, dur, hatsik va b.)ga ishlov berib, Z. buyumlari (bargak, bibishak, bilaguzuk, bozuband, bozgardon, boldok, buloqi, boʻyintumor, gajak, duotuzi, jevak, jigʻa, zarkokil, zebigar Alisher Navoiyning "Hamsa" asariga ishlangan zarvaraq (Hirot, 1492—93 yillar; xattot Sultonali Mashhadiy, muzahhib Mavlono Yoriy. Sankt-Peterburg Davlat xalq kutubxonasi qoʻlyozmalar fondida saqlanadi).

Zargarlik: tillaqosh (Toshkent, 1880-yil); Dalvarzintepadan topilgan boʻyin taqinchogʻi (pektoral, milotdan avval 1-asr) don, zulf, isirgʻa, kokil, oyboldoq, osmatuzi, sanchok, tavq, tilla bargak, tilla tuzi, tillaqosh, turunj, uzuk, shokila, qashqarboldoq, halqa kabi) yaratilgan.

• Zargarlik: tillaqosh (Toshkent, 1880-yil); Dalvarzintepadan topilgan boʻyin taqinchogʻi (pektoral, milotdan avval 1-asr) don, zulf, isirgʻa, kokil, oyboldoq, osmatuzi, sanchok, tavq, tilla bargak, tilla tuzi, tillaqosh, turunj, uzuk, shokila, qashqarboldoq, halqa kabi) yaratilgan.

 Qadimgi. Xorazm, asosan, milotdan avval 1ming yillik oʻrtalaridan mil.Xorazmda zargarlarning obrosi bõlgan va xurmat qilingan. 8-asr gacha) Z. rivoj topganini koʻrsatadi. Buxoro, Samarqand, Toshkent, Xiva, Qoʻqon, Shahrisabz va b. shaharlarda Z. rivojlangan. 19-asr oxiri 20-asr boshida oʻziga xos ishlanishi, shakli, bezaklari, xususiyatlari bilan birbiridan farq qilgan xilmaxil Z. buyumlari keng tarqalgan, ziynat buyumlari toʻplamlari vujudga kelgan. Asrlar osha avloddan avlodga oʻtib kelayotgan 3. sanʼati 20 -asr boshlarida inkirozga yuz tutdi, xalq ustalarining soni qisqara boshladi. 

•  Qadimgi. Xorazm, asosan, milotdan avval 1ming yillik oʻrtalaridan mil.Xorazmda zargarlarning obrosi bõlgan va xurmat qilingan. 8-asr gacha) Z. rivoj topganini koʻrsatadi. Buxoro, Samarqand, Toshkent, Xiva, Qoʻqon, Shahrisabz va b. shaharlarda Z. rivojlangan. 19-asr oxiri 20-asr boshida oʻziga xos ishlanishi, shakli, bezaklari, xususiyatlari bilan birbiridan farq qilgan xilmaxil Z. buyumlari keng tarqalgan, ziynat buyumlari toʻplamlari vujudga kelgan. Asrlar osha avloddan avlodga oʻtib kelayotgan 3. sanʼati 20 -asr boshlarida inkirozga yuz tutdi, xalq ustalarining soni qisqara boshladi. 

IV – V asrlarda zargarlik buyumlari kam ishlangan bulsada ular tosh, shisha va suyaklardan ishlangan. Masalan, Xorazmda shishadan kilingan sher va kurbaka shaklidagi munchoklar topilgan. Bolalik tepadagi topilmada V asr oxiri VI asr boshlarida ishlangan devoriy rasmda ayol kishining kulogi va barmogida zargarlik takinchoklar tasvirlangan. X – XI asrlar urtasida bitta teshikli bulgan suyakli tugmachalar kup ishlangan.

• IV – V asrlarda zargarlik buyumlari kam ishlangan bulsada ular tosh, shisha va suyaklardan ishlangan. Masalan, Xorazmda shishadan kilingan sher va kurbaka shaklidagi munchoklar topilgan. Bolalik tepadagi topilmada V asr oxiri VI asr boshlarida ishlangan devoriy rasmda ayol kishining kulogi va barmogida zargarlik takinchoklar tasvirlangan. X – XI asrlar urtasida bitta teshikli bulgan suyakli tugmachalar kup ishlangan.

IX asr va XIII asr boshlarida zargarlik san’atida islom ta’sirini xali xayvonotlar tasviri batamom tugab ulgurmagan «islimiy» girixli nakshlarning ortib borishida kurishimiz mumkin. Islom dinining ta’siri kancha kuchli bulmasin jonli maxlukot tasvirini tushurish uz urnini yukotmadi. Kolaversa, xalk san’atining zamirida shu kadar teranlik, erkin va xakkoniylik yotadiki, uni kandaydir diniy karashlarga butunlay buy sundirish aslo mumkin emas. 

• IX asr va XIII asr boshlarida zargarlik san’atida islom ta’sirini xali xayvonotlar tasviri batamom tugab ulgurmagan «islimiy» girixli nakshlarning ortib borishida kurishimiz mumkin. Islom dinining ta’siri kancha kuchli bulmasin jonli maxlukot tasvirini tushurish uz urnini yukotmadi. Kolaversa, xalk san’atining zamirida shu kadar teranlik, erkin va xakkoniylik yotadiki, uni kandaydir diniy karashlarga butunlay buy sundirish aslo mumkin emas. 

X – XII asrlarga ta’lukli zargarlik namunasi bulgan ilon shaklidagi burama kumush bilakuzuklarning shakli xam jonli maxlukot ramzi bilan boglikdir. Kadim zamonlardanok Shark va Osiyoda ilonga yaxshilik belgisi deb karashgan. U xonadon, oila, boylik, mol – xol, obi xayot, xazina, er osti ma’danlari, kon, kabr, mukaddas daraxtlar va boshka shunga uxshash narsalarning posboni xisoblangan. 

• X – XII asrlarga ta’lukli zargarlik namunasi bulgan ilon shaklidagi burama kumush bilakuzuklarning shakli xam jonli maxlukot ramzi bilan boglikdir. Kadim zamonlardanok Shark va Osiyoda ilonga yaxshilik belgisi deb karashgan. U xonadon, oila, boylik, mol – xol, obi xayot, xazina, er osti ma’danlari, kon, kabr, mukaddas daraxtlar va boshka shunga uxshash narsalarning posboni xisoblangan.