tərcümə guşəsi
51
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
50
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
qardaşım da var idi.
Buna baxmayaraq, yaş
və xarakter fərqimiz olduğuna görə, onunla
heç vaxt yaxın ola bilmədik. Mən əsl qardaş
sevgisini dostum K.-ya qarşı hiss edirdim.
K. arıq, cılız, ağbəniz, qız gözəlliyi
olan bir uşaq idi. Nitqində qüsur olduğuna
görə, kənardan baxanlara həmişə elə
gələrdi ki, ağıldan kəmdir. Çox cılız
olduğundan məktəbdə də, küçəmizdə də onu
qoruyurdum. Mən iri cüssəli idim, idmançı
görünüşüm vardı. Buna görə də uşaqlar
məndən çəkinirdilər. K. şirin və təmiz ürəkli
olduğuna görə, onunla dostluq etməyi
sevirdim.
Qavramağında heç bir qüsur olmasa
da, nitqindəki
problemlər üzündən
məktəbdə uğur qazana bilmirdi. Dərslərinə
hazırlaşmaqda
çətinlik çəkirdi. Ancaq rəsm
dərsində çox bacarıqlı idi. Əlinə qələm,
ya da fırça aldıqda həyat dolu rəsmlər
çəkərdi. Hətta müəllim belə heyran qalardı.
O yarışlarda həmişə mükafatlar qazanardı.
Və əminəm ki, əgər gənclik illərinə qədər
çəkməyə davam etsəydi, məşhur rəssam
olacaqdı.
Gözəl dəniz mənzərələri çəkməyi sevirdi.
Sahilə gedib saatlarla rəsm çəkdiyi vaxtlar
olardı. Həmişə yanında oturar, fırçasının
sürətli və səliqəli hərəkətlərini izləyər, onun
bir neçə dəqiqə ərzində ağ kağıza necə canlı
və rəngli rəsmlər çəkməsinə heyranlıqla
tamaşa edərdim. İndi dərk edirəm ki, bu əsl
istedad imiş.
Hər şeyin beləcə davam etdiyi bir vaxtda
– sentyabr ayında nəhəng qasırğa bizim
yerlərə hücum çəkdi.
Radioda son on ilin
ən güclü qasırğasının olacağı deyilirdi.
Məktəblər tətilə buraxıldı. Tufana hazırlıq
üçün qəsəbədəki bütün mağazalar qapılarını
bağladı. Səhər dan yeri sökülməmiş atam
və qardaşım fırtınadan qorunmaq üçün evin
ətrafına taxta qoruyucular mismarladılar,
anam isə ehtiyat azuqə hazırlamaq üçün
bütün günü mətbəxdə əlləşdi. Şüşələrı və
qumqumaları su ilə doldurduq; evakuasiyaya
hazır olmaq üçün ən vacib əşyalarımızı
çantalara yığdıq. Qasırğa böyüklərin
gözündə əlavə dərd, qorxu demək idi, ancaq
dünyadan xəbərsiz uşaqlar bunu böyük bir
sirk, maraqlı bir həyəcan kimi görürdülər.
Günortadan sonra birdən-birə səmanın
rəngi dəyişməyə başladı. Burada qəribə
və reallıqdan uzaq nəsə vardı. Külək
vıyıldamağa, yağış əcaib quru səslə ovuc-
ovuc qum kimi evi döyəcləməyə başlayana
qədər evin artırmasında dayanıb göyə
tamaşa etdim. Sonra qapıları bağlayıb,
qaranlıq evin bir otağına sığındıq və radionu
açdıq.
“Bu tufan çox yağışlı olmadı”, – deyə
radiodan gələn səs bildirirdi. Lakin külək çox
böyük
ziyan vurmuş, evlərin dam örtüyünü
uçurmuş, gəmiləri aşırmışdı. Küləyin
gücü ilə havada uçuşan ağac parçaları bir
neçə insanın yaralanmasına və ölməsinə
səbəb olmuşdu. İnsanlara evlərindən çölə
çıxmaması üçün tez-tez xəbərdarlıq edilirdi.
Evimiz hərdən sanki böyük bir əl yellədirmiş
kimi cırıldayır, hərdən də çıxardığı səsdən
daha ağır olduğu hiss edilən bir şey qapımızı
şaqqıldadırdı. Atam bunların qonşunun
evindən qopan kirəmitlər olduğunu söylədi.
Günorta anamın bişirdiyi düyü və
qayğanağı yeyə-yeyə tufanın keçib getməsini
gözlədik. Ancaq qasırğanın bitəcəyinə dair
heç bir işarə belə yox idi. Radioda qasırğanın
sahilə vurduğu andakı gücünü itirdiyini və
yavaş-yavaş cənub-şərqə doğru hərəkət
etdiyini dedilər. Külək torpağın üstündə olan
hər şeyi kökündən çıxartmağa çalışaraq
vəhşicəsinə ulamaqda davam edirdi. Təxmini
bir
saat bu formada əsdikdən sonra, ətrafa
böyük bir səssizlik çökdü. Birdən-birə o
qədər sakitlik oldu ki, hətta uzaqdakı quşun
çığırtısını belə eşidə bildik.
Atam qapını bir az aralayıb çölə
baxdı. Külək dayanmışdı, yağış da artıq
yağmırdı. Sıx qara buludlar göyün üzündən
aralanmışdı, səmanın mavi parçaları ordan-
burdan yamaq tək görünürdü. Bağçadakı
ağaclar hələ də yük kimi üstlərinə çökmüş
ağır yağış suyunu damcılatmaqda idilər.
“Tufanın başlanğıcındayıq, – atam dedi.
– Bir müddət belə sakitlik olacaq – təxminən
on beş-iyirmi dəqiqə... Tufan istirahət
etmək üçün fasilə verib. Sonra külək əvvəlki
gücündə geri qayıdacaq”.
“Çölə çıxa bilərəmmi?” – soruşdum.
tərcümə guşəsi
53
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
52
USTAD
dərgisi \ Fevral 2016
Əgər uzaqlaşmasam, yaxınlarda gəzsəm çıxa
biləcəyimi dedi: “Ancaq küləyin ilk əlamətini
görən kimi geri qayıtmağını istəyirəm”.
Çölə çıxdım və kəşfiyyata başladım.
Beş dəqiqə əvvəl burada qəzəbli fırtınanın
əsdiyinə inanmaq çətin idi. Səmaya baxdım.
Tufanın böyük “gözü”nün orada olduğunu
və sərt baxışlarını bizə zillədiyini gördüm.
Təbii ki, elə bir “göz” mövcud deyildi, sadəcə
olaraq fırlanan hava topasının
mərkəzində
bir anlıq sakit qalmış nöqtə idi. Böyüklər
evə nə qədər zərər dəydiyini yoxlayırdılar.
Mən isə sahilə tərəf yollandım. Yolboyu
ətrafa qırılmış ağac parçaları səpələnmişdi,
onlardan bəziləri o qədər qalın gövdəli
şamlar idilər ki, hətta böyüklər belə onu
təkbaşına qaldıra bilməzdilər. Hər yerdə
kirəmit parçaları vardı, maşınların şüşələri
qırılmış, bir it damı diyirlənib yolun ortasına
düşmüşdü. Elə bil, böyük bir əl göydən yerə
sallanıb qabağına çıxan hər şeyi yastılamışdı.
K. məni yolda görüb çölə çıxdı. “Hara
gedirsən?” – soruşdu. “Sahilə düşürəm”,
– dedim. Başqa heç nə demədən yanımla
addımlamağa başladı. Kiçik ağ iti də bizə
qoşuldu.
“Külək başlayan dəqiqə tez evə
qayıdacağıq”, – dedim və K. səssizcə başını
tərpədərək razılaşdı.
Sahil evimizdən iki yüz yard uzaqlıqda
idi. Mənim boyum hündürlüyündəki beton
sahilbəndlər – böyük sədlər bir xətt boyunca
uzanırdı. Suyun kənarına
çatmaq üçün bir
neçə pilləni adlamalı olacaqdıq. Bura demək
olar ki, hər gün oynamağa gəlirdik, ona görə
də hər qarışına yaxşı bələd idik.
Tufanın gözündə hər şey fərqli görünürdü:
səmanın, dənizin rəngi, dalğanın səsi,
suyun qoxusu, sahilin genişliyi... Bir müddət
sahilbəndin üstündə oturduq və səssiz-
səmirsiz dənizə tamaşa etdik. Guya böyük bir
qasırğanın düz ortasında idik, amma dalğalar
qəribə səssizliyə bürünmüşdülər. Dənizin
səviyyəsi də həmişəkindən, hətta qabarma
və çəkilmələr vaxtı olduğundan da aşağı idi.
Sahilboyu göz işlədikcə ağ qum uzanırdı.
Sahilə çıxmış gəmi parçalarını saymasaq, bu
böyük boşluq mebelsiz evə bənzəyirdi.
Sahilbəndin o biri tərəfinə keçərək
geniş
sahil boyunca gəzişməyə, ətrafdakı
əşyaları qurdalamağa başladıq. Plastmas
oyuncaqlar, səndəllər, yəqin ki, mebelə aid
taxta parçaları, cırıq paltarlar, qeyri-adi
şüşələr, üstündə xarici dildə yazıları olan
yeşiklər və tanımadığımız çoxlu əşya var idi
– sanki xırdavat dükanına düşmüşdük. Yəqin
ki, qasırğa bunları çox uzaqlardan sürüyüb
gətirmişdi. Hər dəfə diqqətimizi çəkən nəsə
görəndə, onu götürüb o üz-bu üzünə baxır,
yerə atırdıq, sonra da K.-nın iti gəlib iyləyirdi.
Heç beş dəqiqə keçməmişdi ki, dalğaların
düz yanımıza qədər gəldiyini gördüm. Dəniz
səssiz-səmirsiz uzun, hamar dilini sahilə
– düz ayaqlarımıza qədər uzadırdı. Mən
heç vaxt belə bir şey görməmişdim. Uşaq
olmağıma baxmayaraq, sahil qəsəbəsində
böyüdüyüm üçün, okeanın
necə qorxunc
olduğunu və gözlənilmədən vəhşicəsinə
zərbə vura biləcəyini bilirdim. Ona görə də
sudan kənarda durmağa çalışdım. Buna
baxmayaraq, dalğalar dayandığım yerin bir
qarışlığına qədər gəldi. Sonra su səssizcə
geriyə – əvvəlki yerinə qayıtdı. Mənə
yaxınlaşan dalğalar qorxulu görünmürdülər,
hətta aram-aram qumlara toxunuşu xoşuma
da gəlirdi. Ancaq pis tərəfləri də vardı. Elə
bil, hansısa bir həşəratı sığallayırmışam
kimi ətim ürpəşirdi. Qorxum tamamilə
mənasız ola bilərdi. Ancaq bir o qədər də
gerçək idi. İnstinktiv olaraq hiss edirdim ki,
onlar canlıdır. Dalğalar... canlıdır... Burada
olduğumu bilirlər və məni qamarlamağa
çalışırlar. Sanki böyük, insanyeyən yırtıcı
heyvan otların arasında uzanıb və qəflətən
hücum edərək
məni iti dişləri ilə param-
parça etmək istəyir. Tez qaçmalıydım.
“Mən burdan gedirəm, K.” – deyə ona
tərəf qışqırdım. Sahildə, təxminən 10
yard məndən uzaqda idi, üzü dənizə tərəf
çömbələrək oturmuşdu və yerdə nəyəsə
baxırdı. Əmin idim ki, kifayət qədər yüksək
səslə bağırmışam, ancaq, deyəsən, səsim
ona çatmadı. Tapdığı əşya nə idisə, ona o
qədər aludə olmuşdu ki, çağırdığımı eşitmədi
də.
K. həmişə belə idi. Əlindəkinə başı
o qədər qarışardı ki, ətrafdakı hər şey
yadından çıxardı. Ya da... bəlkə kifayət