Tərtibçidən
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
30
görüb təəcüblə yerində donub qalır. İlyas sözə başlayır. II oxucu (İlyas): Bu ağ saçlarama heyrət edirsən,
Qürbət küləkləri toxunan üzə
Vətən yollarına baxan gözlərə
O sənin yolunda tufana düşdü,
Baxma sənətkarın xəzan halına
Aldın əllərimdən həyatımı, yar,
Qəlbimi yaşadan dildar sən idin.
Ömrüm xəzan vurmuş yarpağa döndü,
Ona həyat verən bahar sən idin. Əmir Əhməd bu sözləri deyib, qəmli halda səhnəni tərk edir. I oxucu (Məhsəti): Sən gəl məni evimə apar, Bu olar səninçün bir səvab kimi. O evdə eşqimin xatirəsi var, Durur oxunmamış bir kitab kimi. Orda məhəbbətin nakam səsi var, İnləyir qırılmış bir rübab kimi. Mən onu dinləyib ölmək istərəm. Gedək, İlyas, məni evimə apar. II oxucu (İlyas): Mən ona nə deyim, ey zalım ruzgar... Ustad, viran qalsın belə dünyanı, Zalimlər dağıtdı o xanimanı. Sabahın vəslinə ümidvarlara, Nə qəsr gərəkdir, nə sığınacaq. Qəlbin sığa bilməz daş divarlara, Şairin məskəni dünyadır ancaq. I oxucu (Məhsəti): Deyirdim ölsəm də nə qəm, ellərə Mən ki, bir xəzinə qoyub gedirəm. Xanəmlə dağıldı yazdıqlarım da, Hanı, dünyada nə qoyub gedirəm? Cəngi mənə verin, dinləyim barı Onun telindəki hıçqırıqları.
Mənə nə bilirdin, zaman eylədin Gücün çatan qədər divan eylədin. Çırpdın daşdan – daşa, ruzigar, məni. Bəs yara neylədim, atdı yar məni, Deyirdim o çətin unudar məni. 31
Eşqim məhbus oldu dərdli sinədə, Döndərdi xəzana o bahar məni. II oxucu (İlyas): Yox, Məhsəti xanım, bahar sizsiniz, Siz gözəl Gəncədə əvəzsizsiniz. Ömrünü bitirib ötdükcə illər, Sizi sinəsinə yazacaq ellər. I oxucu (Məhsəti): Mən haqqın yolunda sönən bir şamam, Tufanlı səhərdim, indi axşamam. Lütf edib dinləyin, ey növcavanlar, Ölüm ayağında sizə sözüm var. Gözünüz önündə qoyub həyatı. Dinləməyin əsla puç xurafatı. Elin çağrılmamış qonağıdır o, İnanmayın, böhtan çanağıdır o, İlyas, bir yaxın gəl, gəl dinlə məni, Sənə tapşırıram dərdli vətəni, Yaz, qoy yazdıqların bir aləm olsun, Yaralı vətənə o məlhəm olsun. Məhsəti bu sözləri deyib, gözlərini həyata əbədilik yumur. II oxucu (İlyas): Sən bir ülkər idin, işıq saçardın, Bu işıq gözü kor dövrana düşdü. Şadlığı çox sevən o böyük qəlbin Əfsus! Gülzara yox, tufana düşdü. Yox, yox, o ölməmiş, inanmıram mən,
Fəqət üz çevirmiş zəmanəsindən.
O öz atəşiylə nura büründü,
Əsrin göylərində parladı, söndü.
Fəqət inanıram, gələcək zaman.
Onun göylərinin aydınlığından.
Can alıb yuxudan o oyanacaq,
O ulduz parlayıb yenə yanacaq. Tamaşanın sonunda iştirakçılar baş əyib, səhnədən ayrılırlar.
II Aparıcı: Təxminən XIV əsrdə yarandığı ehtimal edilən bu kitabın özündə də Məhsətiyə rəğbət hissi duyulur, onun yüksək istedadı, mərdliyi, xoş təbiəti göstərilir. Məhsəti Gəncəvi yaradıcılığına rəvayətlərə əsasən yanaşmaq, əlbəttə, böyük səhv olardı. Məhsəti şairənin təxəllüsüdür. Necə ki, Xaqani, Nizami, Xətai də olduğu kimi.Əsrlər keçməsinə baxmayaraq dərin insani duyğuların tərcümanı olan şeirlərin müəllifi Məhsəti unudulmamış, həmişə sevilmişdir. Məhsəti Gəncəvi bəzən Dəbir deyə xatırlanmışdır. XII –XIII əsrlərdə yaşamış görkəmli İran şairi Fəridəddin Əttar “İlahinamə” poemasında Məhsətini
32
Dəbir adlandırmışdır. Məhsəti dövrünə yaxın olan Əttar şairəni təmiz gövhərli Dəbir adlandırır. Dəbir katib, yazan, yazı işlərini aparan mənasını daşıyır. Dəbir yüksək savada, gözəl xəttə malik olmalı, hazırcavablığı, incə zövqü, diplomatik keyfiyyətləri ilə seçillməli idi. Məhsəti Gəncəvidə bu xüsusiyyətlərin hər biri var idi.Şairənin bədahətən şeirlər deyə bilməsi də bu işdə köməyinə gəlirmiş. Bizə görə, Məhsətinin Dəbir deyə xatırlanması onun yüksək savada malik bir ziyalı olduğunu, Sultan Səncər sarayında aparılan yazışmalarda yaxından iştirak etdiyini göstərir. I Aparıcı: Təzkirə və tarix müəllifləri də Məhsətidən gəncəli şairi kimi bəhs etmiş, əsərlərindən nümunələr vermişlər. Məhsəti haqqındakı
məlumatlar göstərir ki, o, XII əsr Azərbaycan şeirinin istedadlı
nümayəndələrindən biri olmuşdur. Məhsətinin ədəbi irsi zamanı
keşməkeşləri nəticəsində pərakəndə düşmüş, bütöv bir məcmuə,
ya divan şəklində gəlib bizə çatmışdır. Lakin xoşbəxtlikdən bu
gözəl qadın şairənin irsi tamamilə itib batmamışdır. Şeir və
sənət həvəskarları onun şeirlərini əzbərləmiş, haqqında
rəvayətlər düzəltmiş, şeirlərindən əldə edə bildiklərini
dəftərlərinə köçürmüşlər. Məhsəti öz dövründə, eləcə də sonrakı
əsrlərdə ən qüdrətli rübai ustadı kimi tanınmışdır. Məhsətinin
bizə qədər gəlib çatan rübai, qəzəl və qitələrinin nəzərdən
keçirilməsi göstərir ki, Məhsəti dövrünün humanist poeziyası ilə
yaxından bağlı olmuş, dini ideologiyanın hakim olduğu bir
şəraitdə dünyəvi hissilər tərənnüm edən əsərlər yaratmış, insanı,
onun gözəlliyini, arzu və istəklərini ifadə etmiş, onun həyat
eşqinə, rəngarəng duyğularına bəraət qazandırmışdır. Şairənin
əsərlərinin üstün cəhəti odur ki, onlarda insan məhəbbəti əsas
yer tutur. Məhsəti sevən qəlbin sevincini, kədərini rəngarəng
boyalarla qələmə alır. Məhsəti Gəncəvi klassik Şərq
poetikasının bədiilik üsullarından məharətlə istifadə etmişdir.
Şairə ənənəvi üsul, obraz və təşbehlərlə səmimi insan
duyğularının inikasına nail olmuşdur. Çox vaxt müəyyən bir
fikir və ya hissiləri ifadə etməklə bərabər, gözəl bədii lövhələr
yaratmışdır. Məhsəti böyük heyranlıqla insan gözəlliyini, daha
çox gözəlliyin təsirindən doğan hisləri öz rübailərində çox gözəl
şəkildə əks etdirmişdir. Şairə rübailərini elə zövqlə, elə
məharətlə işləmişdir ki, gözəl poetik bir lövhə yaranmışdır.
Ədəbi hadisə olan Məhsəti Gəncəvi tək milli şeirimizin, tək
Şərqin deyil, bütün dünya ədəbiyyatının bəzəyi olmağa layiqdir.
XII yüzildə dünyanın heç bir xalqının ədəbiyyatında Məhsəti
qüdrətli, Məhsəti səviyyəli və Məhsəti istedadlı bir qadın şair
yoxdur. II Aparıcı: Məhsəti Gəncəvinin şeirlərində insana, onun duyğularına Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|