Tərtibçidən
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
11
yüz ilə yaxın bir müddət ərzində Məhsətinin əsərləri müxtəlif qaynaqlarda qoruna- qoruna bizə gəlib çatmışdır. Yüksək sənətkarlıq örnəyi olan bu poetik dördlüklər ilk dəfə Almaniyada ədəbiyyatşünasların diqqətini cəlb etmişdir. Görkəmli şərqşünas Helmut Ritterin ardınca Frits Meyer Məhsəti irsini toplayaraq alman dilinə tərcüməsi ilə birgə çap etdirmişdir. Lakin keçən əsrin 60-cı illərindən sonra Azərbaycanda Məhsəti irsinin çağdaş elmi səviyyədə öyrənilməsi, tərcüməsi və nəşri böyük vüsət almışdır. Məhsətinin birbaşa varisi, Gəncə ədəbi mühitinin yetirməsi, xalq şairi Nigar Rəfibəylinin tərcümələri ilə Məhsəti rübailəri Azərbaycanda daha da populyarlaşmış, bu böyük sənətkar haqqında bir sıra elmi və bədii əsərlər yazılmışdır. Məhsəti Gəncəvinin 900 illik yubileyinin YUNESKO xətti ilə beynəlxalq səviyyədə qeyd edilməsi Azərbaycanda ədəbi-mədəni irsimizə nə qədər yüksək qayğı və diqqət göstərilməsinin birbaşa sübutudur. Məhsəti Gəncəvi XII əsr Azərbaycan şeirinin tarixində şərəfli bir yer tutmuşdur. Məhsəti Azərbaycan və Şərq ədəbiyyatının intibah dövründə yaşayıb. Həmin dövrdə Şərqin ədəbi səmasında Nizami Gəncəvi, Əfzələddin Xaqani kimi dahi sənətkarlar şəfəq saçıb, Əbülüla Gəncəvi, Fələki Şirvani və Mucirəddin Beyləqani kimi görkəmli şairlər yaşayıb-yaradıb. Bu bir həqiqətdir ki,orta əsrlərdə qadın hüquqlarının məhdudlaşdığı bir dövrdə Məhsəti Gəncəvi kimi istedadlı şairənin yetişməsi özlüyündə əhəmiyyətli hadisə idi. Rəfael Hüseynov Məhsəti Gəncəvi Haqqında “Məhsəti necə varsa” kitabında yazır: Parlaq şəxsiyyətləri ulduzlara bənzədənlər çox haqlıdırlar. Sönmüş ulduzların işığı yüzillər, minillər boyu insanlara çatmaqda davam edir. Məhsəti kimi ulduzların da işığının bizlərə gələn yolu alışdığımız təqvimlərlə, saatlarla deyil, işıq illəri ilə ölçülə bilər. Bəli, Məhsəti Gəncəvinin yaradıcılığı ilə yaxından tanış olarkən bu fikrin reallığının şahidi oluruq. Məhsətinin rübailəri içərisində ayrı-ayrı peşə sahiblərinin tərənnümünə həsr olunmuş bir sıra şeirlər vardır.Qeyd etmək lazımdır ki, bu şeirlər Yaxın Şərq ədəbiyyatında Məhsətidən əvvəl də məlum idi. Ayrı-ayrı sənət və peşə sahiblərinin ədəbiyyata gətirilməsi, onların əməyinin hər hansı şəkildə olursa-olsun, tərənnüm olunması, şübhəsiz, humanizmin, eləcə də intibahın təzahür formalarından biri sayılmalıdır. Düzdür Məhsəti rübailərində, məsələn, Nizami əsərlərində olduğu kimi sadə zəhmət adamlarının əməyi öz geniş əksini tapa bilmir. O, rübai kimi son dərəcə kiçik həcmli şeirlərdə belə bir vəzifənin öhdəsindən gələ bilməzdi. Lakin bununla belə Məhsətinin rübailərindən bəzilərində əmək adamlarından danışılması, onlara məhəbbət izhar olunması heç də təsadüfi deyildir. Məhsəti rübailəri ilə və eləcə də bütünlükdə öz poeziyası ilə göstərir ki, o, hər hansı konkret bir papaqçıya, torpaqələyənə və s. deyil, ümumiyyətlə, sadə zəhmət adamlarına aşiqdir, onlara məhəbbət bəsləyir.
Ey sarvan, səfərə vermisən qərar, Məni qoyub getmə, üzgün canım var Sənin dəvələrin adi yük çəkir, Qəm yükü çəkirəm, məni də apar.
12
Şairənin bir qisim rübailərində aşiqin vüsal dəmlərində keçirdiyi sevinc hissiləri əks olunur. Şeirlərində insan gözəlliyinin geniş təsviri onun həyata bağlılığını və humanizmini göstərən cəhətlər hesab olunur. Səmimi duyğuların ifadəsi olan bu rübailərdə incə həyat məqamları gülümsəyir.
Şərq intibahının bir çox nümayəndəsi kimi Məhsəti də öz əsərlərində insanı, onun duyğularını müdafiə edib. Təmiz insani münasibətləri quru ehkamlara, tərki -dünyalığa və riyakarlığa qarşı qoyub. Əsrarəngiz məhəbbət nəğmələri yaradıb. Məlumdur ki, insanın nəcib istək və arzularının qarşısına hasar çəkmək mümkün deyil. O, gec-tez hər cür sədləri aşaraq qurtulacaq. Bəli, Azərbaycanda yaşı 900-ə çatan və canlı olan bircə qadın var. Sözü XII yüzildəki kimi bu gün də təravətli olan Məhsəti Gəncəvi. XXI əsrin yüksəkliyindən görünən böyük həqiqət odur ki, bu gün dünyaya meydan oxuyan heç bir xalqın o əsrdə Məhsəti böyüklükdə şairəsi olmayıb. Millətinə bağışladığı bu əbədi birincilik və o birinciliyin gətirdiyi milli iftixar duyğusu Gəncəli Məhsətini həmişə gənc edəcək!
Doqquz əsrdir Məhsətinin hər biri çiçək kimi sevimli, həyat şövqü ilə dolu rübailəri nəsil-nəsil insanlarımızın zövqünü oxşayır, ruhunu təzələyir. Onun o çağkı yolu Gəncədən İrana, Orta Asiyaya qədər uzanırdı. Yazdığı, danışdığı dillər də türkcəydi, farscaydı, ərəbcəydi. Bu gün Məhsətinin izi dünyanın hər qitəsindədir, rübailəri ingiliscə, almanca, fransızca, italyanca ... danışır və hələ çox dillərdə də danışacaq. Bəli, Məhsəti real tarixi şəxsiyyət , yüksək poetik istedad sahibi olmuşdur. Məhsəti Gəncəvi sənət qüdrətinin böyüklüyü ilə Avropanın yaradıcı qadınlarından çox-çox yuxarıda dayanır. Onun qadın azadlığı haqqındakı fikirləri, qaldırdığı sosial problemlər onu ədəbiyyat tariximizdə azadfikirliyin əzəl carçılarından olduğunun sübutudur.
Məhsəti Gəncəvi Azərbaycan şeirində ilk dəfə şəhraşüb janrına müraciət etmiş, bütün Şərq şeirində rübai – şəhraşüblar silsiləsinin ən mükəmməl örnəklərindən birini qələmə almışdır. Şəxsiyyəti və yaradıcılığının mahiyyəti etibarı ilə Məhsəti Azərbaycan intibahının ən qabaqcıl elçilərindən olmuşdur.
Bu gün dünyada bizi – Azərbaycanı həm də Məhsətiyə görə tanıyırlar. Məhsəti Gəncəvi ölməz sənəti ilə bütöv Azərbaycanda özünə abidə ucaldıb. Təsəvvürümüzə sığmayacaq qədər nəhəng zamanlar boyu Məhsətinin adı və şeirləri illərimizi aydınladacaq, köhnəlməyən gerçəkləriylə köhnə dünyaya hayan olacaq. Ötkəm şəxsiyyəti, üstün ağlı, sərhədsiz duyğular dünyasıyla vəhdətdə olan qələminin bəhrələrini xalqına əbədi miras edən Məhsətinin millətinə və məmləkətinə xidmətlərindən biri də adının yanında Gəncə sözünün olmasıdır. Məhsəti uca varlığıyla, yaşarı irsiylə adının yanındakı vətəni hər zaman qorudu. Məhsəti rübaiçilər rübaiçisidir. “Məhsəti və Əmir Əhməd” dastanında onun Nizami Gəncəvinin yanında basdırıldığı göstərilir. Doğrudan da 1923-cü ildə Nizaminin məzarı Şah Abbas məscidində basdırılmaqdan ötrü çıxarılarkən onun yanında bir qadın cəsədi də tapılmışdır. Akademik Həmid Araslının dediklərinə görə bu iki dahi şəxsin yaşadıqı tarixləri uzlaşdırmaq qeyri-mümkün olsa belə, onların tanışlığını istisna etmir. O, hətta Nizaminin bir şerini də misal gətirərək, bu misraların Məhsətiyə ithaf olunduğunu ehtimal edir: Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|