Terroizmə qarşı ideoloji mübarizə yolları Görən, dad bilən, toxunan və
Yüklə 439,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Dünya həyatında da, axirətdə də onlara müjdə vardır… (Yunis surəsi, 64)
- İnsanlar elə güman edirlər ki, təkcə: “İman gətirdik!”– demələri ilə onlardan əl çəkiləcək və onlar imtahan edilməyəcəklər Biz onlardan
- Xeyr, siz dünya həyatını (olduqca) üstün tutursunuz; axirət isə daha xeyirli və daha sürəklidir. (Əla surəsi, 16-17)
- Hər ümmətin bir elçisi vardır. Elçiləri gəldikdə onların arasında ədalətlə hökm verilər və onlara zülm edilməz. (Yunis surəsi, 47)
- Ey iman gətirənlər! (Şahidliyiniz) özünüzün və ya valideynlərin, ya da yaxın qohumların əleyhinə olsa belə, Allah şahidləri kimi ədaləti qoruyun. Varlı və ya
- Ey iman gətirənlər! Allah xatirinə ədaləti qoruyan şahidlər olun. (Hər hansı bir) camaata qarşı olan kin-küdurət sizi ədalətsizliyə sövq etməsin. Ədalətli
- “Yaratdıqlarımız içərisində bir zümrə də vardır ki, onlar insanları haqq yola aparır, ədalətlə hökm edirlər” (Əraf surəsi, 181)
- Həqiqətən, Allah sizə əmanətləri sahiblərinə qaytarmanızı və insanlar arasında hökm verərkən ədalətlə
- Həqiqətən, Allah ədalətli olmağı, yaxşılıq etməyi və qohumlara verməyi əmr edir, iyrənc işlər görməyi, pis
- Ey insanlar! Biz sizi kişi və qadından yaratdıq. Sonra bir- birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq.
- “Göylərin və yerin yaradılışı, dillərinizin və rənglərinizin müxtəlifliyi də Onun dəlillərindəndir. Həqiqətən, bunda bilənlər
Böyük səy göstərərək əldə etdiyiniz eviniz, əşyalarınız, geyimləriniz, yediyiniz yeməklər, əlvan rəngləri ilə göz qamaşdıran çiçəklər, yamyaşıl ağaclar, bədəniniz, saçlarınız, dəriniz, qısası, hər şey zaman ərzində köhnəlməyə, xarab olmağa, yaşlanmağa məhkumdur. Heç bitməyəcəkmiş kimi görünən dünya həyatı çox qısa imtahan dövründən ibarətdir və bütün gözəlliklər zamanla məhv olur. Hər insanın həyata keçirmək istədiyi arzusu var. Bəzən bunların zamanı çox yaxın, imkanları da arzusunun reallaşması üçün uyğundur. Bəzi insanların da böyük istəklə arzuladığı hadisələrin həyata keçməsi isə, Allah`ın izni ilə, çox çətin olur. Bu insanların əlindəki maddi-mənəvi imkanlar və şərait arzularının reallaşması üçün kifayət etmir. Məsələn, yaşlı bir insan nə qədər geriyə qayıdıb gənclik illərində yaşamağı arzulasa da, Allah`ın adətullahına uyğun olaraq, bu, dünya həyatında mümkün deyil. Bu vəziyyəti hər kəs bilir, ancaq yenə də imkanları istəklərinin reallaşması üçün çox uyğun olan insanlar da, olmayanlar da bəzən xəyallarının reallaşmasını çox istəyirlər. Bu da dünyadakı imtahanın bir sirridir. İnsanın dünya həyatında istədiyi hər şey ən mükəmməl şəkildə reallaşsa da, həyatının sonuna qədər heç reallaşmasa da, insanlar bir həqiqəti heç unutmamalı və üzərində yaxşı düşünməlidirlər: bütün istədiklərini əldə edənlər də, heç birini əldə etməyənlər də bu dünyada çox qısa müddət yaşayacaqlar… Dünya həyatı bir göz qırpımı qədər qısadır Dünya həyatı bir göz qırpımı qədər qısa müddətdə bitir və insanların əldə etdiyi xoşbəxtlik hissi də sona çatır. Bu səbəbdən, insan bütün diqqətini təkcə istəklərinin reallaşıb-reallaşmadığına deyil, sonsuz axirət həyatını qazanacaq əxlaqda olub-olmadığına verməlidir. Çünki bir insanın bütün arzuları məhz istədiyi şəkildə reallaşsa da, xoşbəxtliyi bir neçə onillik davam edər. Sonda mütləq bu nemətlər əlindən çıxacaq, ölümlə birlikdə sahib olduğu hər şey geridə qalacaq. Arzu etdiyi bütün gözəllikləri axirətdə əldə etməyi hədəf seçən insan isə bu xoşbəxtlik hissini əbədiyyən duyacaq. İnsan bir anlıq bu həqiqət üzərində düşünməli və müqayisə etməlidir. Öz-özünə qərar verməlidir. Sadəcə dünyadakı gözəllikləri əldə etmək üçün çalışmağın insana heç bir faydası olmayacağını görməlidir. Allah istəsə, insana dünyada da nemət verə bilər və bu, bir insan üçün çox böyük lütfdür. Ancaq insanın bunu məqsədə çevirərək rahatlığı, xoşbəxtliyi, sevinci üçün bunu bir növ şərt qoşması çox böyük qəflət və xətadır. İnsan arzuladığı bütün nemətləri Allah`dan dünyada və axirətdə lütf etməsini diləyər, ancaq Rəbbimizin ona verdikləri ilə də sevinər. Əsas odur ki, bu xoşbəxtliyi sadəcə səthi xoşbəxtlik kimi görməsin, əbədi həyatında Allah`ın bütün istədiklərini verəcəyini ümid edərək nemətlərinin ən gözəlinə qovuşarlar: Dünya həyatında da, axirətdə də onlara müjdə vardır… (Yunis surəsi, 64) Allah dünya həyatını insanlardan hansının yaxşı Düşünən İnsan, Dekabr 2014 56 www.elmxeberleri.com işlər görəcəyini, kimlərin Ona sadiq qalacağını sınamaq üçün yaratmışdır. Başqa sözlə, dünya Allah`dan qorxanlarla Ona nankorluq edənləri ayırd etmək üçün hazırlanmış imtahan yeridir. Bu imtahan yerində gözəlliklərlə çirkinliklər, yaxşılıqlarla pisliklər, qüsurlarla mükəmməlliklər birlikdədir və qüsursuz imtahan sistemi qurulmuşdur. İnsanlar imanlarının üzə çıxması üçün hər cür sınaqdan keçirilirlər. Nəticədə, Allah`ı layiqincə tanıyıb təqdir edənlər inkar edənlərdən ayrılacaq və nicat tapacaqlar. Bu həqiqət Quranda belə bildirilmişdir:
İnsanın hədəfi Allah rizası olmalıdır Əlbəttə, insanın sadəcə əbədi yaşamaq və hər istədiyini əbədiyyən əldə etmək üçün axirəti istəməsi doğru olmaz. İnsanın əsl hədəfi Rəbbimizin sevgisini istəmək, Onun dostluğunu qazanmağa çalışmaq və əbədiyyən Allah`ın razı olduğu kəslərdən olaraq yaşamaq olmalıdır. Allah`a güclü sevgisi olan bir insana Allah tükənməz nemət bəxş edər. Ancaq Allah sevgisi olmadan və Allah sevgisi insanın əsl hədəfi olmadan belə bir nəticə əldə olunmaz. Dünyada Allah sonsuz qüdrətinin və elminin göstəricisi olaraq bir çox gözəllik, sənət və möcüzə ilə yanaşı, qüsur və çatışmazlıqları da yaradır. Mükəmməllik və daimilik bu dünyanın qanununa ziddir. İnkişaf edən texnologiya da daxil olmaqla, insan ağlının düşündüyü heç bir yol Allah`ın bu qanununu dəyişdirə bilməz. Beləcə, insanlar bir tərəfdən axirət üçün çalışıb Allah`a şükür etməli, digər tərəfdən də nemətlərin əsl yerinin bu fani dünya deyil, möminlər üçün hazırlanmış qüsursuz yurd olan cənnət həyatı olduğunu anlamalıdırlar. Quranda bu həqiqət açıq şəkildə bildirilir:
Düşünən İnsan, Dekabr 2014 Düşünən İnsan, Dekabr 2014 57
58 İslam əxlaqı iman gətirənlərə danışarkən, iş görərkən və ya qərar verərkən ədalətlə davranmağı əmr edir. Allah`ın Quranda bildirdiyi əmrlər və Peyğəmbərimizin (səv) sünnəsi bu ədalət anlayışını bizə hərtərəfli açıqlayır. Quranda bizə bildirilən bütün elçilər öz qövmlərinə ədalət və sülh gətirmişdir. Peyğəmbərlər ümmətlərinin üzərindəki zülmün, zorakılığın qalxmasına səbəb olmuşdur. Allah “Yunis” surəsində belə bildirir: Hər ümmətin bir elçisi vardır. Elçiləri gəldikdə onların arasında ədalətlə hökm verilər və onlara zülm edilməz. (Yunis surəsi, 47) Müsəlmanın ədalət anlayışının ən əsas xüsusiyyəti qarşısındakı insan öz yaxını da olsa, hər şərtdə ədalətlə hökm etməsidir. Allah ayədə belə bildirir: Ey iman gətirənlər! (Şahidliyiniz) özünüzün və ya valideynlərin, ya da yaxın qohumların əleyhinə olsa belə, Allah şahidləri kimi ədaləti qoruyun. Varlı və ya kasıb olmasından asılı olmayaraq, Allah onların hər ikisinə daha yaxındır. Hissiyyata qapılıb haqdan uzaqlaşmayın! Əgər dilinizi əyib büzsəniz və ya boyun qaçırsanız, bilin ki, Allah nə etdiklərinizdən xəbərdardır. (Nisa surəsi, 135) Ayədən də göründüyü kimi, iman gətirən insan üçün qarşısındakı şəxsin maddi vəziyyəti və ya sosial statusu heç bir əhəmiyyət daşımır. Haqqın bərqərar olması, heç kəsin haqsızlığa məruz qalmaması və Allah`ın ayələrinin tam yerinə yetirilməsi əsasdır. “Maidə” surəsində isə belə buyurulur:
Yuxarıdakı ayədə isə Allah iman gətirənlərə öz düşmənləri belə olsa, həmişə ədalətlə Düşünən İnsan, Dekabr 2014 58 www.elmxeberleri.com 59 hökm vermələrini əmr edir. Müsəlman qarşısındakı insanın ona haqsızlıq etdiyini, onu çətin vəziyyətdə qoyduğunu və ya düşmən olduğunu düşünüb ani qərarlar verməz, həmişə vicdanı ilə və Quran ayələri əsasında düşünər. Qarşı tərəf yanlış davransa belə, o yaxşılıqla qarşılıq verməklə və Allah`ın əmr etdiyi kimi davranmaqla məsuldur. Allah “Mümtəhinə” surəsinin 8-ci ayəsində isə: “Allah din uğrunda sizinlə vuruşmayan və sizi öz diyarınızdan qovub çıxartmayan kimsələrə yaxşılıq etmənizi və onlarla insafla davranmanızı sizə qadağan etmir. Şübhəsiz ki, Allah insaflı olanları sevir”, -şəklində buyurmuş və müsəlmanların digər xalqlarla münasibətlərinin hansı sərhədlər çərçivəsində olmasını bildirmişdir. İman gətirən insanın bütün insanlara baxışı bu ayələr əsasında olmalıdır. Müsəlmanın rəftarı qarşısındakı şəxsə görə deyil, Allah`ın Quranda bildirdiklərinə görədir. Bu səbəbdən, səmimi qəlbdən iman gətirən müsəlman həmişə doğruların tərəfində olur. İman gətirənlərin bu mövzuda qətiyyəti “Yaratdıqlarımız içərisində bir zümrə də vardır ki, onlar insanları haqq yola aparır, ədalətlə hökm edirlər” (Əraf surəsi, 181)
ayəsi ilə bizə müjdələnir. Quranda ədalətlə bağlı digər ayələr bunlardır: Həqiqətən, Allah sizə əmanətləri sahiblərinə qaytarmanızı və insanlar arasında hökm verərkən ədalətlə hökm vermənizi əmr edir. Allah`ın sizə verdiyi bu öyüd- nəsihət necə də gözəldir! Şübhəsiz ki, Allah eşidəndir, görəndir. (Nisa surəsi, 58) Həqiqətən, Allah ədalətli olmağı, yaxşılıq etməyi və qohumlara verməyi əmr edir, iyrənc işlər görməyi, pis əməllər törətməyi və azğınlıq etməyi isə qadağan edir. O, sizə öyüd-nəsihət verir ki, bəlkə düşünüb ibrət alasınız. (Nəhl surəsi, 90) Quranda keçən ədalət anlayışına əsasən, qarşı tərəfin hansı dinə, irqə və ya cinsə mənsub olması əhəmiyyət daşımır. Çünki İslam irqlər, cinslər arasında bərabərliyi müdafiə edir. Hər cür etnik ayrı-seçkiliyi qadağan edir. Peyğəmbərimiz hz. Muhəmməd (səv): “Bütün insanlar hz. Adəmdən, hz.
vurğulamışdır. (Sünen-i Ebu Davud, 4/331) Dəri rəngi, sosial status, zənginlik kimi xüsusiyyətlər heç bir insanda üstünlük yaratmır. Bu gün dünyanın hər tərəfində insanlar milliyyətinə, dilinə və ya dərisinin rənginə görə zülmə məruz qalır. Quranda bildirildiyinə əsasən, müxtəlif xalqların və qəbilələrin yaradılmasının hikmətlərindən biri insanların bir-birləri ilə tanış olmasıdır. Hamısı Düşünən İnsan, Dekabr 2014 Düşünən İnsan, Dekabr 2014 59
60 De: “Rəbbim ədalətli olmağı əmr etdi. Hər səcdə etdiyiniz yerdə üzünüzü Ona tutun və Allah`a – dini məhz Ona məxsus edərək dua edin. Sizi ilk dəfə yaratdığı kimi diriləcəksiniz”. (Əraf surəsi, 29) 61 62 Allah`ın qulu olan müxtəlif millətlər və ya qəbilələr bir-biri ilə tanış olmalı, bir- birinin fərqli mədəniyyətini, dilini, adət- ənənəsini, qabiliyyətlərini öyrənməlidirlər. Müxtəlif irq və millətlərin olmasının bir məqsədi də münaqişə və müharibə deyil, mədəni zənginlikdir. İman gətirən insan yeganə üstünlüyün təqva, yəni Allah qorxusu və Allah`a imandakı üstünlük olduğunu bilir. Allah “Hücurat” surəsində belə bildirir: Ey insanlar! Biz sizi kişi və qadından yaratdıq. Sonra bir- birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq. Şübhəsiz ki, Allah yanında ən hörmətli olanınız Ondan ən çox qorxanınızdır. Həqiqətən, Allah biləndir, xəbərdardır. (Hücurat surəsi, 13) Başqa bir ayədə isə Allah: “Göylərin və yerin yaradılışı, dillərinizin və rənglərinizin müxtəlifliyi də Onun dəlillərindəndir. Həqiqətən, bunda bilənlər üçün ibrətamiz dəlillər vardır!” (Rum surəsi, 22) -şəklində bildirir. İslam tarixinə nəzər saldıqda iman gətirənlərin müxtəlif irqlərə qarşı ədalətlə davranması ilə bağlı bir çox nümunə ilə qarşılaşırıq. İslam Afrika, Asiya və Avropaya sürətlə yayılmış, bu fəthlər vasitəsilə İslam əxlaqının gözəllikləri də yayılmışdır. İslam hər irqə, milliyyətə, sosial quruluşa və coğrafiyaya yayılmış, dünyanın daha əvvəl bənzərini görmədiyi qardaşlıq münasibəti ilə milyonlarla insanı birləşdirmişdir. İnsan irqinin qolları və qaradərili irqin digər millətlərlə əlaqələrini tədqiq edən və bu sahədə mühüm əsərləri ilə tanınan tədqiqatçı Coul Avqustus Reycers (Joel Augustus Ragers) məşhur kitabı “Cins və İrq” (Sex and Race) adlı əsərində İslam dinin dünyaya təsirini belə tərif edir: “İslamın əsrlərdir parlaq şəkildə ayaqda qalmasının bir səbəbi bu dində irq və siniflə bağlı yanlış rəylərin, demək olar ki, tamamilə yox olması, dərinin rəngini və ya sosial vəziyyəti nəzərə almadan cəmiyyətin ən yüksək pillələrinə qədər yüksəlməyin qabiliyyətdən asılı olmasıdır… İslam, tarixinin ən böyük və eyni zamanda, ən azad irq küpünü əmələ gətirmiş və bu irqlər qarışığı dünyanın bənzərini görmədiyi ən geniş imperiyanın tərkibində baş vermişdir. Gücünün ən yüksək zirvəsində ikən İslam imperiyası qərbdə İspaniya və Fransanın ortalarından Mərkəzi Asiya bölgələri də daxil olmaqla, şərqdə Hindistana, Çinə və Sakit okeanına qədər uzanırdı. Bu geniş torpaqların sultanları müxtəlif dəri rənglərinə malik idilər. Bir bağın çiçəklərinin rənglərinin fərqli olması bu çiçəklər üçün nə qədər əhəmiyyətlidirsə, dərilərinin rənglərinin fərqliliyi də müsəlmanlar üçün bundan da az əhəmiyyət daşıyırdı”. (Andy Thomas, İslam İnsanlığın Ruhu, Timaş Yayınları, İstanbul, 1997, səh. 33) Düşünən İnsan, Dekabr 2014 62 www.elmxeberleri.com 63 Dünyanın ən tanınmış İslam mütəxəssislərindən biri professor Hamilton Aleksandr Rossken Gibb (Hamilton Alexander Rossken Gibb) “İslam haraya?” (Whither Islam?) adlı əsərində İslam dininin müxtəlif irqlərə baxışını belə ifadə edir: “Bəşəriyyətin bu qədər fərqli irqini status, fürsət və təşəbbüs cəhətdən bərabər hüquqlara malik şəkildə birləşdirməkdə bu qədər müvəffəq olan başqa bir cəmiyyət yoxdur. İslam tamamilə uyğunlaşmayacaq kimi görünən müxtəlif irqləri uzlaşdırma gücünə malikdir. Şərq və qərbdəki böyük xalqların bir-birinə müxalifətini əməkdaşlıq əvəz etdiyi təqdirdə, İslamın uzlaşdırıcı rolu labüd olacaq…”
(H.A.R. Gibb, Whither Islam, London, 1932, səh. 379.; Andy Thomas, İslam İnsanlığın Ruhu, Timaş Yayınları, İstanbul, 1997, səh. 37) İslam əxlaqı qardaşlıq, sülh, azadlıq və əmin- amanlıq təməlləri üzərində cəmiyyət qurmağı hədəfə alır. Bu səbəbdən, İslamla tanış olan hər xalq keçmiş dövrlərin repressiv, zalım, ixtilaf yaradan düşüncə tərzindən sıyrılmış, yenidən sülh əsasında bir cəmiyyət inşa etmişdir. Bir çox qərbli tarixçi bu həqiqəti əsərlərində dilə gətirmiş, İslamla tanış olmağın müxtəlif xalqlara dərin müsbət təsir etdiyini ifadə etmişdir. Professor Robert Briffault “Bəşəriyyətin inkişafı” (The Making of Humanity) adlı əsərində qərb cəmiyyətinin İslamla əlaqəsinə belə toxunur: “Bütün bəşəriyyət üçün azadlıq, qardaşlıq, insanların qanun qarşısında bərabərliyi, məsləhətləşmədən və ümumi seçkilərdən istifadə edən demokratik hökumət idealları, Amerika konstitusiyasının hazırlanmasına təşəbbüskarlıq edən və İnsan Hüquqları Bəyannaməsini ilham edən ideallar qərbin yenilikləri deyildi. Bu idealların hamısının təməlləri Müqəddəs kitab Quranda var. Bu ideallar Avropada orta əsrlərdə maarifçilərin müsəlman olan İspaniya, Siciliya, Xaçlılar və İslami qardaşlıq dərnəklərini təqlid etməsi ilə və xaçlılardan sonra Avropada formalaşan cəmiyyət vasitəsilə İslamdan öyrəndiklərinin əsasıdır”. (Prof. Robert Briffault, The Making of Humanity.; Andy Thomas, İslam İnsanlığın Ruhu, Timaş Yayınları, İstanbul, 1997, səh. 38) Yuxarıdakı sitatda izah edilən həqiqətlər İslam əxlaqının bütün dünyaya əsrlər boyu sülh, tolerantlıq və ədalət dərsi verdiyini göstərir. Dövrümüzdə də bütün dünya insanları belə bir sivilizasiyanın həsrətindədir və belə bir sivilizasiyanın yenidən qurulmaması üçün heç bir səbəb yoxdur. Lazım olan yeganə şey insanların, əvvəlcə, özlərindən başlayaraq Quran əxlaqı ilə yaşamağa niyyət etməsi, sonra da insanlar arasında bu əxlaqı yaymaq üçün cəhd etməsidir. İnsanlar Quranda əmr edilən əxlaqı yaşadıqda ən üstün səviyyədəki idarəçidən ən aşağı səviyyəyə qədər hər kəs ədalətli, mərhəmətli, anlayışlı və dürüst olar, bütün xalqlar sülh və əmin-amanlığa qovuşar. Düşünən İnsan, Dekabr 2014 Düşünən İnsan, Dekabr 2014 63
64 Burnumuzun əsas funksiyası nəfəs aldığımız havanın içindəki toz zərrəciklərinə, bakteriya və mikroblara mane olmaq, beləcə, ağciyərdə əmələ gələcək xəstəliklərin qarşısını almaqdır. Bu mükəmməl təhlükəsizlik mexanizmi belə işləyir: havadan daxil olan zərərli zərrəciklər tənəffüs yollarının səthindəki nəmləndirici selik təbəqəsi tərəfindən tutulur. Sonra silia adla- nan kirpikciklər işə düşür. Tərkibində zərərli maddələr olan seliyi kirpikciklər dəqiqədə 1 sm sürətlə udlağa doğru itələyir, daha sonra öskürəklə xaric edilir və ya udularaq mədədəki turşularla məhv edilir. Burada ümumi izah etdiy- imiz bu proseslər, əslində, çox mürəkkəbdir. Belə ki, milyonlarla kirpikciyin mütəşəkkil halda necə hərəkət etdiyi və iş mexanizminin təfərrüatları hələ tam məlum deyil. Selik təbəqəsi, selik ifraz edən hüceyrələr və kirpikciklər mükəmməl kimyəvi təmizləmə sistemi meydana gətirirlər. Bu təmizləmə sistemi elə qüsursuz işləyir ki, orqanizmimiz üçün nəyin lazımlı, nəyin təhlükəli olduğunu dərhal müəyyən edir və lazımi tədbirləri görür. Burada açıq-aydın həqiqət var: burundakı klima (hava tənzimləyici), təhlükəsizlik və təmizləmə mexanizmləri mükəmməl mühəndislik nümunələridir. Bu sistemlər insanlar heç fərqində olmadan Allah`ın ilhamı ilə fasiləsiz işləyir. Biz gözlə görünməyən kirpikciklər sayəsində bəzi xəstəliklərdən qo- runuruq. Bunlar Allah`ın qüsur- suz yaratma dəlillərindəndir. Quran ayələrində bu həqiqət belə bildirilmişdir: ... Həqiqətən, göylərdə və yerdə nə varsa, Ona məxsusdur. Hər şey Ona baş əyir. Göyləri və yeri icad edən Odur. O, bir işi yaratmaq istədikdə ona ancaq: “Ol!”– deyər, o da olar. (Bəqərə surəsi, 116-117) İnsan isə bu möhtəşəm sənət üzərində dərin-dərin düşünməli və acizliyini, qulluq vəzifəsini qəbul edərək hər şeyin yeganə hakimi olan Allah`a təslim olmalıdır. Nəfəs alarkən qarşılaşdığımız təhlükə Yüklə 439,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|