həyat dərsi
37
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
36
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
birində biz varıq, o birində isə yoxuq.
Bu iki
obraz bir yerə sığa bilməz.
Sizə təlqin ediblər ki, biz uçurumun
kənarında yaşayırıq və ölümcül təhlükə
hissiyyatı bizim olan-qalan sağlam
düşüncəmizi də əlimizdən alır. Amma
insanlar əsrlər boyu uçurumun kənarında
yaşayıblar, lakin bu, onlara sevməyə, qurub-
yaratmağa, zəhmət çəkməyə – bir sözlə,
insan kimi yaşamağa mane olmayıb. Bəs
nəyə görə biz onlar kimi olmayaq?
Kimlərsə mənə etiraz edib deyəcəklər:
“O vaxtkı insanlara iman hissi dayaq olurdu.
Həm də o vaxtlar bəşəriyyətin yaşadığı
planetlə birlikdə məhv olmaq təhlükəsi yox
idi”.
Bəs görəsən sizə imanlı olmağa nə mane
olur? Məgər Tanrı ölüb? Yox, məncə indi
onu sadəcə
bir az başqa cür qəbul etmək
lazımdır. Heç vaxt unutmayın ki, sizin
içinizdə özünüzdən də böyük bir əzəmət var.
Bu əzəmət hər bir insanın içində mövcuddur.
Axı ən yaramaz Adam da vicdan əzabı çəkir
və məncə, bizim dayaq nöqtəmiz məhz bu
olmalıdır. Hamımız birləşsək, əlbəttə ki,
üstümüzə gələn fəlakətin qarşısını ala bilərik.
İmkan vermərik ki, yer kürəsi elə onun
sakinləri tərəfindən məhv edilsin. Qısası,
yadınızdan çıxartmayın: biz uçurumun
kənarıyla getsək də, hələ ki, heç kəs bizi
itələyib ora salmayıb.
Sizə öyrədirlər ki, əvvəlki mənəvi dəyərlər
artıq keçmişdə qalıb. Yalandır.
Əgər siz
müasir insanlara diqqətlə baxsanız, yenə də
zahiri effektlərin altında əbədi və əzəli olan
əsl insan cizgiləri görəcəksiniz.
Yazıçılar klassik əbədiyyatın sonunun
çatdığını bəyan edirlər. “Faktlar qaçılmazdır,
– onlar deyirlər, – məlumdur ki, XX yüzilliklə
bəşəriyyətin beş min illik inkişaf mərhələsi
sona çatır və biz yeni eranın astanasında
dayanmışıq. Bu yeni era əvvəlkinə zərrə
qədər də oxşamayacaq. Yeni erada yeni ruh
və yeni bədən təzahür edəcək”.
ANDRE
MORUA
həyat dərsi
39
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
38
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
Yeni bədəndə yeni ruh? Başdan ayağa
xülyadır. Şəxsən
mən heç bir yeni bədənə
və ruha inanmıram. Məgər bizim ürəyimiz,
ciyərlərimiz, böyrəklərimiz, arteriyalarımız
ibtidai insanlarda oluğundan fərqlidir? Ruha
gələndə isə, deyə bilərəm ki, mənəvi-ruhani
dəyərlər heç də qartımış moralistlərin
uydurması deyil. Bunlar elə ona görə “dəyər”
adlanır ki, cəmiyyətin inkişafı, xoşbəxt həyatı
onlarsız mümkün deyil. Mən sizə dünyanın
özü qədər qədim olan bir neçə bu cür
həqiqəti xatırlatmaq istəyirəm. Unutmayın ki,
bu həqiqətləri nə nihilist fəlsəfə, nə də elmi-
texniki inkişaf dəyişə bilib.
Birincisi, insan yalnız özü üçün yaşaya
bilməz. Yalnız özü haqqında düşünən insan
özünü bədbəxt
hiss etməkçün hər gün
yüzlərlə səbəblə üzləşəcək – mən heç vaxt
istədiyim işləri görmək imkanına malik
olmamışam; həyatda layiq olduqlarımı əldə
edə bilməmişəm; hamı tərəfindən sevilməli
olduğum halda, əsl sevgiyə nadir hallarda
rast gəlmişəm və s.
Belə insanlar öz keçmişləri barədə
düşünəndə sonsuz olaraq vicdan əzabı,
təəssüf hisləri keçirəcəklər. Hərçənd ki bu
hislərin hər ikisi mənasız, əhəmiyyətsiz bir
şeydir.
“Bizim səhvlərimiz unudulmağa
məhkumdur. Onlar bundan artığına layiq
deyillər”.
Keçmişin üstündən birdəfəlik xətt çəkmək
onsuz da mümkün deyil,
ondansa indiki
gününüzü elə qurun ki, gələcəkdə onunla
fəxr edəsiniz. Özünlə zidiyyətdə olmaq
bədbəxtliklərin ən böyüyüdür. Öz həyatını
başqalarına – istər öz ölkəsi olsun, istər
qadınlar olsun, istər yaradıcılıq olsun, istər
məzlumlar, haqqı tapdalananlar olsun, fərqi
yoxdur – belə insanlar həyatın kiçik məişət
problemlərini unudur, bu cür problemlərdən
yuxarıda dayanırlar, ruh düşkünlüyü
belələrinə yaxın düşə bilmir. “Dünyanın
zahiri, əslində elə onun daxilidir. Başqa bir
mahiyyət axtarmağa ehtiyac yoxdur”.
İkincisi – sakit oturmaq məsləhət
deyil, hərəkət etmək lazımdır. Dünyanın
absurdluğundan
şikayət etməkdənsə, heç
olmasa öz ətrafımızı düzəltməyə çalışmalıyıq.
Biz kainatı dəyişə bilmərik, buna heç
cəhd eləmək də düzgün olmaz. Biz yaxın
məqsədlərə qulluq etməliyik. Yəni öz
işimizlə məşğul olmalıyıq, gördüyümüz işin
keyfiyyətini yüksəltmək barədə düşünməliyik.
Hərənin bir missiyası var; mən kitab
yazıram, mühəndis öz qurğularını düzəldir,
mer şəhəri idarə edir, yol polisi maşınlara
nəzarət edir və s. Əgər insan hansısa bir
sənətə kamil şəkildə sahib olubsa, öz işi ona
hədsiz səadət bəxş edəcək. Öz işində hətta
kiçik uğurlar da
insana böyük sevinclər bəxş
edə bilər.
Hətta boş vaxtlarında da insanlar
hərəkətsiz oturmurlar, ilk baxışdan gərəksiz
olan işlərlə məşğul olurlar, yəni idmana
gedirlər, müxtəlif oyunlar oynayırlar.
Üçüncü qayda isə iradənin gücünə
inanmaqdır. Gələcəyin əvvəlcədən təyin
olunduğuna inanmaq, başqa sözlə desək,
fatalist olmaq, insanı bədbinliyə, passivliyə
aparır. Dahi insanlar
tarixin gedişini dəyişə
bilirlər. Əgər insanın buna cəsarəti çatırsa,
öz gələcəyini dəyişməyə qadirdir.
Təbii ki, bizim heç birimiz sonsuz
gücə, hər şeyi dəyişmək qüvvəsinə malik
deyilik. İnsanın imkanları məhduddur.
İnsan imkanları ilə arzularının sərhəddində
yaşayır. Mən müharibələrin qarşısını almağa
qadir deyiləm, lakin mənim yazılı və şifahi
müraciətlərim, milyonlarla başqa insanla
birgə etiraz səsimi ucaltmağım müharibə
təhlükəsini azaltmaya bilməz. Mən təkbaşına
döyüşdə qalib gələ bilmərəm, lakin cəsur
döyüşçü olaraq öz əsgəri borcumu sonacan
ləyaqətlə yerinə yetirə bilərəm. Bizim
imkanlarımız istəklərimizdən asılı
olduğuna
görə, imkanlar nə qədər məhdud olsa,
həmişə formada olmaq lazımdır. İnsan öz
bədbinliyinə güzəştə gedəndə tənbəlləşir,
hərəkətdən qalır, cəsarətdən düşür. Bəlkə də
iradə ali keyfiyyətlərin ən vacibidir.
Dördüncü qaydanı da diqqətdən kənarda
saxlamaq olmaz – heç vaxt sədaqət hissini
itirmək olmaz. Özünə, kiməsə verdiyin
sözə, öhdəliyə sədaqət insanı başqalarına
sevdirən xüsusiyyətdir. Gərək heç vaxt sizə
etibar edən adamı dar ayaqda qoymayasınız.
Düzdü, sədaqət ali keyfiyyətlərin ən çətinidir.